صفحه بعد

فهرست

صفحه قبل

و حال آنكه در روايات دارد كه پيغمبر ما به آسمان عروج كرد و اين مضمون را بسيارى از صحابه از قبيل ابن عباس و ابن مسعود و جابر بن عبد اللّه و حذيفه و عايشه و ام هانى و ديگران روايت كرده اند چيزى كه هست در نقل جزئيات آن كم و زياد دارند.
1 - يا خصوصياتى هستند كه هم اخبار متضمن آنها، متواتر است و به هيچ وجه نمى توان انكارش نمود و هم اينكه علم ما مى تواند به صحت آنها حكم كند.
2 - و يا جزئيات و خصوصياتى هستند كه هر چند اخبار در دلالت بر آنها به حد تواتر نمى رسد و ليكن از آنجائى كه امورى غير معقول و مخالف با اصول نيستند، و خلاصه عقل حكم به امكان آنها مى كند، كه ما نيز آنها را انكار ننموده ، و تجويزش مى كنيم ، و مى گوئيم ممكن است چنين وقايعى اتفاق افتاده باشد و با فرض تواتر حكم قطعى مى كنيم كه اينگونه امور در بيدارى اتفاق افتاده .
3 - و يا امورى است كه ظاهرش با اصول مسلمه ما مخالفت دارند و ليكن وضع رواياتى كه بر آنها دلالت مى كند طورى است كه مى توان ظاهرش را تاءويل نمود و محمل معقولى برايش درست كرد، دراين صورت از ظاهر آن روايات صرفنظر نموده بر آن معانى معقول حمل مى كنيم ، حملى كه هم با حق بسازد و هم با دليل و روايت .
4 - و يا امورى است كه نه ظاهرش معقول و صحيح است و نه ممكن است بر محمل صحيحى حملشان نمود، و حمل نمودن آنها به اصطلاح بدون سريش صورت نمى گيرد، اينگونه جزئيات و خصوصيات راجع به معراج را قبول ننموده ادله آنها را رد مى كنيم .
از جمله مطالبى كه در باره معراج جزء دسته اول است ، يعنى مورد يقين است اصل معراج است و اينكه اجمالا آن جناب را به معراج برده اند.
و از جمله مطالبى كه جزء دسته دوم است اين است كه آنجناب آسمانها را گشته و انبياء و عرش و سدرة المنتهى و بهشت و دوزخ را ديده است .
و مطالب جزء دسته سوم از قبيل ديدن اهل بهشت و تنعم آنان و اهل دوزخ و كيفيت عذاب ايشان است كه مى توان بر اين معنا حمل كرد كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) اسماء و صفات ايشان را ديده و به اصطلاح ليست بهشتيان و دوزخيان را قرائت فرموده است .
و مطالبى كه جزء دسته چهارم است و چاره اى جز طرح و طرد روايات آن نيست ، مطالبى است كه از ظاهر ادله آن تشبيه بر مى آيد مثل سخن گفتن علنى با خدا و ديدن خدا و با او بر تخت نشستن و امثال آن كه ظاهرش جسمانيت و شباهت خدا به خلق را مى رساند، و خدا از آنها منزه است ، و از همين دسته است آن روايتى كه دارد شكم رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) را شكافته و دل او را شستند. چون دل آنجناب از هر بدى و عيبى طاهر و مطهر بوده و چنان دلى كه مركز آن همه معارف و عقائد حقه است چگونه احتياج به شستشو دارد.
و بسيار خوب گفته است ، جز اينكه بيشتر مثالهائى كه آورده مورد اشكال است ، مثلا گردش در آسمانها و ديدن انبياء و امثال آن و همچنين شكافتن سينه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) و شستشوى آن را از دسته چهارم شمرده و حال آنكه از نظر عقل هيچ اشكالى ندارد. زيرا مى توان گفت همه آنها از باب تمثلات برزخى و يا روحى بوده است ، و روايات معراج پر است از اين نوع تمثلات ، مانند مجسم شدن دنيا در هياءت زنى كه همه رقم زيور دنيائى به خود بسته و تمثل دعوت يهوديت و نصرانيت و ديدن انواع نعمت ها و عذابها براى بهشتيان و دوزخيان و امثال اينها.
از جمله مؤ يداتى كه گفتار ما را تاءييد مى كند اختلاف لحن اخبار اين باب است در بيان يك مطلب ، مثلا در بعضى از آنها در باره صعود رسول خدا به آسمان مى گويد كه به وسيله براق صورت گرفته و در بعضى ديگر بال جبرئيل مده و در بعضى نردبانى كه يكسرش روى صخره بيت المقدس و سر ديگرش به بام فلك و آسمانها رفته است ، و از اين قبيل اختلاف تعبير در بيان يك حقيقت بسيار است كه اگر كسى بخواهد دقت كند در خلال روايات اين باب بسيار خواهد ديد.
بنابراين از همين جا مى توان حدس زد كه منظور از اين بيانات مجسم ساختن امرى غير جسمى و غير مادى است به صورت امرى مادى به نحو تمثيل و يا تمثيل و وقوع اينگونه تمثيلات در ظواهر كتاب و سنت امرى است واضح كه به هيچ وجه نمى شود انكارش ‍ كرد.

سوره اسرى ، آيات 2 - 8

و آتينا موسى الكتاب و جعلناه هدى لبنى اسرئيل الا تتّخذوا من دونى وكيلا(2)
ذرّيه من حملنا مع نوح انّه كان عبدا شكورا(3)
و قضينا الى بنى اسرئيل فى الكتاب لتفسدنّ فى الارض مرّتين و لتعلنّ علوّا كبيرا(4)
فاذا جاء وعد اوليهما بعثنا عليكم عبادا لنا اولى باس شديد فجاسوا خلل الّديار و كان وعدا مفعولا (5)
ثمّ رددنا لكم الكرّة عليهم و امددناكم بامول و بنين و جعلناكم اكثر نفيرا(6)
ان احسنتم احسنتم لانفسكم و ان اساتم فلها فاذا جاء وعد الآخرة ليسوؤ ا وجوهكم و ليد خلوا المسجد كما دخلوه اوّل مرة و ليتبّروا ما علوا تتبيرا(7)
عسى ربّكم ان يرحمكم و ان عدتم عدنا و جعلنا جهنّم للكافرين حصيرا(8).

ترجمه آيات

بيان آيات

و آتينا موسى الكتاب و جعلناه هدى لبنى اسرائيل الا تتّخذوا من دونى وكيلا

اشاره به مورد استعمال كلمه (كتاب ) مجيد

وجه اينكه وكيل گرفتن خدا شرك است

ذرية من حملنا مع نوح انّه كان عبدا شكورا

معناى (ذريه ) و وجه منصوب بودن آن در آيه

خلاصه معناى آيه و اشاره به اختلاف مفسرين در اعراب آن

و قضينا الى بنى اسرائيل فى الكتاب لتفسدنّ فى الارض مرّتين و لتعلنّ علوا كبيرا.

معناى مختلف واژه (قضاء) و معناى آيه : (و قضينا الى بنىاسرائيل لتفسدن فى الارض ...)

فاذا جاء وعد اوليهما بعثنا عليكم عبادا لنا...

توضيح معناى آيه شريفه : (فاذا جاء وعد اوليهما...) و اشاره به ضعف وجوهديگرى كه در اين باره گفته شده است

ثمّ رددنا لكم الكرّة عليهم و امد دناكم باموال و بنين و جعلناكم اكثر نفيرا

آثار نيك و بد اعمال به عامل برمى گردد (ان احسنتم احسنتم لانفسكم و ان اساءتمفلها)

ان احسنتم احسنتم لانفسكم و ان اساتم فلها

فاذا جاء وعد الا خره ليسووا وجوهكم و ليدخلوا المسجد كما دخلوه اول مرة و ليتبروا ما علوا تتبيرا

عسى ربكم ان يرحمكم و ان عدتم عدنا و جعلنا جهنّم للكافرين حصيرا

بحث روايتى

چرا نوح (ع ) عبد شكور خوانده شده است

روايتى در ذيل آيه (لتفسلان فى الارض مرتين ...)

مقصود از دو بار سركوب شدن و هلاكت بنىاسرائيل بر اثر دو با فسادانگيزى آنان بر روى زمين

سوره اسرى ، آيات 9 - 22

انّ هذا القرآن يهدى للّتى هى اقوم و يبشّر المؤ منين الّذين يعملون الصّالحات انّ لهم اجرا كبيرا(9) و انّ الّذين لا يؤ منون بالاخرة اعتدنا لهم عذابا اليما (10) و يدع الانسان بالشّرّدعاءه بالخير و كان الانسان عجولا (11) و جعلنا اللّيل و النّهار آيتين فمحونا آية اللّيل و جعلنا آيه النّهار مبصرة لتبتغوا فضبلا من ربّكم و لتعلموا عدد السّنين و الحساب و كلّ شى ء فصلناه تفصيلا(12) و كلّ انسان الزمناه طائره فى عنقه و نخرج له يوم القيمة كتبا يلقية منشورا(13) اقرا كتابك كفى بنفسك اليوم عليك حسيبا(14) من اهتدى فانّما يهتدى لنفسه و من ضلّ فانّما يضلّ عليها و لا تزر وازرة وزر اخرى و ما كنّا معذّبين حتّى نبعث رسولا (15) و اذا اردنا ان نهلك قرية امرنا مترفيها ففسقوا فيها فحقّ عليها القول فد مّرناها تدميرا(16) و كم اهلكنا من القرون من بعد نوح و كفى بربّك بذنوب عباده خبيرا بصيرا(17) من كان يريد العاجلة عجلنا له فيها ما نشاء لمن نريد ثمّ جعلنا له جهنّم يصليها مذموما مدحورا(18) و من اراد الاخرة و سعى لها سعيها و هو مؤ من فاولئك كان سعيهم مشكورا(19) كلا نمدّ هولاء و هولاء من عطاء ربّك و ما كان عطاء ربّك محظورا(20) انظر كيف فضّلنا بعضهم على بعض و للآخرة اكبر درجت و اكبر تفضيلا (21) لا تجعل مع اللّه الها آخر فتقعد مذموا مخدولا (22).

ترجمه آيات

بيان آيات

ان هذا القرآن يهدى للتى هى اقوم

توضيح در مورد اينكه قرآن بدانچه (اقوم ) است هدايت مى كند و اينكه اسلام دين (قيم ) است