هـمـچـنين روايات وارده در اين مورد را نقل كرده و آن گاه احكام فقهى ((نسئ )) رايادآور شده است .
بخشى از مطالب رساله :.
((... در شرع انوراسلام , هم تاخير ماههاى حرام , از محل خود, حرام است و هم تاخير آداب , احكام و دستوراتى كه در زمانهاى مشخص , همچون ماه رمضان براى روزه و ماه ذى الحجه براى حج , مقرر شده است و على هذا, تبديل ماههاى قمرى به شمسى , به هيچ وجه من الوجوه , جايز نيست .
وى بعد از تفسير آيه , حكم فقهى استنباط شده از آن را چنين بيان مى دارد:.
((مسلمانان نمى توانند سال شمسى را ملاك و ميزان اعمال و تاريخ خود, معين ومقرر دارند, زيرا كـه در قـرآن مجيد, با صراحت , سال مسلمانان را سال قمرى قرار داده : ((ان عدة الشهور عنداللّه اثـنـى عـشـر شـهر... ((196)) .
مؤلف در قسمتى از بحثهاى خويش , پرسش و پاسخهايى را مطرح مى كند كه به پاره اى از آنها اشاره مى شود:.
((اگر كسى بگويد:.
چه اشكال دارد كه مسلمانان , اعمال و تكاليف عباديه خود را مثل روزه و حج ,طبق ماههاى قمرى انجام دهند و ساير آداب و شؤون اجتماعيه و سياسيه خود را طبق ماههاى شمسى به جاى آورند؟.
در پاسخ مى گوييم :.
تـمام اشكالات از همين طرز تفكر پيدا مى شود, زيرا اولا تاريخ شمسى را رسمى قرار دادن , خلاف نص قرآن و خلاف سنت نبوى و سيره ائمه طاهرين (ع ) و علماى اسلام , بلكه خلاف منهج راستين تمام مسلمانان است .
و ثانيا موجب تفكيك دين از سياست است ...و ثالثا موجب تعطيل كتابها و تواريخ نوشته شده و قطع رابـطـه نـسـل خـلـف , بـا سـلف صالح است .
.
.
وى پس از بيان ابعاد گوناگون مسائل شرعى , در زمينه هاى ياد شده به فرازهاى تاريخى ديگر مبنى بر توطئه هاى استعمار بر تغيير سال و ماه قمرى به شمسى و تغييراسامى ماههاى عربى قمرى به زرتشتى پرداخته و مطالب مفصلى را آورده است كه فرازهايى از آن ذكر مى شود:.
((....
مـجلس دوره دوم (ملى سلطنتى ) سالها و ماههاى قمرى را برداشت و به جاى محرم و صفر, حمل و ثور و جوزا را گذاشت ....
.
آن گاه با بيان مطالب ديگر, پرده از ماهيت زردشتى مبان دوره سلطنتى در ايران اسلامى برداشته , مى گويد:.
((.
.
دوره پـنـجـم مجلس شوراى ملى در جلسه يكصد و چهل و سوم , ....
تاريخ ‌شمسى را كه طبق بـروج و به اسامى عربى بود, نسخ , و به جاى آن , تاريخ هجرى شمسى باستانى را قرار داد.
.
.
آن گاه انگيزه اين تغييرات را چنين بيان مى كند:.
((.
.
اصل اين پيشنهاد به وسيله ارباب كيخسرو و شاهرخ , مردى زردشتى مذهب ودشمن اسلام و اعـضاى ((فراماسونرى ايران )) و به تشويق و ترغيب سيد حسن تقى زاده ,مهره ى خاص اجنبى و از رؤسا و سابقه داران شصت ساله ى ((فراماسونرى )) در ايران صورت گرفت .
.
.
سپس مى نويسد:.
((... ايـن پيشنهاد بدين طريق بود كه در تاريخ رسمى شمسى كشور, دو تغيير بايدداده شود: اول , نام ماههاى عربى از حمل و ثور و جوزا... به نام ماههاى ايران باستانى ,فروردين , ارديبهشت , خرداد و تـير ... تبديل شود.
دوم , تعداد ماههاى اين بروج , شش ماه اول را 31 روز و پنج ماه دوم را 30 روز ويكماه اخير را 29 روز گرفت , اين مى شود: 365 روز و براى خرده آن هر چهار سال يك بار, اسفند مـاه را 30 روز و آن سال را تا 366 روز محاسبه كنند.
.
.
و علت كم و زياد شدن ماهها را به شرح زير عنوان مى كند:.
((... ايـن هـم بـه عـلـت آن بـود كـه زردشـتيان قبل از اسلام , پنج روز از سال را جز سال حساب نمى كردند و در آن پنج روز, مجانا دنبال كارهاى خير مى رفتند.
ديگر تاليفات :.
از آن مـرحـوم آثـار و تاليفات بسيار ارزنده اى به زبان روز باقى مانده است كه نوعاپيرامون مسائل كـلامـى و اعتقادى و اخلاقى مى باشد آنچه نگارنده مطالعه نموده است وبهره ى شايانى از آنها به دست آورده است دو كتاب ارزنده ((روح مجرد)) پيرامون مسائل عرفانى و ((مهر تابان )) در شرح حـال علا مه طباطبايى مى باشد كه هر دو بسيار مفيد وصميمى و سازنده مى باشند, و نگارنده , از اين رساله شريفه در جلد دوم مفاخرآذربايجان , فراوان بهره برده است .
***.

تفسير سوره واقعه دكتر حجتى .

(چـاپ 1416 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد دكـتـر سـيد محمد باقر حجتى از اساتيد مبرز دانشگاه و ازپژوهشگران معارف قرآنى در قرن 15 مى باشند.
آيـات سوره واقعه است كه از جمله سوره هاى شريفه اى است كه خواننده را در احوال واوضاع اهل بهشت و دوزخ و سرگذشت دنيا و آخرت , سير مى دهد و حقايق مهم و نكات برجسته اى را در نظر خواننده اين سوره مى آورد.
نـظـريـات مـفـسران بزرگ به صورت فشرده , مطرح شده است , كيفيت تفسير ملاصدرافيلسوف عاليقدر قرن 11 نيز در آن , چشمگير مى باشد و مى تواند تا حدودى بيانگرواقعيتهايى درباره بخشى از آيات سوره واقعه باشد كه در ضمن درك آنها نيازمند ذوق عرفانى و فلسفى است .
ايـن چـاپ تـوسط شركت انتشارات علمى و فرهنگى تهران به سال 1374 در 166صفحه در 3000 نسخه منتشر گرديده است ((197))

.
***.

تفاسير شيخ محمد باقر ناصرى .

(زنـده در 1416 هـ ق ) .
مـؤلف آن استاد شيخ محمدباقر ناصرى يكى از اعلام فكرى و تفسيرى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
از اين دو اثر تفسيرى موجود مى باشد:.
1ـ خلاصة التفاسير الاسلامية ياتفسير مقارن :.
در اثر قرآنى نخستين , نويسنده محترم تلاش كرده است آرا مفسرين بزرگ شيعه و مفسرين بزرگ اهل سنت را پيرامون آيه ى مورد بحث محل استناد قرار دهد او ازتفاسير شيعه : تبيان شيخ طوسى (م 465), مـجمع البيان و جوامع الجامع طبرسى (552),عياشى , تفسير قمى , كنز العرفان فاضل مـقـداد (826), زبدة البيان مقدس اردبيلى (993),البيان خوئى , الميزان علامه طباطبائى , شبر, تـلـخـيـص الـبـيـان سيد رضى , آلا الرحمان بلاغى , حقائق التاويل سيد مرتضى , تفسير ملا صدرا شيرازى و الكاشف شيخ جوادمغنيه (1402) را برگزيده است .
و از تفاسير اهل سنت :.
تـفـسـيـر فـخر رازى (م 606), كشاف زمخشرى (528), تفسير ابن كثير(774),بيضاوى (791), سـيـوطـى (910), طـنـطـاوى (1358), مـراغى (1268), المنار عبده و ظلال القرآن سيد قطب (1375), و تفسير نسوى را مورد توجه قرار داده است .
تفسير مقارن در 700 صفحه وزيرى توسط مجمع جهانى تقريب بين مذاهب اسلامى در 2000 جلد در رجب المرجب 1416 چاپ وانتشار يافته است .
2ـ تلخيص مجمع البيان طبرسى :.
آية اللّه شهيد سيد محمد باقر صدر در تقريظى كه به كتاب و مؤلف آن نوشته است مى گويد: ((از تـلـخـيـص عزيز و ارزشمند سماحه حجة الاسلام سيد محمد باقر ناصرى مطلع شدم كه با تلاش مشكور به تلخيص مجمع البيان شيخ طبرسى قيام ورزيده است .
اين تلخيص را عمل يك فرد عالم فقيه و ممارس قرآنى دريافته ام .
تلخيص استاد ناصرى در 3 مجلد وزيرى در سال 1398 ه.
در 1400 ه.
***.

تفسير حاج شيخ حسين ربانى ميانجى .

(مـتـوفـى 1416 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـترم آن حجة الاسلام و المسلمين مرحوم حاج شيخ حسين بن عبدالرحيم ربانى ميانجى صاحب كتاب ((معاد و توحيد از ديدگاه قرآن , حديث و عقل )), يكى ازاعيان تفسيرى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـعظم له در سال 1307 در روستاى ((نقاب )) ازتوابع ميانه در يك خانواده ى علم ومذهب به دنيا آمد, پيش از آنكه والد خود را كه درپى تحصيل علوم اسلامى بود ببيند, او به جواررحمت الهى ره سپرده بود.
مادر و جد مادرى بزرگ شد.
مـعـارف اسلامى پرداخت و از محاضر مراجع عظام قم , بويژه آية اللّه العظمى محقق داماد و برخى ديگر از اعاظم مراجع , كسب فيض نمود تا به مرتبت والائى از علم وعمل رسيد.
وى مدتى در دارالتبليغ اسلامى همدوره بوديم .
آثار و تاليفات :.
وى عـلاوه بـر كـتـاب مـعاد از ديدگاه قرآن , و حديث و عقل كه به چاپ رسيده است ,كتابى نيز هـمـتـاى آن در تـوحيد و يكتائى آفريدگار دارد كه با توجه به قرآن كريم و احاديث شريفه تاليف نموده است .
عـمـران و نـسا (مخطوط) و تفسير سوره هاى قصار قرآن (مخطوط) و رساله اى در اعجازقرآن به عربى و فارسى در علوم قرآنى (مخطوط) مى باشد.
انـوار بيان در مباحث توحيد قرآنى ـ استنتاج و تنظيم دوره دروس معارف قرآن مرحوم حاج ميرزا مهدى اصفهانى و رساله اى در حقيقت روح و تعدادى از رسالات فقهى و حواشى بر كتابهاى فقهى مى باشد ((198))

.
انتظار از فرزندان صالح و فاضل او, ترتيب و سامان دادن به اين آثار بجا مانده مى باشد.
***.

تفسير موضوعى آية اللّه جوادى آملى .

(چـاپ 1416 هـ ق ) .
مـؤلف محترم فقيه متاله و عارف سالك حضرت آية اللّه شيخ عبداللّه جوادى آمـلى ,از چهره هاى مشهور و معروف خاص و عام كشور و از مفاخر ارزنده حوزه هاى علمى شيعه و از كاوشگران معارف عاليه قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
معظم له عمر پربركت خود را در راه قرآن و احكام اسلام و تدريس معارف عاليه آن مصروف داشته و خيرات و بركات فراوانى از خود به يادگار گذاشته اند.
معظم له شخصيتى بس مغتنم وارزشمندمى باشند كه در عرصه هاى مختلف فرهنگى , اجتماعى و سياسى و شئون انقلاب اسلامى ايران حضور فعال و تلاش فرهنگى مستمرى دارند و آثار بس مفيد و سـازنده اى را به جامعه اسلامى عرضه داشته اند تدريس در حوزه علميه , تاليف كتابهاى استوار و قـيـم , ايرادخطبه هاى نماز جمعه قم , بيانات و سخنرانى هاى راديو و تلويزيونى , شركت در مجامع داخل و خارج كشور و تهيه مقالات مناسب كنگره ها و سمينارهاى جهانى , بخشى از دهها شئون و مصارف عمر مبارك معظم له مى باشد.
تفسير موضوعى قرآن :.
مـجـمـوعـه سخنرانى ها و دروس تفسيرى ايشان , كه از راديو و تلويزيون پخش مى گردد, پس از پياده شدن از نوار به صورت كتاب در آمده است و چند جلد از آنهاتاكنون چاپ و منتشر شده است .
اخيرا جلد نهم تفسير موضوعى ايشان را تهيه , و تورقى در صفحات آن انجام گرفت .
نـخست از ملكه عصمت بحث شده است و عصمتى كه هم ملكه علمى و هم ملكه عملى نسبت به تـمـام انـبيا (ص ) بود و مقصود آنست كه عصمت همانند عدالت نيست كه تنها ملكه عملى داشته بـاشـد و انـسـان را از گناه عمدى , سهوى حفظ كند بلكه عصمت انسان را از جهل , خطا, اشتباه , نـسيان , مغالطه در انديشه و تفكر هم نگه مى دارد انسان هم در بخش علم مصون از اشتباه فهمى است و هم در بخش عمل مصون از كار نارواست .
ويژگيهاى اين تفسير:.
تـفسير موضوعى آية اللّه جوادى بيش از هر امر شالوده اش بر اساس عرفان وشناخت حقايق اشيا و اسـتـوارى بـر مـبـانى ولايت حقه ى الهيه مى باشد و اين مشرب , درتمام ابواب آن سارى و جارى مى باشد.
2ـ تعقيب برنامه هاى استاد:.
يـكـى ديـگـر از مـشـخـصـات بارز تفسير موضوعى استاد جوادى آملى , تعقيب وتكميل مبانى و نظريه هاى قرآنى آية اللّه علامه سيد محمد حسين طباطبايى مى باشد و اين امر در اغلب بخشهاى كتاب به چشم مى خورد.
صـفـحـه كتاب بيش از ده مورد با صراحت ذكر شده است و چه بسا با اشاره و كنايه و عطف به آن موسوعه ى تفسيرى چندين بار بيش از تصريح بازگو نموده است .
احـيـا افـكـار بـزرگـان و تـجليل از گذشتگان تنها با ذكر تاريخ ولادت و وفات آنان نيست زنده نـگـهـدارى افكار و عقائد و سليقه ها و استمرار بخشيدن به خط مشى فكرى آنان خود بزرگترين تـجليل و واقعى ترين احترام مى باشد و اين امر نه تنها از ارزش آنان نمى كاهد بلكه ارزش اضافى بر شخصيت آنان نيز مى افزايد.
تواضع ز گردن فرازان نكو است ـــــگدا گر تواضع كند خوى او است .
بحث شق القمرـ معراج پيامبر اكرم (ص ), اسرا, معراج جسمانى و روحانى ـتاثير رسالت رسول اكرم (ص ) در جهان هستى و مراحل پنچگانه آن ,ـ رسالت و مداراطاعت الهى ـ ائمه اطهار (ع ) مجارى فيض خداـ و احتجاجات رسول اكرم (ص ) دروحى و رسالت و نبوت ـ ويژگيهاى استدلال رسول خدا (ص ) شبهات منكران وحى ورسالت ـ ظهور ولايت در شئون مختلف , اهميت اعتقاد به معاد و آمـوزنـدگى آن ـ قرب مبدا و معاد كيفيت نگرش رسول اكرم (ص ) به معاد ـ معاد شناسى رسول اكرم (ص ) ـمعاد و سيره توحيدى اولوالالباب ـ هدف دار بودن جهان ـ استوارى رسول اكرم (ص ) درگرايش به معاد و ذكر نمونه هاى آن ـ اقسام سه گانه انسانها در قيامت .
سـيره حضرت رسول اكرم (ص ) در موعظه و نصيحت و انواع موعظه ها ـ سيره رسول خدا در شب زنـده دارى , كـيـفـيـت نـمـاز شب آنحضرت سيره رسول اكرم (ص ) درميادين جنگ ـ سيره آن بـزرگـوار در تـجـلـيل از شهيدان راه حق و بالاخره وصاياى رسول اكرم (ص ) ـ تجليل از قرآن ـ احترام به حاملان قرآن و...آنچه در نگاه گذرا مى توان ابراز نمود, از احاديث و روايات بهره فراوانى برده شده است .
كمتر از روايات مورد استناد قرار گرفته است .
گـرچـه احـاديث شريفه , عدل قرآن و قرين قرآن مى باشند ولى نبايد فراموش نمودكه موضوع و بـرنـامـه كـار مـا تـفـسـير موضوعى قرآن مى باشد كه خود قرآن مجيد بيش از هرسابقه ولاحقه موضوعيت دارد ((199))

.
***.

تفسير لقمان و يوسف , آية اللّه محمد باقر كمره اى .

(مـتـوفـى 1416 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن دانشمند معظم آيت اللّه آقاى حاج شيخ محمد باقر كـمره اى خمينى , از علماى مشهور و از نويسندگان تفسيرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
بيوگرافى اجمالى :.
آن مرحوم حدود سال 1320 ه.
فضيلت ديده به جهان گشود و پس از پشت سر نهادن دوران كودكى و طى تحصيلات مكتبخانه , نـزد پدر بزرگوارش ـ مرحوم حجة الاسلام حاج شيخ محمد, مقدمات علوم راتا سطح بياموخت , سپس براى ادامه تحصيل به اراك رفت و پس از چند ماه در سال 1341ق به قم مهاجرت كرد و به تكميل تحصيلات و فراگيرى سطوح عاليه اشتغال ورزيد.
آنگاه به درس مرحوم آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حائرى حاضر شده درسهاى آيات عظام : حاج سيد ابوالحسن اصفهانى و ميرزاى نائينى (كه به خاطراعتراض به سياستهاى دولت وابسته به انگليس ملك فيصل در عراق همراه با آيات عظام :شيخ محمد حسين اصفهانى , سيد عبدالحسين حـجت , سيد على شهرستانى و شيخ ‌مهدى خالصى به ايران ـ قم ـ تبعيد شده بودند) فراوان بهره برد.
ق كه علماى اصفهان به عنوان مخالفت با حكومت رضاخانى به قم مهاجرت كرده بودند,به درس مـرحـوم آيـت اللّه الـعظمى حاج شيخ محمد رضا مسجدشاهى اصفهانى حاضرشده و از درسهاى عمومى و خصوصى وى بهره مند و مورد توجه خاص استاد قرارگرفت .
مى كرد.
معاشرتهاى او بهره شايان برد.
حضرات آيات عظام : سيد ابوالحسن اصفهانى , ميرزاى نائينى و آقا ضيا عراقى بهره هاى فراوان برد و مبانى فقه و اصول خويش را استوار ساخت .
ق (1318 ش ) پـس از مـراجـعـت بـه ايـران و پس از اندكى اقامت در زادگاه خويش , به شهررى كوچيد و تا پايان عمر در آنجا اقامت گزيد.
خـارج فقه و اصول , تاليف , ترجمه , راهنمايى مردم , اقامه ى جماعت اشتغال داشت وزهد فراوان و قناعت بسيار از زندگى اش مشهود بود.
شعبان و رمضان , نوافل يوميه , تهجد و شب زنده دارى , رعايت مستحبات و پرهيز ازمكروهات , بى اعتنايى به زخارف دنيوى پاى مى فشرد و دوبار پياده به حج خانه خدامشرف شد.
روان مى سرود.
تاريخ , تراجم , ادبيات عرب و عجم , لغت , حديث , ملل و نحل , معانى و بيان , ... بود.
ازآن فقيد علم و مـذهـب بـيـش از 60 عـنـوان كتاب و تاليف باقى مانده است كه دو مورد از آنهاقرآنى و تفسيرى مى باشند:.
1 ـ كانون حكمت قرآن (تفسير سوره لقمان ). 2 ـ كانون عفت قرآن (تفسير سوره يوسف ). ديگر آثار و تاليفات :.
1 ـ تـقـريـرات فـقـه و اصول اساتيد خود در قم و نجف اشرف (خطى ) 2ـ اصول الفوائد الغرويه بر گـرفـتـه از درس اصول اساتيد خويش (2 ج : مباحث الفاظ و اصول عمليه ) 3ـ حاشيه بر مكاسب (خـطى )4ـ رساله در مكاسب محرمه (خطى ) 5ـ فصل الخصومة فى الورود و الحكومة (خطى ) 6ـ فروع دين و نصوص احكام يا فقه فارسى (4ج ) 7ـ راهنماى حج 8ـ خداشناسى (ج 1) 9ـ الدين فى طـور الاجـتماع (5 ج , سه جلد آن به چاپ رسيده است ) 10ـ ستون دين 11ـ روحانيت در اسلام (2 ج ) 12ـ مرامنامه اتحادروحانيون و علماى اسلام 13ـ السيف المشتهر فى تحقيق اسم المصدر (اين كـتـاب كـه بـسـيـار مـورد تـشـويق مرحوم شيخ محمد رضا اصفهانى قرار گرفت , خطى است ) 14ـهديه ى عيد نوروز يا عروس مدينه 15ـخودآموز علم بلاغت 16ـ خودآموز صرف زبان عربى 17ـ انـتـخابات اساس حكومت ملى يا اصلاح مجلس شوراى ملى 18ـ ترجمه وشرح اصول كافى (4 ج ) 19ـ ترجمه و شرح روضه كافى 20ـ ترجمه امالى شيخ صدوق21 ـ ترجمه خصال صدوق 22ـ ترجمه اكـمـال الـديـن و اتـمـام الـنعمة 23ـ ترجمه كنز الفوائدكراجكى به نام ((گنجينه معارف شيعه امـامـيـه )) 24ـ تـرجمه نفس المهموم محدث قمى به نام ((رموز الشهادة )) 25ـ ترجمه جلد دوم الكنى و الالقاب به نام ((مشاهير دانشمندان اسلام ))26ـ ترجمه (شيوا و متين ) ((مفاتيح الجنان )) 27ـ تـرجمه بحار الانوارـ كتاب السما و العالم به نام ((آسمان و جهان ))(10 ج ) 28ـ ترجمه ((تحف الـعـقـول )) 29ـ تـرجمه ((الغارات ))ابوابراهيم ثقفى 30ـ حمزه سالار شهيدان در جنگ احد 31ـ هـمـت بـلند, پرتوى اززندگانى سيدالشهدا ترجمه ((سمو المعنى فى سمو الذات 32ـ شرح حال مـؤلـفـيـن درمـقـدمـه كـتابهايى كه ترجمه كرده است , شرح احوال مؤلف و معرفى كتاب را به تفصيل نگاشته است كه خود كتاب مستقلى را تشكيل مى دهد.
حكومت شاهى , مايه تباهى (تاييد جمهورى اسلامى ). جمهورى اسلامى .
البلاغه ). اين مرد بزرگ از تمام اساتيد خويش اجازه اجتهاد و روايت داشته و اجازه اجتهادش از مرحوم آيت اللّه حائرى بسيار قابل توجه است .
وفات او:.
آن عـالم فرزانه پس از عمرى سرشار از خدمات دينى , اجتماعى و علمى در 95سالگى در تاريخ 5 محرم الحرام 1416 ق به درود حيات گفت و در صحن حرم مطهرحضرت عبدالعظيم حسنى (ع ) به خاك سپرده شد ((200))

.
***.

متدولوژى تدبر در قرآن عبدالعلى بازرگان .

(چـاپ 1416 هـ ق ) .
مـؤلـف آن دانـشـمـنـد مـحـتـرم آقاى مهندس عبدالعلى بازرگان يكى از كاوشگران معارف قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تدبر, تعقل , تفكر و مشتقات آن واژه هايى است كه در سراسر قرآن كريم به چشم مى خورد.
گـوناگون به مخاطبان خود امر به تدبر و تعقل مى كند و با خطاب ((افلا يتدبرون )) آنان راوادار به تدبر مى نمايد.
اما تدبر چيست ؟ در كجا و به چه هدفى بايد تدبر كرد؟ نويسنده ى انديشه بر كتاب متدولوژى تدبر در قـرآن را در مـقـدمه كوتاه و بلند محتواى خود تعريف مى كند كه تدبردر كتاب براى بيدارى و نجات است ((201))

.
***.

نورالقرآن فى تفسير القرآن .

(1416 ه ق ) .
براى نخستين بار, تفسير قرآن كريم به زبان انگليسى , در اصفهان انتشار يافت .
ايـن تـفـسـير كه ((نور القرآن فى تفسير القرآن )) نام دارد, حاصل زحمات 3 ساله جمعى از فضلا حـوزه عـلـمـيه اصفهان انديشمندان و استادان دانشگاه اصفهان است كه باتلاش مركز تحقيقات علمى و دينى اميرالمؤمنين (ع ) انجام پذيرفته است .
حـجـت الاسـلام و الـمسلمين آقاى سيد كمال فقيه ايمانى مسئول مركز تحقيقات علمى و دينى امـيرالمؤمنين اصفهان گفت : اين تفسير 15 جلد است كه تاكنون جلد اول ودوم آن چاپ شده و مورد استقبال مسلمانان سراسر جهان قرار گرفته است .
اين دو جلد منتشر شده , تاكنون سه بار تجديد چاپ شده است .
حـركـت فرهنگى را مراجعه مسلمانان جهان براى تفسير قرآن به زبان انگليسى و تاكيدامام راحل (ره ), مقام معظم رهبرى و مرحوم حضرت آية اللّه العظمى گلپايگانى ذكر كرد.
وى بـا اشـاره بـه اسـتـقبال گسترده مسلمانان جهان نسبت به اين كتاب گفت : تاكنون بيش از يـكـهـزار و چهارصد درخواست از مسلمانان انگليسى زبان خارج از كشور براى دريافت آن ارسال شده است كه نشانگر عمق علاقه واشتياق آنان نسبت به تفسير قرآن كريم است .
درخواستهائى ارسال كرده اند.
زودى انتشار خواهد يافت .
***.

تدبر در قرآن ولى اللّه تقى پور.

(چـاپ 1416 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن دانشمند محترم آقاى ولى اللّه تقى پور, يكى از كاوشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـؤلف محترم ضمن فصول چهارگانه ى كتاب , آيات مربوط به تدبر, شيوه هاى تدبر, اصول اسامى تدبر, كليدهاى تدبر در قرآن و زمينه هاى تدبر را بازگو نموده است .
اين كتاب در تاريخ فوق در 574 صفحه وزيرى با حروف چشم نواز چاپ وانتشار يافته است .
***.

تفاسير حجة الاسلام قرائتى كاشانى .

(چـاپ 1416 هـ ق ) .
مؤلف محترم آن حجة الاسلام و المسلمين شيخ محسن قرائتى كاشانى يكى ازاعيان تبليغى و تفسيرى قرآن در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
نـويـسـنـده پـركار و صاحب ذوق آن يكى ازچهره هاى موفق در امر تبليغات و گستراندن مسائل فـرهـنـگى اسلام در جمهورى اسلامى ايران مى باشد كه اجمالى از خدمات ايشان در مقام معرفى تفسير نمونه و ياران و همكاران آن ,گذشت .
روش تفسيرى :.
تـفسير نور كه هم اكنون چهار جلد آن از چاپ بيرون آمده است و تا 12 مجلدپيش بينى شده است ساده و روشن و قابل فهم همگان است .
گونه اى كه در پيشگفتار آمده است سه نكته زير مى باشد:.
1ـ اين تفسير از اصطلاحات فنى , ادبى , فقهى , كلامى , فلسفى كه فهم آنهامخصوص گروه خاص اسـت احـتراز كرده و تنها درس هايى از قرآن را كه قابل ترجمه به زبان هاى زنده دنيا و به صورلت تابلو و پيام باشد آورده است .
2ـ از تـفـسير به راى احتراز شده است و تنها از متن آيات و رواياتى كه از اهل بيت رسول اللّه (ص ) وارد شده است استفاده و سود جويى شده است .
3ـ بـيـشـتـر پيام ها و درس ها از متون تفاسير معتبر شيعه و سنى استفاده شده است وگاهى هم نكاتى از مؤلف و ديگر همكاران او افزوده شده است كه جنبه بيانگرى وروشنگرى دارد.
1ـ تفسير نور.
ايـن تـفـسـيـر شـريـف مـزين با تقريظ آية اللّه حاج سيد مهدى روحانى مى باشد كه درتقريظ آن نوشته اند:.
((اينجانب بيشتر از يك جز تفسير از اين مجموعه را با خود مؤلف به مذاكره نشستيم .
با بيان نكاتى كه آنها را پيام هاى ايه ناميده است پرداخته است .
روشـنـگـر روح تـفـسير و شرح و بسط آن مى باشد و انصافا در برخى از موارد نكات وبرداشت هاى ابـتـكـارى و تـازه دارد .
.
.
مـا نيز به نوبت خود توفيقات و تاييدات گردآورنده و همكاران او را در گردآورى و تكميل اين خدمت تفسيرى از خداوند متعال مسئلت مى داريم .
2ـ معارفى از قرآن :.
يـكـى ديـگـر از آثـار قـرآنى او يك دوره اصول عقائد و معارف از آن ميان معادمى باشد كه در اين سلسله كتابها نوعا از آيات و روايات بهره مند شده است به حدى كه مى توان آنها را جز آثار تفسيرى به شمار آورد.
***.

تفسير آية اللّه شيخ حسن سعيد تهرانى .

(متوفى 1416 ه ق ) .
مؤلف آن آية اللّه حاج شيخ حسن سعيدتهرانى فرزند خبير عالم جليل آيت اللّه آقـاى حـاج مـيـرزا عـبداللّه تهرانى و نواده گرامى آية اللّه مجاهدحاج ميرزا مسيح تهرانى (قدس سرهما) يكى ازكاوشگران معارف قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
آن مرحوم در سال 1338 ه.
و فـقـاهت با سابقه روحانيت درخشان سيصد ساله در قم ديده به جهان گشودند و تحت تربيت و نظارت والد ماجدشان علوم مقدماتى را در حوزه هاى علميه قم و تهران فراگرفتند و آنگاه راهى حـوزه مـقـدسـه نجف اشرف شدند و از محضر درس پرفيض حضرات آيات عظام همچون آيت اللّه الـعظمى حكيم , خويى , حلى (اعلى اللّه مقامهم )بهره وافر بردند و موفق به تقريرات درس مرحوم آيت اللّه آقا شيخ حسين حلى شدند.
ذكـاوت و نـبوغ علمى , ايشان را مورد نظر و علاقه استادان خود و علما طراز اول حوزه نجف قرار داد.
اقدام به تاسيس كتابخانه مدرسه چهل ستون مسجد جامع بازار تهران كرد.
فـداكار به تقويت علمى كتابخانه مسجد چهل ستون همت گماشت و آنجا را محل نشرافكار و آثار اهل بيت عصمت و طهارت (ع ) و مركز نشر قرآن و تفاسير آن قرار داد.
از اين كانون علمى نسخه هاى مختلف قرآن را به دانشجويان خارج كشور و داخل اهدا مى نمودند و خود در زمينه معارف مربوط به اهل بيت و قرآن آثار و نوشته هايى راداشتند.
اثـر قـرآنى او ((اسلام از ديدگاه قرآن و عترت )) مى باشد كه با ويراستارى آقاى مهدى جعفرى از سـوى كـتـابـخـانـه مـدرسـه 40 سـتـون در 480 صـفحه وزيرى در 2000 نسخه به چاپ رسيده است ((202)). وفات او:.
وى در روز چهارشنبه 18 شعبان المعظم 1416 ه.
معبود و وصال معشوق شتافت و بى مبالغه مشمول عاش سعيدا و مات سعيدا گرديد.
***.

التفسير المعين شيخ محمد هويدى .

(چـاپ 1416 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن واعـظ و نـويـسنده معاصر شيخ محمد هويدى يكى از اعيان تفسيرى و حديثى شيعه در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر تفسيرى او ((التفسير المعين )) مى باشد كه با سبك نوين و شيوه ى جديد به صورت مختصر و نافع ارائه داده اند.
اخلاقى و تربيتى مورد شرح و توضيح مختصر قرار گرفته است و معانى بيش از 7000لغت و كلمه قـرآنى مورد شرح و تفسير اجمالى قرار گرفته است و در تفسير آيات از5000 حديث شريف نبوى (ص ) و علوى (ع ) استفاده شده است .
ايـن تـفـسير در حاشيه و پيرامون متون قرآن كريم و همراه آن در 657 صفحه ازسوى دار البلاغة بيروت لبنان چاپ و منتشر گرديده است و تاكنون چندين بار به تكرارتجديد طبع شده است .
جـهت خوانندگان نه محققين و مزايا و روش هاى آن سخن گفته است و از موضوعاتى كه سخن به ميان آمده است به ترتيب حروف تهجى : ايثار ـ اجاره ـ اجل ـ آخرت ـ اخوت ـايذا ـ ارشاد تا ولى و ولايت ـ يتيم ـ يقين و ثمرات آثار آن , سخن رفته است .
از مؤلف محترم كتاب شرح مفاتيح الجنان را ديده ايم كه توسط مؤسسه علوم قرآن لبنان چاپ و در اختيار اهل دعا و نيايش قرار گرفته است .
***.

هداية الاقران الى اخبار لقمان شبسترى .

(مـتـوفـى 1416 ه ق ) .
مؤلف آن عالم عامل فقيه كامل آية اللّه حاج ميرزا نصراللّه شبسترى از اعلام فقهى قرن 15 مى باشد.
كتاب ((هداية الاقران الى اخبار لقمان الحكيم المذكور فى القران )) در يك مجلد قرار دارددر اين كـتاب مواعظ و اخلاق و سيره لقمان با توجه به قرآن مجيد در يك مقدمه و دومقصد و يك خاتمه تنظيم و تحرير يافته است .
آغاز آن : ((الحمدللّه الملهم عباده الحمد و فاطرهم على معرفة الربوبية .
.
مؤلف محترم آنرا درسال 1393 تاليف نموده است .
ديگر آثار: از ديگر آثار آن فقيه وارسته , اللؤلؤ النضيد فى زيارة الحسين الشهيدمى باشد كه در سال 1359 چـاپ شـده اسـت و ديگر المواعظ اللقمانيه مى باشد اين آثار به ترتيب در ج 18 الذريعه , ص 230 معرفى شده اند ((203))

.
مؤلف بزرگوار, مدتى در تبريز استاد حقير در تعليم شرح لمعه بوده اند.
مردان صالح و بندگان شايسته الهى است .
***.

اقتصاد در قرآن , محمد حسين ابراهيمى .

(چـاپ 1417 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمـنـد محترم , آقاى محمد حسين ابراهيمى , يكى از فضلا وكاوشگران معارف قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
كـتـاب فـوق , كـه در پـنـج فصل تنظيم يافته است , كوشش دارد تا از متن قرآن كريم ,پاسخهاى مناسبى براى مسائل اقتصادى مورد نياز روز استنباط و استخراج نمايد.
مسائل كتاب , كلى است و نمى توان از آن انتظار پاسخهاى مشخص و جزئى را داشت .
ايـن كـتـاب از سـوى انتشارات دفتر تبليغات اسلامى , در سال فوق , در 231 صفحه چاپ و انتشار يافته است ((204))

.
***.

درآمدى بر تفسير علمى قرآن رضائى .

(چـاپ 1417 هـ ق ) .
مـؤلـف آن دانـشـمـنـد مـحـتـرم آقاى محمد على رضائى اصفهانى يكى از كاوشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
قـرآن گـرامـى از آغـاز تاكنون , به دست عالمان و انديشمندان بزرگوارى به گونه هاى مختلف تـفـسـيـر شـده است , روش هاى مختلف تفسيرى يكى از ده ها بحث عولم قرآنى است كه در ميان عالمان و قرآن پژوهان مطرح بوده و هست .
((تـفـسـير علمى يك روش خاص , در تفسير آيات قرآن كريم است كه از ديرباز, دربين مسلمانان رواج داشته است .
نمونه هاى مكتوب را, از قرن چهارم هجرى (در نوشته هاى بو على سينا) يافته ايم .
آرى تـفـسـير علمى قرآن كريم چنانكه در مقدمه ى مؤلف ارجمند كتاب آمده است سابقه اى بس طـولانـى دارد و در طـول اعـصـار آراى مـخالفان و موافقان را در پى داشته است و شايد از بحث برانگيزترين مباحث قرآنى است كه در بعضى سده ها جنجال هايى را نيزبه دنبال داشته است .
كتاب حاضر كه به همت فاضل گرانقدر جناب آقاى محمد على رضايى اصفهانى تاليف شده است , به گستردگى به بحث تفسير علمى پرداخته است .
مـؤلف محترم در ابتدا بعد از مقدمه اى كوتاه از آيت اللّه معرفت , به بيان موضوع وروش تحقيق و... جز آن پرداخته است و به دنبال آن كتاب را در سه بخش سامان داده است .
بـخش اول : تفسيرى كه در اين فصل تعريف تفسير و تاريخچه آن و فرق تفسير وتاويل و معيارها و بيان روش هاى تفسيرى , به تفصيل آمده است .
بخش دوم : علم كه در شش فصل تحت عناوين قرآن و علم , علوم , مطالب علمى قرآن , قلمرو علم و دين , رابطه ى علم و دين و حوزه هاى مختص و مشترك علم و دين سامان يافته است .
بخش سوم : تفسير علمى كه در پنج فصل با عناوين تمهيدات , تفسير علمى دربقستر تاريخ , دلايل تفسير علمى و اقسام آن , تفسير علمى و تعارض علم و دين ونمونه هاى علمى آيات قرآن آمدهاست و در ذيل هر يك از فصل هاى ياد شده , ده ها بحث مفيد آورده شده است .
در خاتمه ى كتاب فهرست هاى فنى بسيار مفيدى آمده است كه شامل كتاب شناسى تفسير علمى (كتابنامه ), فهرست منابع , فهرست آيات , فهرست روايات وفهرست اعلام است .
نـيـز بـه لـحـاظ گـسـتـردگـى مـبـاحـث آن , عـلاقمندان به قرآن و قرآن پژوهان را سودمند خواهدبود ((205))

.
***.

تفاسير قرآنى آية اللّه قاضى زاهدى .

(م .
1417 هـ ق ) .
مـؤلـف آنـهـا عـالـم ربـانـى فـقه صمدانى آية اللّه حاج شيخ على بن رضا قاضى گلپايگانى يكى از اعلام تفسيرى و تربيتى قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
اين عالم عامل در يك خاندان اصيل روحانى در گلپايگان قدم به عرصه ى حيات نهاد.
تـحـصـيـلات ابـتـدايى خود را در زادگاه خويش انجام و سپس در مسير تكميل تحصيلات خود بـه حـوزه ى علميه قم رهسپار و نزد آيات عظام سيدمحمد رضا گپايگانى و نجفى مرعشى , سيد احـمـدخونسارى تلمذ و از محاضر ديگر آيت محمد تقى خوانسارى , سيد محمد حجت , سيد صدر الدين صدر, شيخ عباس على شاهرودى و بالاخص آية اللّه بروجردى نيز بهره ها برد تا در سال1378 هجرى قمرى بنا به اصرار جمعى از اهالى گلپايگان به زادگاه خويش مراجعت وتا آخر عمر در آن شهر عالم پرور به تدريس و تاليف و ترويج شريعت غرا پرداخت .
آثار قرآنى اين عالم در چهار عنوان به شرح ذيل مى باشد:.
1ـ زبدة التفاسير:.
برگزيده اى از تفاسير معتبر اسلامى مى باشد.
رسيده است .
مى باشد.
اسـامى قرآن , اختلاف قرائتها, قاريان هفتگانه , آداب تلاوت , ظاهر و باطن در قرآن ,تفسير و تاويل سخن رفته است .
صفحه وزيرى در سال 1375 به چاپ رسيده است ((206))

.
2ـ قصص قرآن مجيد:.
شامل داستانها و سرگذشتهاى عبرت آميز انبيا عظام (ص ) مى باشد.
3ـ تلخيص الكلام فى سورة الانعام :.
اين تفسير پيرامون شرح و توضيح آيات مباركات سوره ى انعام مى باشد.
4ـ تفسير سوره هاى مباركات مائده , اعراف , لقمان و سجده :.
اين تفسير پيرامون سوره هاى مباركه فوق مى باشد كه نوعا از جنبه هاى تربيتى وهدايتى سرشارى برخوردار مى باشند.
آثار و تاليفات :.
از ديـگـر آثـار و تـالـيـفـات او زنـدگانى چهارده معصوم (ع ), چهل حديث , راهنماى متوسلين و مستشفعين , شرح لغات بديعى , ديوان اشعار فارسى , تقريرات درس فقه آية اللّه بروجردى و...وفات او:.
ايـن عالم ربانى روز پنجشنبه 15 رجب , 1417 بدرود حيات گفت و با تجليل واحترام شايسته در قم در جوار حضرت معصومه (ع ) (شيخان ) مدفون گرديد.
***.

تفسير جز سى ام آية اللّه مير محمدى .