فهرست
مقدمه
مرورى بر فصول كتاب
فصل اول: بررسيِ زمينه هاى فراهم آورنده تحوّل در حوزه معرفت دينى وتفسير(1)
نگرش مسلمانان به دانش جديد اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم
نگرش مسلمانان به دانش جديد (اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم)
شكست هاى نظامى، سرآغاز تحولى درنگرش به دانش جديد
تحول نهاد و نگرش سياسى و تأثير آن بر حوزه تفكر دينى
خلافت سنى
بازبينيِ نظرى در نظام سياسى حاكم
الف شكستن طلسم تقدس نظام سياسيِ حاكم
ب- طرح ديدگاه هاى نوين در مقوله نظام سياسى از نظر اسلام
مشروطيت
الف جلوه گر شدن مباحث سياسى در تفسير
ب ساير وجوه تحول برداشت دينى
مبارزات ضد استعمارى
تأثير تلاش ها براى مقابله با انحرافات القاييِ مستشرقان و مبشران بر حوزه مباحث دينى
نگرش كلى به تاريخچه، اهداف و جايگاه
فصل اول: بررسيِ زمينه هاى فراهم آورنده تحوّل در حوزه معرفت دينى وتفسير(2)
ديدگاه هاى مستشرقان
الف پيامبر عظيم الشأن اسلام، حضرت محمد (ص)
ب وحى و قرآن
ج سنت و آراى گذشتگان
د احكام اسلامى
ه ساير ديدگاه ها
مستشرقان و مبشران در ايران
مكاتب جديد اجتماعى اقتصادى فلسفى و حوزه مباحث دينى
مكاتب جديد در بعد اجتماعى اقتصادى
كمونيسم و فلسفه جديد
فعاليت هاى سازمان يافته و انجمن ها و كانون ها
فصل اول: بررسيِ زمينه هاى فراهم آورنده تحوّل در حوزه معرفت دينى وتفسير(3)
تأثير دستاوردهاى جديد علمى و كلاميِ مسيحيت بر حوزه مباحث دينى
اسلام، علم و كلام مسيحيت
كشفيات علمى و قرآن
علم و ذهنيت مسلمان
نتيجه گيرى
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(1)
مقدمه
تفسير المنار
عبده
محمد رشيد رضا
تفسير الجواهر
تفسير فى ظلال القرآن
تفسير الميزان
تفسير نمونه
بخش اول: تفسير آيات در برگيرنده پديده هاى طبيعى در بيان مفسرانِ المنار، الجواهر، فى ظلال القرآن، الميزان و نمونه
عقل و علم در بيان مفسران المنار
جايگاه عقل از ديدگاه اسلام
جايگاه علم از ديدگاه اسلام
بهره گيرى از يافته هاى علم تجربى در تفسير قرآن
برداشت هاى تفسيرى و مسئله ناسازگارى با علم
الف آسمان هاى هفت گانه
ب خلقت آدم
روش بيان قرآن
هدف قرآن
مخاطبان قرآن
روش بيان قرآن
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(2)
عقل و علم دربيان مفسر الجواهر
جايگاه عقل و علم از ديدگاه اسلام
بهره گيرى از يافته هاى علم تجربى در تفسير قرآن
اعجاز علمى
برداشت هاى تفسيرى و مسئله ناسازگارى با علم
الف آسمان هاى هفت گانه
ب خلقت آدم
ج راندن شياطين به وسيله شهاب ها
روش بيان قرآن
چند نكته
الف رويه شباهت يابى
ب علم گرايى
عقل و علم در بيان مفسر فى ظلال القرآن
جايگاه عقل از ديدگاه اسلام
جايگاه علم از ديدگاه اسلام
علم درعرصه تفسير
تفسير آيات علمى
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(3)
برداشت هاى تفسيرى و مسئله ناسازگارى با علم
الف آسمان ها
ب شهاب هاى آسمانى و راندن شياطين
ج خلقت آدم
غيب
نگاهى به روش تفسيريِ سيد قطب
هدف قرآن
مخاطبان قرآن
بيان قرآن
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(4)
عقل و علم در بيان مفسر الميزان
جايگاه عقل از ديدگاه اسلام
تفسير به رأى
جايگاه علم از ديدگاه اسلام
بهره گيرى از يافته هاى علم تجربى در تفسير
برداشت هاى تفسيرى و مسئله ناسازگارى با علم
الف آسمان هاى هفت گانه وشهاب هاى آسمانى
ب مصداق هفت آسمان
ج خلقت آدم
روش بيان قرآن
هدف قرآن
اعجاز علمى
عقل و علم در بيان مفسران تفسير نمونه
جايگاه عقل از ديدگاه مفسران تفسير نمونه
قرآن و علم
علم در عرصه تفسير
1 خلاصه گويى
2 ساده گويى
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(5)
برداشت هاى تفسيرى و مسئله ناسازگارى با علم
الف خلقت انسان
نتيجه
ب هفت آسمان
ج شهاب هاى آسمانى
شيوه بيان قرآن
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(6)
بخش دوم: تفسير آيات در برگيرنده امور غيبى در بيان مفسران المنار، الجواهر، فى ظلال القرآن، الميزان و نمونه
جن و ملائكه در بيان مفسران المنار
مشخصات و ويژگى هاى جن و ملائكه
هدف قرآن از بحث درباره ملائكه و جن
قصه هاى قرآن در بيان مفسران المنار
معجزات و امور خارق العاده
روش مفسران المنار در تفسير آيات و روايات درباره معجزات
روايت
عهدين
هدف قرآن از پرداختن به سرگذشت پيشينيان
روش بيان قرآن درنقل سرگذشت پيشينيان
جن و ملائكه در بيان مفسر الجواهر
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(7)
استدلال بر وجود عالمى ماوراى اين جهان مادى كه ملائكه و جن بدان تعلق دارند
ماهيت جن و ملائكه
خصوصيات ملائكه
خصوصيات جن
هدف قرآن از بحث درباره ملائكه و جن
قصه هاى قرآن در تفسير الجواهر
معجزات و امور خارق العاده داستان ها
مشخصات داستان ها
هدف قرآن از پرداختن به سرگذشت پيشينيان
هدف قرآن از نقل سرگذشت پيشينيان
درس هايى كه از داستان هاى قرآن مى آموزيم
الف مواعظ و نصايح
ب علوم
1. جايگاه تربيتى
داستان هاى قرآن واقعى است
2. برداشت هاى علمى
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(8)
ملائكه و جن در بيان مفسر فى ظلال القرآن
شناخت ملائكه و جن
منبع شناخت
مشخصات ملائكه
مشخصات جن و شيطان
هدف قرآن از بحث درباره ملائكه و جن
قصه هاى قرآن در بيان مفسر فى ظلال القرآن
معجزات و امور خارق العاده داستان ها
معجزات حضرت موسى: يد بيضا و عصا
معجزات حضرت عيسى: شفاى بيماران و زنده كردن مردگان
چهار پرنده حضرت ابراهيم
داستان عزير
داستان جنگ بدر
داستان مسخ
عذاب هاى فرعون
اصحاب فيل
داستان حضرت سليمان و توانايى هاى ويژه اش
اعتبار تاريخ در تفسير داستان هاى قرآن
اعتبار علم در تفسير داستان هاى قرآن
1 آيا قرآن از زبان ويژه اى برخوردار نيست؟ و آيا مجاز و تمثيل بدان راه ندارد؟
2 آيا داستان هاى قرآن از اين امر مستثنا هستند؟
3 آيا ضرورت دارد كه در تمام داستان هاى قرآن مبنا را بر خرق عادات بودن بگذاريم و بر اين اساس، آن را استثنا كنيم؟
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(9)
هدف قرآن از پرداختن به سرگذشت پيشينيان
روش بيان قرآن در نقل سرگذشت پيشينيان
ملائكه و جن در بيان مفسر الميزان
صفات ملائكه
ماهيت ملائكه
خصوصيات جن
ماهيت جن
نقد آراى مخالفان
صورت و هيئت ملائكه و جن و شيطان
هدف قرآن از بحث درباره ملائكه و جن
قصه هاى قرآن در بيان مفسر الميزان
معجزات و امور خارق العاده
معجزات و انكار عقل
معجزه و جهل بشرى
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(10)
روش مفسر الميزان در تفسير آيات مربوط به معجزات و امور خارق العاده
روش مفسر الميزان در تفسير داستان ها
روايت
1 عدم مخالفت با قرآن و ظاهر سياق آيات
2 عدم مخالفت با عقل
3 عدم مخالفت با علم
عدم مخالفت نه لزوم موافقت
4 عدم اختلاف بين روايات
تورات و انجيل
هدف قرآن از پرداختن به سرگذشت پيشينيان
داستان هاى قرآن و تاريخ
الف داستان طوفان نوح
عموميت طوفان نوح
ب داستان اصحاب كهف
ج داستان ذوالقرنين
روش بيان قرآن در نقل سرگذشت پيشينيان
فصل دوم: جلوه هايى از عقلگرايى در تفاسير قرن چهاردهم(11)
ملائكه و جن در بيان مفسران تفسير نمونه
ماهيت و صفات ملائكه
هدف قرآن از بحث در باره ملائكه
جن
تفاوت هاى جن و انس
خلقت
توانايى ها
هدف قرآن از بحث در باره جن
قصه هاى قرآن در بيان مفسران تفسير نمونه
جزئيات داستان
هدف قرآن از پرداختن به سرگذشت پيشينيان
فهرست منابع و مآخذ