پاشڤڒ  

ئه حكامى «ن»ى ساكين و ته نوين

«ن»ى ساكين پيتيٌكه له ناوه ند و كوٌتايى وشه ديٌت و، له كاتى په يوه ند و راوه ستان، ده نووسرىٌ و ده خويٌندريٌتهوه; وه كو: عِنْدَ - مَنْ

ته نوين، نونيٌكى ساكينه كه له كوٌتايى وشه ده خويٌندريٌتهوه، به لاٌم نانووسريٌت و، له كاتى پيٌوه ند ده خويٌندريٌت، به لاٌم له كاتى راوه ستان ده كوژيٌتهوه; وه كو: (كِتَاباً = كِتَابَا) - (كِتَابٌ = كِتَابْ) - (كِتَاب = كِتَابْ)

«ن»ى ساكين و ته نوين لاى 28 پيتى ئه لفو بىٌى قورئان، چوار حوكمى هه يه كه بريتين له: «ئيزهار - ئيدغام - ئيقلاب - ئيخفا».

1ـ ئيزهار «اظهار»

وشه ى «اظهار» له زمان دا به ماناى «ئاشكرا كردن» ديٌت و، له ته جويد دا بريتيه له: «گوٌتنى پيت له شويٌنى گوٌتنى له زار دا».

هه ر كات «ن»ى ساكين و ته نوين به پيته گه رويه كان بگات، ئيزهار ده بن، واتا له شويٌنى گوٌتنى له زار دا ده گوٌترىٌ.

هه روه ها كه ده زانين پيته گه رويه كان بريتين له: «ء - هـ - ع - ح - غ - خ».

سىٌ خالٌى گرنگ له باره ى ئيزهارى «ن»ى ساكين و ته نوين

1ـ له كاتى ئيزهارى «ن»ى ساكين و ته نوين بزويٌن به خوٌوه نه گريٌت.

2ـ «ن»ى ساكين و ته نوين ده بىٌ خيٌرا بگوٌترىٌ، چونكه له كاتى راوه ستان له سه رى، شه دده به خوٌوه ده گريٌت.

3ـ له نيٌوان «ن»ى ساكين و ته نوين و پيته گه رويه كان نابىٌ ده نگ ببردرىٌ.

چهن ويٌنه بوٌ ئيزهارى «ن»ى ساكين و ته نوين:

هه مزه: يَنْأَوْنَ - مَنْ امَنَ - كُلٌّ امَنَ

ها: اِنْ هُوَ - فَرِيقاً هَدى - مِنْهُمْ

عه ين: اَنْعَمْتَ - مَنْ عَمِلَ - سَميعٌ عَليمٌ

حا: تَنْحِتُونَ - مَنْ حَآدَّ - عَزيزٌ حَكيمٌ

غه ين: فَسَيُنْغِضُونَ - مِنْ غِلّ - قَوْلا غَيْرَ

خا: اَلْمُنْخَنِقَةُ - مِنْ خَيْر - يَوْمَئذ خَاشِعَةٌ

2ـ ئيدغام «ادغام»

هه ركاتىٌ «ن»ى ساكين و ته نوين بگاته يه كىٌ لهو شهش پيته (ى - ر - م - ل - و - ن) لهو دا ئيدغام ده بيٌت.

واتا «ن»ى ساكين و ته نوين ناخويٌندريٌتهوه و، له جياتى، ئهو پيته شه دده دار ده بيٌت. ئهو پيتانه يان له وشه ى «يَرْمَلُون» كوٌ كردوٌتهوه.

جوٌره كانى ئيدغامى «ن»ى ساكين و ته نوين

ئيدغامى «ن»ى ساكين و ته نوين له پيته كانى «يرملون» دوو جوٌره:

ئه لف) ئيدغام به غوننه: هه ركات «ن»ى ساكين و ته نوين بگه نه چوار پيتى «يَمُون» (ى - م - و - ن)، به شى هه ره زوٌرى ده نگ له كونه لوته كان ديٌته ده رىٌ و، سه ره راى ئه مه ده بىٌ به راده ى دوو بزويٌن، بكيٌشرىٌ; وه كو:

يا: مَنْ يَشآءُ - آيَةً يُعْرِضُوا

ميم: مِنْ مَال - عَذَابٌ مُقِيمٌ

واو: مِنْ وَلِىّ - يَوْمَئِذ وَاهِيَة

نون: مِنْ نَفْس - شَىْء نُكُر.

ب) ئيدغام به بىٌ غوننه: هه ركات «ن»ى ساكين و ته نوين بگاته دوو پيتى (ل - ر)، دوو پيته كه ته نيا شه دده دار ده بيٌت و، له كه شى زار و بىٌ كيٌشان ده گوٌترىٌ; وه كو:

لام: مِنْ لَدُنْكَ - يَوْمَئِذ لَخَبِيرٌ

را: مِنْ رَبِّكُمْ - لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ

* ئه گه ر «ن»ى ساكين و پيته كانى «يرملون» له يهك وشه دا بن، ئيتر ئيدغام نابيٌت و «ن»ى ساكين ئيزهار ده بيٌت; ئهم شيٌوه يه ته نيا له چوار وشه ى قورئان دايه: «دُنْيَا - بُنْيَانٌ - صِنْوَان - قِنْوَانٌ»

هوٌى ئيزهارى «ن»ى ساكين و ته نوين لهم وشانه دا، ئه مه يه ئه گه ر

ئيدغام بكريٌن، وه كو وشه ى تريان لىٌ ديٌت، كه ره نگه مانايان بگوٌردرىٌ.

* له رسته ى «وَ قِيلَ مَنْ رَاق»، له سووره تى «القيامة» ئيدغام نابيٌت، به لٌكو سه ره راى ئيزهار له نيٌوان «ن» و «ر» ده بى سه كت بكرىٌ، واتا ده نگ به بىٌ هه ناسه كيٌشان، ده بردرىٌ، دوايى «راق» ده گوٌترىٌ، چونكه ئه گه ر ئيدغام بيٌت، ماناى ده گوردرىٌ.

* هه روه ها له سووره تى «يس» و «القلم» له كاتى په يوه نددانى پيته جيايه كانى سه ره تاى سوورهت به ئايه تى دوايى، «ن»ى ساكين له پيتى «و» ئيدغام نابيٌت.

يس (ئيزهارى نونى ساكين) وَالْقُرْانِ الْحَكيم

ن (ئيزهارى نونى ساكين) وَالْقَلَمِ و مَا يَسْطُرُونَ

3ـ ئيقلاب «اقلاب»

وشه ى «اقلاب» له زمان دا به ماناى «گوٌرين - گورينى شتيٌك له بنه ماى خوٌى» هاتووه و، له ته جويد دا بريتيه له: «گوٌرينى نونى ساكين به ميمى ساكين» و، ئه مه ته نيا لاى پيتى «ب» دروست ده بيٌت.

تىٌ بى نى:

ميمى ساكينى دروست بوو، له پيتى «ب» خوٌى ده شاريٌتهوه «اخفاء» و غوننه ى له گه لٌه.

ئيقلابى نونى ساكين لاى پيتى «ب» بهم شيٌوه يه كه دوو ليٌو ليٌكهوه نزيك ده بنهوه، به راده يهك كه په ره قاقه زيٌكى ته نك له نيٌوانيان بتوانىٌ تىٌپه رىٌ، لهو كاتهوه زوٌربه ى ده نگ له كه شى لوتهوه و، به راده ى دوو بزويٌن ده كيٌشريٌت، دوايى پيتى «ب» ده گوٌترىٌ; وه كو:

مِنْ بَعْدِ ده خويٌندرىٌ مِمْ بَعْدِ - اَنْبِيَآء ده خويٌندرىٌ اَمْبِيَآءُ

اَنْ بُوْرِكَ ده خويٌندرىٌ اَمْ بُورِكَ - عَليمٌ بِذَاتِ ده خويٌندرىٌ عَليمُمْ بِذَاتِ

مَشَّآء بِنَمِيم ده خويٌندرىٌ مَشَّآئِمْ بِنَمِيم

4ـ ئيخفا «اخفاء»

وشه ى «اخفاء» له زمان دا به ماناى «داپوٌشين - شاردنهوه» هاتووهو، له ته جويد دا بريتيه له «گوٌتنى پيت له حالٌه تيٌك له نيٌوان ئيزهار و ئيدغام له گهلٌ غوننه، بىٌ شه دده».

«ن»ى ساكين و ته نوين له پيته كانى ديكه ئيخفا ده بيٌت.

واتا ئه گه ر پيته گه رويه كان (6 پيت) و پيته كانى «يرملون» (6 پيت) و پيتى «ب» له 28 پيتى ئه لف و بىٌ كهم بكرىٌ، «15 پيت» ده ميٌنن كه «ن»ى ساكين و ته نوين له كن ئهوانه دا خوٌى ده شاريٌتهوه «ئيخفاء». ئهو پيتانه بريتين له: «ت - ث - ج - د - ذ - ز - س - ش - ص - ض - ط - ظ - ف - ق - ك».

شيٌوه ى دروستى ئيخفاى «ن»ى ساكين و ته نوين

له كاتى ئيخفا، زمان به بىٌ ئهوه ى به شويٌنى گوٌتنى «ن» بگات، پيتى دوايى به شويٌنى گوٌتنى نزيك ئه بيٌتهوه و، لهم كاته دا ده نگ به شيٌوه ى غوننه به راده ى دوو بزويٌن ده كيٌشرىٌ، ئهو كاته پيتى دوايى به زمان داديٌت.

چوٌنيه تى ئيخفا به پيتى دوايى به ستراوه تهوه، بهو واتايه ئه گه ر پيتى دوايى له پيته كانى «استعلاء» بيٌت، ئيخفاى «ن»ى ساكين و ته نوين قه لٌهو، ئه گه ر له پيته كانى ئيستيفال بيٌت، ئيخفا زراث و باريكه; وه كو:

(ت): اَنْتُمْ - مَنْ تَابَ - جَنَّات تَجْرِى

(ث): وَالاُْنْثى - اَنْ ثَبَّتْنَاكَ - خَيْرٌ ثَوَاباً

(ج): اَنْجَيْتَنَا - اِنْ جَعَلَ - خَلْق جَدِيد

(د): عِنْدَهُمْ - مِنْ دُونِهِ - كَاْساً دِهَاقاً

(ذ): فَاَنْذَرْتُكُمْ - مِنْ ذَهَب - بَاسِطٌ ذِرَاعَيْهِ

(ز): اَنْزَلَ - فَاِنْ زَلَلْتُمْ - نَفْساً زَكِيَّةً

(س): فَاَنْسيهُمْ - وَ لَئِنْ سَاَلْتَهُمْ - فَوْجٌ سَاَلَهُمْ

(ش): يَنْشُرْ - اِنْ شَآءَ - رُكْن شَدِيد

(ص): فَانْصُرْنَا - وَلَمَنْ صَبَرَ - قَوْماً صَالِحِينَ

(ض): مَنْضُود - مَنْ ضَلَّ - عَذَاباً ضِعْفاً

(ط): قِنْطَاراً - اِنْ طَلَّقَكُنَّ - كَلِمَة طَيِّبَة

(ظ): يَنْظُرُون - مِنْ ظَهِير - قَوْم ظَلَمُوا

(ف): اَنْفُسَهُمْ - كُنْ فَيَكُونُ - خَالِداً فِيهَا

(ق): تَنْقِمُون - مِنْ قَبْلُ - سَمِيعٌ قَرِيبٌ

(ك): اَلْمُنْكَرِ - مَنْ كَانَ - عُلُواً كَبِيراً

تىٌ بى نى:

له ريٌنووسى هه ندىٌ له قورئان دا بوٌ ريٌنويٌنى قارى له باره ى ئيقلاب، نيشانه ى «ن» ساكينيان نه نووسيوه تا نيشان بدات كه ئيزهار نابيٌت، له جياتى «م»يٌكى گچكه يان له سه ر داناوه تا نيشان بدات كه ئيقلاب ده بيٌت; وه كو: اَنـمـبِئْهُمْ - مِنم بَعْدِهِمْ - مُنـم ـبَثَّاً

له باره ى ته نوين كه نيشانه ى دووپات بوونهوه ى شيٌوازى بزويٌن بوو، يه كيٌكيان نه نووسيوه، له جياتى «م»يٌكى گچكه يان له كن شيٌوازى ماوه داناوه تا نيشانده رى ئيقلابى نونى ته نوين بيٌت; وه كو:

آيَةَم بَيّـِنَةٌ - مَشَّآءم بِنَمِيم - لَُمحِيطةُم بِالْكَافِرينَ

له باره ى ئيخفا، نيشانه ى «ن»ى ساكينيان دانه ناوه و، نيشانه ى ته نوينيان به شيٌوه ى نابه رابه ر داناوه ( َ َ ِ ِ ُ ُ ) تا نيشان بدات كه «ن»ى ساكين و ته نوين ئيزهار نابيٌت و، پيته كانى ديكه يان به بىٌ نيشانه ى شه دده داناوه تا نيشان بدات كه ئيدغامى تهواو نابيٌت، ئاكامى شيٌوه يه كه له نيٌوان ئيزهار و ئيدغام كه پيٌى ده لٌيٌن ئيخفا; وه كو:

وَانشَقَّ - اَنذِرْهُمْ - مِن سُندُس - خَالِداَ َ فِيها - سَميعُ ُ قَريبٌ - من

صَلْصَالِِ كَالْفَخَّارِ

ئه حكامى «م»ى ساكين

«م»ى ساكين له كن 28 پيتى عه ره بى 3 جوٌره: ئيدغام - ئيخفا - ئيزهار

1ـ ئيدغام

ته نيا له كن پيتى «م» ئيدغام ده بيٌت و، ئهويش ئيدغامى وه كو يه كن «متماثلين». چوٌن ئهم ئيدغامه غوننه ى له گه لٌه، له كاتى ئيدغام ده بىٌ به ئه ندازه ى دوو بزويٌن ده نگ له كه شى لوٌت بكيٌشرىٌ; وه كو:

كَمْ مِنْ - رَبّـِهِمْ مُشْفِقُونَ - وَهُمْ مِنْها - لَهُمْ مُوسى - وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ - اَنَّكُمْ مُلاَقُوهُ

2ـ ئيخفا

ته نيا له كن پيتى «ب» ئيخفا ده بيٌت، ئهم ئيخفايهش غوننه ى له گه لٌه و، ده بىٌ به راده ى دوو بزويٌن بكيٌشرىٌ.

هه روه ها كه له باسى «اقلاب»ى «ن»ى ساكين و ته نوين گوٌترا، «م»ى ساكينى دروست بوو به هوٌى ئيقلاب له كن پيتى «ب» هه ر ئهم حوكمه په يا ده كات و ئيخفا ده بيٌت; وه كو:

اَنْتُمْ بِهِ - تَأْتِيهِمْ بَغْتَةً - وَهُمْ بَارِزُونَ - اَنَّهُمْ بَادُونَ - مِنْ بَعْدِ (مِمْ بَعْدِ) -

اَمَداً بَعِيداً (اَمَدَمْ بَعِيداً)

شيٌوه ى دروستى ئيخفاى «م»ى ساكين له كن پيتى «ب»

له كاتى ئيخفا دوو ليٌو ليٌكهوه نزيك ده بنهوه، به راده يهك كه په ره قاقه زيٌكى ته نك له نيٌوانيان بتوانىٌ تىٌپه رىٌ، لهو كاتهوه زوٌربه ى ده نگ له كه شى لوتهوه و، به راده ى دوو بزويٌن ده كيٌشريٌت، ئهوكاته پيتى «ب» ده گوٌترىٌ.

3ـ ئيزهار «اظهار»

«م»ى ساكين له كن پيته كانى ديكه ئيزهار ده بيٌت، واتا له شويٌنى خوٌى ده گوٌترىٌ. له كاتى ئيزهارى «م»ى ساكين ده بىٌ ئهم خالاٌنه له به رچاو بگيردريٌت:

1ـ نابىٌ «م»ى ساكين بزويٌن دار بكرىٌ.

2ـ «م»ى ساكين ده بىٌ خيٌرا بگوٌترىٌ و، راوه ستانى له سه ر نه بيٌت، تا وه كو پيتى شه دده دارى لىٌ نيٌت.

3ـ له نيٌوان «م»ى ساكين و پيتى دوايى نابىٌ ده نگ ببردرىٌ.

تىٌ بى نى:

له ئيزهارى «م»ى ساكين له كن دوو پيتى «ف - و» ده بىٌ زوٌرتر سرنج بدرىٌ تا «م» له كن پيتى «ف» ئيخفا نه بيٌت و، يان له كن پيتى «و»

ئيدغام نه بيٌت.

غوننه «غُنَّة»

هه رچهن له پيٌشدا ئاماژه مان به غوننه كرد، به لاٌم باشتره بوٌ فيٌربوونى زياتر له سه رى بدويٌين.

غوننه ده نگيٌكه له كه شى لوت ديٌته ده رىٌ.

له كاتى خويٌندنهوه ى قورئان، له هه ندىٌ شويٌن دا قارى ده بىٌ ده نگى خوٌى له كونه لوته كان بيٌنيته ده رىٌ. ئهم كاره جوانى و رازاوه يه كى تايبهت به خويٌندنهوه كه ده دات. هه لٌبهت ده بىٌ قارى ى قورئان بابه ته كانى غوننه بناسيٌت و، بيٌجگه لهوان سه ربه خوٌ ده نگى بوٌ كونه لوته كان نه گوازيٌتهوه.

بابه ته كانى غوننه

1ـ نون و ميمى شه دده دار; وه كو: اِنَّ - ثُمَّ - اُمُّهُ

2ـ ئيدغامى ميمى ساكين له «م»; وه كو: كَمْ مِنْ - وَهُمْ مِنْها

3ـ ئيدغامى نونى ساكين له چوار پيتى «يمون»; وه كو: مَنْ يَشَآءُ - مِنْ مَال - مِنْ وَلِىّ - مِنْ نَفْس

4ـ تهواوى ئيخفايه كان (كه داگرى ئيخفاى نونى ساكين له كن 15 پيت و، هه روه ها ئيخفاى ميمى ساكين له كن پيتى «ب»); وه كو:

مِنْكُمْ - اَنْزَلَ اَنْتُمْ بِهِ - مِنْ بَعْدِ (مِمْ بَعْدِ)

راده ى غوننه

راده ى كيٌشانى غوننه «دوو بزويٌنه».

مه به ست له «دوو بزويٌن»، ئهوه يه غوننه به راده ى كيٌشانى سروشتى وشه ى «ما»، يان «فى»، يان «ذو» دريٌژه ى بيٌت.

بوٌ ويٌنه له وشه ى «اَنْتَ»، غوننه ى ئيخفا به راده ى «ما» له وشه ى «اَمَات» ده بى بكيٌشرىٌ.

پله ى غوننه

پله ى غوننه ى «ن» و «م»، له كه مينه بوٌ زوٌرينه:

1ـ نون و ميمى بزويٌن دار; وه كو: غَنَمُ - اَمِنَ

2ـ نون و ميمى ساكينى ئيزهار بوو; وه كو: مِنْهَا - غَمْرَة

3ـ نون و ميمى ساكينى ئيخفا بوو; وه كو: سُنْدُس - وَهُمْ بَارِزُونَ

4ـ نونى ساكينى «مدغم»; وه كو: مِنْ وَلِىّ - مَنْ يَأْتِى (ئيدغامى ناتهواوى نون)

5ـ نون و ميمى شه دده دار; وه كو: اِنَّهُ - مِمَّا

(هه لٌبهت له باره ى ميم، ژماره 4 و 5 يهك ژماره ديٌنه ژمار، چونكه ميم ئيدغامى ناتهواوى نيه).

روون و ئاشكرايه كه غوننه له ژماره 1 و 2 سيفهت و، له ژماره 3 و 4 و 5 حوكم ديٌته ژمار.

چوٌنيه تى غوننه ى «ن» له «م» تهواوتره

مه دد و قه سر «مد و قصر»

مه دد «مد»: وشه ى مه دد له زمان دا به ماناى «زياد - زياد بوون» هاتووه و، له ته جويد دا بريتيه له «كيٌشانى ده نگ له پيته مه دديه كان زياتر له راده ى سروشتى».

بوٌ ويٌنه ئه گه ر قارى، ده نگى ئه لفى مه ددى له وشه ى «شَآء» زياتر له راده ى سروشتى بكيٌشىٌ، ده گوٌترىٌ «ئه لف، مه ددى پيٌدراوه».

قه سر «قصر»: وشه ى قه سر دژى مه دد و، له زمان دا به ماناى «گرتن - كورت» هاتووه و، له ته جويد دا بريتيه له «گوٌتنى پيتى مه دد به راده ى سروشتى و نه ريتى».

بوٌ ويٌنه ئه گه ر قارى وشه ى «اُوذِينَا» به بىٌ كيٌشانى ده نگ بلٌيٌت، پيته مه دديه كانى به «قه سر» خويٌندووه.

به قه سر «مه ددى سروشتى»ش ده لٌيٌن.

ده بىٌ بزانين بوٌ پيته مه دديه كان، سه به بى مه دد پيٌويسته و، ئه گه ر سه بهب نه بيٌت، پيته مه دديه كان سروشتى ده خويٌندريٌنهوه.

مه دد له دوو بهش پيٌك هاتووه: 1ـ پيتى مه دد. 2ـ سه به بى مه دد.

پيته مه دديه كان، بريتين له: ئه لفى ساكين، پيتى پيٌشوو سه ردار «مفتوح» - واوى ساكين، پيتى پيٌشوو بوٌردار «مضموم» - ياى

ساكين، پيتى پيٌشوو ژيٌردار «مكسور» كه بوٌ ويٌنه له ئهم وشانه كوٌبوونه تهوه: «اتُونى - اُوذِينَا - اُوتِينَا».

سه به بى مه دد، بريتيه له «هه مزه و ساكين»; شه ددهش له به ر ئهوه ى كه پيتيٌكى ساكين تيٌيدا خوٌى شارديتهوه، سه به بى مه دد ديٌته ژمار.

كيٌشانى ده نگ له پيته مه دديه كان به راده ى دوو بزويٌن(1) پيٌى ده لٌيٌن كورت «قصر» ; سىٌ بزويٌن سه رووى كورت «فوق قصر» ; چوار بزويٌن ناوه ندى «توسط» ; پيٌنج بزويٌن سه رووى ناوه ندى «فوق توسط» ; شهش بزويٌن دريٌژ «طول».

راده ى مه دد له دوو بزويٌن كه متر نيه و، له شهش بزويٌنيش زياتر نابيٌت.

جوٌره مه دده كان

مه دديٌك كه سه به بى هه مزه بيٌت، دوو جوٌره: مه ددى په يوه سته «مدّ متّصل» و مه ددى جودا «مدّ منفصل».

مه دديٌك كه سه به بى ساكين بيٌت، ئهويش دوو جوٌره: «مه ددى پيٌويست» و «مه ددى ساكينى پيٌش هاتوو».


1- بوٌ به يانى راده ى مه دد، هه نديٌك له ماوه زه مانيٌك كه ئه لف ده گوٌترىٌ و، هه نديٌك له ماوه زه مانيٌك كه ئه نگوستى ده ست ده به ستريٌت يان ده كريٌتهوه كه لٌك وه رده گرن، كه ئه مه بوٌ فيٌر بوونيه تى. به لاٌم بنه ماى هه ر بزويٌنه، واتا ماوه زه مانيٌك بوٌ گوٌتنى پيتيٌكى بزويٌن دار و، ئهم ماوه زه مانه به پيٌى خويٌندنه كان «ته حقيق - ته دوير - ته حدير» جياوازه و، هه ركهس ده بىٌ جوٌره خويٌندنه كه ى خوٌى له به رچاو بگريٌت.

مه ددى په يوه سته «مد متصل»:

مه دديٌكه كه پيتى مه دد و هه مزه له يهك وشه دا بن و، راده ى كيٌشانى مه دده كه له چوار تا شهش بزويٌنه; وه كو:

يَشَآء - سيئتْ - سُوءُ

مه ددى جودا «مد منفصل»:

ئهوه يه كه پيتى مه دد له كوٌتايى وشه و، هه مزه له سه ره تاى وشه ى دوايى بيٌت و، راده ى كيٌشانى مه دده كه له دوو تا پيٌنج بزويٌنه; وه كو:

رَبَّنَآ اِنَّكَ - وَ هُزِّى اِلَيْكِ - تُقْسِطُوا اِلَيْهِمْ

تىٌ بى نى 1:

له مه ددى جودا، ئه گه ر له سه ر وشه ى يه كهم راوه ستين، پيتى مه دد به هوٌى نه بوونى سه به بى مه دد، به راده ى سروشتى (قه سر) ده گوٌترىٌ.

تىٌ بى نى 2:

ئه گه ر پيتى مه دد به هوٌى ئيشباعى «ه»ى جىٌ ناو دروست ببيٌت و، له دواى دا هه مزه بيٌت، مه ددى جودا ديٌته ژمارو پيٌى ده لٌيٌن

«مه ددى ئيشباع».

مَالَهُ اَخْلَدَهُ - اِسْمُهُ اَحْمَدُ - مِنْ عِلْمِهِ اِلاَّ

سرنج:

1ـ راده ى كيٌشانى مه ددى جودا نابيٌت له راده ى مه ددى په يوه سته زياتر بيٌت.

2ـ له راده ى كيٌشانى مه دده كانى په يوه سته و جودا، ده بىٌ هه موو به يهك ئه ندازه بكيٌشريٌن; بهو مانايه ئه گه ر مه ددى په يوه سته به دريٌژ «طول» خويٌندرا، ده بىٌ تهواوى مه دده كانى ديكه ى په يوه سته به دريٌژ «طول» بخويٌندريٌن و، يان ئه گه ر مه ددى جودا به كورت «قصر» خويٌندرا، ده بىٌ تهواوى مه دده كانى ديكه ى جودا به كورت «قصر» بخويٌندريٌن.

3ـ له به ر ئهوه ى هيچ كام له قارى يه كان مه ددى په يوه سته يان به كورت «قصر» نه خويٌندووه، پيٌى ده لٌيٌن «مه ددى پيٌويست»، به لاٌم «مه ددى جودا» له به ر ئهوه ى به كورت «قصر»يش خويٌندراوه، «مه ددى ئيجازادراو»ى پىٌ ده لٌيٌن.

4ـ بوٌ ريٌنويٌنى قارى قورئان، ئهم نيشانه يه «  » له سه ر پيته مه دديه كان داندراوه.

مه ددى پيٌويست «لازم»

مه دديٌك كه سه به بى ئهو ساكينى پيٌويست يان ساكينى خودى وشه بيٌت; بهو واتايه ساكين له دواى پيتى مه ددى بيٌت و، به هوٌى راوه ستان دروست نه ببيٌت; وه كو ساكينى «ل» له وشه ى «آلاْن».

وه كو: الر (الف لآم را) - يس (ياسين)

ده بىٌ بزانين كه شه ددهش وه كو ساكينى پيٌويست، سه به بى مه ددى پيٌويسته (چونكه پيتى شه دده ئاكامى ئيدغامى دوو پيته كه يه كه مى ساكينه); وه كو:

اَلضَّالِّين - كَآفَّةً - آتُجَآجُّونّى - الم - طسم

راده ى كيٌشانى مه ددى پيٌويست شهش بزويٌنه.

جوٌره مه دده كانى پيٌويست:

ئه لف) مه ددى پيٌويستى پيتى سوك: ئه گه ر مه ددى پيٌويست له پيته جياكان بيٌت و، سه به بى ساكين بيٌت; وه كو:

الر - حم - يس - ق

ب) مه ددى پيٌويستى پيتى قورس: ئه گه ر مه ددى پيٌويست له پيته جياكان بيٌت و، سه به بى شه دده بيٌت; وه كو:

الم (الف لآم ميم = ئه لف لآمّيم) - طسم (طاسينْ مِيمْ = طاسى مّيم)

ج) مه ددى پيٌويستى وشه ى سوك: ئه گه ر مه ددى پيٌويست له وشه قورئانيه كان بيٌت و، سه به بى ئهو ساكين بيٌت; وه كو: آلاْنَ (ته نيا له

سووره تى «يونس» دوو جار هاتووه و، ويٌنه ى ديكه مان نيه لهو جوٌره مه دده).

د) مه ددى پيٌويستى قورس: ئه گه ر مه ددى پيٌويست له وشه قورئانيه كان بيٌت و، سه به بى شه دده بيٌت; وه كو:

اَلضَّالّينَ - دَآبَّة - اَلْحآقَّةُ - اَتُحَآجُّونّى

سرنج:

سووره تى «آل عمران» وا ده ست پىٌ ده كات:

الم * اللَّه لا اِله اِلاَّ هُوالْحَىُّ الْقَيُّوم

ئه گه ر بمانهوىٌ پيته جياكان به ئايه تى دوايى پيٌوه ند بده ين، دوو خالٌ ده بىٌ له به ر چاو بگرين:

1ـ له كاتى په يوه ندى «ميم» به هه مزه ى په يوه ندى وشه ى «الله» ده بىٌ به بزويٌنى سه ر «فتحه» به «ل»ى وشه ى پيروٌزى «الله» په يوه ند بدريٌت:

اَلف لام ميمَ اللّهُ لاَ اِلهَ اِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّوم

2ـ لهم كاته دا «م» له «الم» به دوو شيٌوه ده خويٌندريٌت:

ئه لف) به دريٌژ «طول» يان شهش بزويٌن (چونكه مه ددى پيٌويستى پيتى سوكه).

ب) به كورت «قصر» يان دوو بزويٌن (چونكه به هوٌى په يوه ند، ساكينى خودى پيت گوٌردراوه به سه ر «فتحه»).

مه ددى ساكينى پيٌش هاتوو «عارض»

مه دديٌكه سه به بى ساكينى پيٌش هاتوو«عارض»ه كه به هوٌى راوه ستان دروست ده بيٌت و، راده ى كيٌشانى له دوو تا شهش بزويٌنه; وه كو:

تُكَذِّبَانِ (تُكَذِّبَانْ) - تَعْلَمُونَ (تَعْلَمُونْ) - عَليمٌ (عَليمْ)

له مه ددى پيٌش هاتوو پيٌويست ناكات راده ى كيٌشانى هه موويان وه كو يهك بيٌت.

مه ددى لين

ئه گه ر له دواى پيتى لين (واوى ساكين، پيتى پيٌشوو سه ردار «مفتوح»; ياى ساكين، پيتى پيٌشوو سه ردار «مفتوح») پيتى ساكين بيٌت، پيٌى ده لٌيٌن مه ددى لين و، راده ى كيٌشانى له دوو تا شهش بزويٌنه; وه كو:

يَوْمِ (يَوْمْ) - خَوْفُ (خَوْفْ) - سَوْء (سَوْءْ) - بَيْتِ (بَيتْ) - طَيْرَ (طَيْرْ) - شَىْءٌ (شَىْءْ)

له تهواوى قورئان دا ته نيا يهك ويٌنه مه ددى لين هه يه كه سه به بى ساكينى پيٌويسته و، ئهويش له پيته جياكانى سووره تى «مريم» و سووره تى «الشورى» دا هه يه.

سووره تى «مريم»: كهيعص (كافْ ها يا عَيْنْ صادْ)

سووره تى «الشورى»: حم عسق (حا ميمْ عَيْنْ سين قاف)

له باره ى راده ى كيٌشانى ئهم مه دده كه ساكينى خودى وشه يه، جياوازى هه يه و، به دريٌژ «طول» - سه رووى ناوه ندى «فوق توسط» - ناوه ندى «توسط» و ته نانهت كورت «قصر» خويٌندراوه.

به لاٌم له به ر ئهوه ى ساكينى خودى وشه يه، باشتر وايه به دريٌژ «طول» بخويٌندرىٌ.

تىٌ بى نى:

له كوٌى چوارده پيت كه له پيته جياكان هاتووه، پيٌنج پيت «حىّ طهر» مه ددى سروشتى، حهوت پيت «سنقصّ لكم» مه ددى پيٌويست، پيتى «ع» مه ددى لين و پيتى «ئه لف» مه ددى نيه.

راوه ستان و سه ره تا (وقف و ابتداء)

وه قف له زمان دا به ماناى «راگرتن - نه بزوتن» و، له زاراوه ى ته جويددا بريتيه له: «راوه ستان و پشوودان له كوٌتايى وشه دا له كاتى خويٌندنى قورئان، بوٌ هه ناسه كيٌشان به مه به ستى دريٌژه دان به خويٌندن».

ده ست پيٌكردنى خويٌندن له دواى راوه ستان، سه ره تا (ابتدا)ى پىٌده لٌيٌن.

گرنگايه تى راوه ستانوسه ره تاى ده ست پيٌكردنى خويٌندن له قورئان دا

راوه ستان و سه ره تاى ده ست پيٌكردن له خويٌندنى قورئان، گرنگايه تييٌكى تايبه تى هه يه; ره نگه به هوٌى سرنج پىٌ نه دان، ماناى ئايه ته كان ناريٌك و پيٌك و ته نانهت بگوٌردرىٌ. هه ر بوٌيه زانايانى خويٌندنهوه ى قورئان، ناسينى شويٌنى راوه ستان له قورئان دا، نيوه ى ته رتيليان داناوهو، گوٌتويانه: «كه سيٌك كه شويٌنى دروستى راوه ستان له قورئان دا نه ناسيٌت، قورئان نازانىٌ».

پيٌش ئهوه ى دريٌژه به باسى راوه ستان بده ين، پيٌويسته له گهلٌ دوو زاراوه ى «سكت و قطع» ئاشنا بين.

سه كت: له زمان دا به ماناى «راوه ستان - بىٌده نگ بوون» و، بريتيه له «برينى ده نگ له كاتى خويٌندن، به بىٌ هه ناسه كيٌشان له ماوه زه مانيٌكى كورت و دريٌژه دان به خويٌندن».

بابه ته كانى سه كت له قورئان دا به پيٌى روايه تى «حفص» له «عاصم»:

1ـ عِوَجاً * قَيّماً (كوٌتايى ئايه تى 1 و سه ره تاى ئايه تى 2، سووره تى «كهف»).

له كاتى په يوه ندكردنى سه كت ده بىٌ و، ته نوينى «عِوَجاً» به ئه لفى مه ددى ده خويٌندريٌتهوه «عِوَجا».

2ـ مَرْقَدِنَا * هذَا (ئايه تى 52، سووره تى «يس»).

هه لٌبهت ده كرىٌ له سه ر «مَرْقَدِنَا» راوه ستين.

3ـ كَلاَّ بَلْ * رَانَ (ئايه تى 14، سووره تى «المطففين»).

4ـ وَ قِيلَ مَنْ * رَاق (ئايه تى 27، سووره تى «القيامة»).

قارى به پيٌى روايه تى «حفص» له «عاصم» له هه ر وشه و ئايه تيٌكى ديكه «سكت» ئه نجام بدات، هه لٌه يه.

لهو چوار بابه ته ى سه رهوه، ئه گه ر سه كت نه كريٌت، ره نگه ماناى ئايه ته كان بگوٌردريٌت:

له رسته ى «عِوَجاً * قَيّماً» ره نگه ئهو هه لٌه يه پيٌش بيٌت كه «قَيّماً» سيفه تى «عِوَجاً» بيٌت و، ئهو وه خته چون «قيم» (خوٌراگر و راست) ده بيٌته سيفه تى «عِوَج» (خوار)؟!

له «مَرْقَدِنَا * هذا» ره نگه ئهو هه لٌه يه پيٌش بيٌت كه وشه ى «هذا»، ئاماژه به «مَرْقَدِنَا» بيٌت، له كاتيٌكا ئاماژه به وه عده ى خواى به به زه يه و، هه روه ها ره نگه رسته ى «... مَا وَعَدَنَا الرَّحمن» وه عده ى خوا ره د بكاتهوه.

له «بَلْ * ران» له ئيدغامى ئهم دووه، وشه ى «برّان» دروست ده بيٌت كه ماناى ئايه ته كه ناگه يه نيٌت.

له «مَنْ * راق» له ئيدغامى ئهم دووه، وشه ى «مرّاق» دروست ده بيٌت و ماناى ئايه ته كه ناگه يه نيٌت.

«قطع»: بريتيه له «وازهيٌنان له خويٌندنى قورئان».

«قطع» ته نيا له دواى تهواو كردنى ئايهت دروسته و، جوان نيه له ناوه ندى ئايهت بيٌت.

جوٌره راوه ستانه كان

راوه ستان دوو جوٌره: ناچارى - ئيختيارى.

ئه لف) راوه ستانى ناچارى: جوٌره راوه ستانيٌكه كه تيٌيدا به هوٌى تهواوبوونى هه ناسه، پيركژين، كوٌخهو... قارى ناچار بيٌت راوه ستىٌو، سروشتى يه چوٌن به هوٌى ناچار به هه ر وشه يهك كه بگات به بىٌ سرنج دان به ماناى، رادهوه ستىٌ، به لاٌم پيٌويسته له شويٌنيٌك كه دروسته ده ست پىٌ بكاتهوه.

ب) راوه ستانى ئيختيارى: راوه ستانيٌكه كه قارى به مه يلى خوٌى، وشه يهك هه لٌده بژيٌريٌت و، له سه رى رادهوه ستىٌ.

راوه ستانى ئيختيارى چوار جوٌره:

1 - تهواو «تام». 2ـ بهس «كافى». 3ـ باش «حَسَن». 4ـ ناشيرن «قبيح».

بوٌ راوه ستان ده بىٌ سرنج بدريٌته رسته كانى پيٌش و پاشى شويٌنى راوه ستان. په يوه ندى نيٌوان ئهم دوو رسته يه ديارى كه رى جوٌرى راوه ستانه. به شيٌوه ى گشتى په يوه ندى نيٌوان دوو رسته، دوو جوٌره: په يوه ندى وشه يى و په يوه ندى مه عنهوى.

په يوه ندى وشه يى: بريتيه له په يوه ندى دوو رسته له روانگاى ريٌزمانى.

ده بىٌ بزانين كه هه ر كام له دوو رسته، له روانگاى وشه يى و

ريٌزمان تهواون (واته هه ر كام رسته يه كى سه ربه خوٌن و به كه لٌكن و، له روانگاى ريٌزمانى رسته يه كى ناتهواو نايه نه ژمار); لهم كاته دا له روانگاى وشه ييهوه په يوه نديان پيٌكهوه نيه.

ئه گه ر يه كيٌك له دوو رسته، بوٌ تهواو بوون و بوٌ ئهوه ى رسته يه كى به كه لٌك پيٌك بيٌنن، پيٌويستيان به وشه هايهك هه بيٌت و، به ته نيايى رسته يه كى تهواو و به كه لٌك پيٌك نيٌنن; لهم كاته دا نيٌوان ئهم دوو رسته يه په يوه ندى وشه يى هه يه.

1ـ نه بوونى په يوه ندى وشه يى: «دوٌسته كهم ئه منى له يادى خوا خافلٌ كرد و، له ريٌى به ده ركردم» - «شه يتان مروٌث له رىٌ به ده ر ده كات».

2ـ هه بوونى په يوه ندى وشه يى: «پيٌغه مبه ر ده رئه كهن» - «وه ئيٌوهش له به ر ئهوه ى به خوا باوه رتان هه يه».

دوو رسته ى ژماره 1، هه ركاميان به كه لٌك و تهواون و ليٌك جودان; به لاٌم له رسته كانى ژماره 2، رسته ى دووهم ناتهواوه و، ده بىٌ له گهلٌ رسته ى يه كهم بگوٌترىٌ، تا مانا بدات; بوٌيه ده لٌيٌين لهم دوو رسته يه په يوه ندى وشه يى هه يه.

په يوه ندى مه عنهوى: مه به ست په يوه ندى دوو رسته يه له روانگاى بابه ته كه ى باس ليٌوه كراو.

لهم كاتهش دا دوو حالٌهت هه يه: يان رسته ى دووهم له گهلٌ رسته ى يه كهم جياوازى هه يه، لهم كاته دا نيٌوان دوو رسته په يوه ندى

مه عنهوى نيه; وه كو ئهوه ى له رسته ى يه كهم دا باس له باوه رداران كرابيٌت و، له رسته ى دووهم باس له باره ى كافران.

ئه گه ر بابه تى رسته ى دووهم هه ر دريٌژه ى بابه تى يه كهم بيٌت، لهم كاته دا نيٌوان دوو رسته په يوه ندى مه عنهوى هه يه; وه كو ئهوه ى له رسته ى دووه ميش هه ر له باره ى باوه رداران دوابيٌت.

ئيٌستا به سرنج دان بهم پيٌشه كيه، جوٌره راوه ستانه كان شى ده كه ينهوه:

1ـ راوه ستانى تهواو «تام»:

ئه گه ر نيٌوان دوو رسته هيچ جوٌره په يوه ندييٌكى وشه يى و مه عنهوى نه بيٌت، لهم كاته دا راوه ستانى نيٌوان دوو رسته، راوه ستانى تهواو «تام»ه.

واتا هه ر كام له دوو رسته له روانگاى رسته ييهوه، رسته يه كى به كه لٌكن و پيٌويستيان پيٌكهوه نيه (نه بوونى په يوه ندى وشه يى) و، رسته ى دووهم سه ره تاى بابه تيٌكى نوىٌيه و، له گهلٌ بابه تى رسته ى يه كهم جياوازه (نه بوونى په يوه ندى مه عنهوى).

شويٌنى راوه ستانى تهواو، هه نديٌك جار كوٌتايى ئايه ته; وه كو:

«أُوْلئِكَ عَلى هُدىً مِنْ رَبَّهِمْ وَ أُوْلئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون (راوه ستانى

تهواو) اِنَّ الَّذينَ كَفَرُوا سَوآءٌ عَلَيْهِم»(1).

له ويٌنه ى سه رهوه، هه ر كام رسته يه كى به كه لٌكن و پيٌويستيان پيٌكهوه نيه (نه بوونى په يوه ندى وشه يى). رسته ى يه كهم له باره ى باوه رداران و، رسته ى دووهم له باره ى كافرانه (نه بوونى په يوه ندى مه عنهوى).

له راوه ستانى تهواو «تام» له كوٌتايى رسته ى يه كهم رائهوه ستين و، له سه ره تاى رسته ى دووهم دريٌژه به خويٌندن ئه ده ين.

2ـ راوه ستانى بهس «كافى»:

كاتيٌكه كه هه ر كام له دوو رسته بوٌ خوٌيان رسته يه كى به كه لٌكن و، له وشه دا په يوه نديان پيٌكهوه نيه، به لاٌم له مانادا په يوه نديان هه يه (په يوه ندى مه عنهوى يان هه يه) و، بابهت و ناوه روٌكيان پيٌكهوه به ستراوه تهوه ; وه كو:

«وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُم يُنْفِقُون (راوه ستانى كافى) وَالَّذين يُؤمِنُون بِمَآ اُنْزِلَ اِلَيْكَ...»(2)

له ويٌنه ى سه رهوه دوو رسته سه ربه خوٌنه، به لاٌم له رسته ى دووهم هيٌشتا له باره ى «پاريٌزگاران»ه و، بابهت نه گوٌردراوه.


1- سووره تى «بقرة»، ئايه تى 5 و 6.
2- سووره تى «بقرة»، ئايه تى 3 و4.

له راوه ستانى كافى ده كرىٌ له رسته ى يه كهم راوه سترىٌ و، له سه ره تاى رسته ى دووهم ده ست به خويٌندن بكرىٌ; هه روه ها ده كرىٌ هه ر دوو رسته پيٌكهوه په يوه ند بدريٌن و پيٌكهوه بخويٌندريٌنهوه.

3ـ راوه ستانى باش «حسن»:

كاتيٌكه كه رسته ى يه كهم تهواو و سه ربه خوٌيه، به لاٌم رسته ى دووهم ناتهواوه و، پيٌويستى به رسته ى يه كه مهوه هه يه; وه كو:

«يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ (راوه ستانى حه سهن) وَ اِيَّاكُمْ اَنْ تُؤمِنُوا باللّه رَبِّكُمْ»(1)

رسته ى يه كهم به كه لٌكه و ناتهواو نيه، به لاٌم رسته ى دووهم ناتهواو و، به بىٌ رسته ى يه كهم نه ته نيا ماناى دروست نيه، به لٌكو ره نگه ماناى بگوٌردريٌت.

بوٌيه رسته ى دووهم نابىٌ به ته نيايى بخويٌندرىٌ و، پيٌويسته له گهلٌ رسته ى يه كهم په يوه ند بدريٌت.

راوه ستان له سه رى جوانه، به لاٌم قارى ناتوانىٌ له سه ره تاى رسته ى دووهم ده ست پىٌبكات، به لٌكو ده بىٌ له سه ره تاى رسته ى يه كهم ده ست پىٌبكاتهوه و، به رسته ى دووهم په يوه ند بدات.


1- سووره تى «ممتحنه»، ئايه تى 1.

4ـ راوه ستانى ناشيرن «قبيح»:

راوه ستانيٌكه كه هه ر بهش له وشه و مانا دا پيٌكهوه په يوه نديان هه يه و، هيچ كام به ته نيايى رسته يه كى به كه لٌك و سه ربه خوٌ نين; وه كو:

«اَلْحَمْدُ (راوه ستانى ناشيرن) لِلّه - بِسْمِ (راوه ستانى ناشيرن) اللَّهِ»

له هه ر دوو رسته دا راوه ستان له سه ر به شى يه كهم و، ده ست پىٌكردن له سه ر به شى دووهم دروست نيه.

هه روه ها كه له ناوى دياره، راوه ستان لهم شويٌنه به هيچ شيٌوه يهك دروست نيه و، ئه گه ر قارى له به ر ناچارى راوه ستا، ده بىٌ له شويٌنى شياو ده ست پىٌبكاتهوه.

ناشيرن تر لهم حالٌه ته، كاتيٌكه كه ماناى بگوٌردرىٌ و بوٌنى پيس و كفرى لىٌ بيٌت; وه كو:

راوه ستان له سه ر «لاَ اِلهَ» له رسته ى «لاَ اِله اِلاَّ اللَّهُ»

راوه ستان له سه ر «اِنَّ اللَّهَ لاَ يَسْتَحْيى»

راوه ستان له سه ر «لاَ تَقْرَبُوا الصَّلوة»

راوه ستان له سه ر «مَنْ يَهْدِى اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ يُضْلِلْ»

نيشانه كانى راوه ستانى «سجاوندى»

عه بدولٌلاٌ سه جاوه ندى له زانايانى زانيارى خويٌندنهوه، هه ندىٌ نيشانه ى بوٌ شويٌنه كانى راوه ستان پيٌشنيار كردبوو، كه ئيٌستاش

به كارده بردريٌت.

جوٌره راوه ستانه كان له روانگاى «سجاوندى» 6 جوٌر بوو، كه بوٌ هه ر كامى نيشانه يه كى دانابوو:

(م) نيشانه ى راوه ستانى پيٌويست - شويٌنيٌكه كه په يوه ندى ده بيٌته هوٌى فه ساد (له سه رهوه ى راوه ستانى تهواو).

(ط) نيشانه ى راوه ستانى تهواو - شويٌنيٌكه كه راوه ستانى باشه - ده ست پىٌكردن له رسته ى دوايش باشه (راوه ستانى تهواو).

(ج) نيشانه ى راوه ستانى ئازاد - راوه ستان و په يوه ند هه ر دوويان دروسته (به رابه ر له گهلٌ راوه ستانى بهس).

(ز) نيشانه ى راوه ستانى ئيجازه دراو - شويٌنيٌكه په يوه ندى باشتره، به لاٌم ده كرىٌ راشوه ستى (به رابه ر له گهلٌ راوه ستانى باش).

(ص) نيشانه ى راوه ستانى ئيجازه دراو - شويٌنيٌكه كه به هوٌى دريٌژبوونى رسته و، كه مى هه ناسه ده كرىٌ راوه ستى، له كاتيٌكا له گهلٌ رسته ى دوايى په يوه ندى هه يه. ئه گه ر دواى وى رسته يه كى به كه لٌك بوو، ده كرىٌ له سه ره تاى ده ست پىٌبكه ى، ئه گه ر نه، ده بىٌ له شويٌنيٌكى باش دهس پىٌبكريٌت.

(لا) نيشانه ى راوه ستانى قه ده غه يه (ناشيرن) - شويٌنيٌكه راوه ستان له سه رى مانا ده گوٌرىٌ و، نابىٌ له سه رى راوه ستين. هه ندىٌ كات ئهم نيشانه يه له شويٌنى راوه ستانى «باش» داندراوه، بهو مانايه

كه راسپاردراوه لهم شويٌنه رانهوه ستن و له كاتى راوه ستان، ده بىٌ ديسان له شويٌنيٌكى باش دهس پىٌبكريٌتهوه.

سه ره راى ئهم نيشانانه، هه ندىٌ نيشانه ى تريان داناوه; وه كو:

(قلى) نيشانه ى ئهوه يه كه باشتره راوه ستن.

(صلى) نيشانه ى ئهوه يه كه په يوه ند باشتره.

هه روه ها بوٌ جوٌره راوه ستانيٌك ئهم نيشانه يان داناوه (\ \).

ئهم دوو نيشانه يه له سه ر دوو وشه ى نزيك ليٌكهوه داده ندريٌت. ئه گه ر قارى له سه ر يه كيٌك لهم دووانه راوه ستىٌ، نابىٌ له سه ر وشه ى ديكه راوه ستىٌ; وه كو:

«ذلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ \ فِيه\ هُدىً لِلْمُتَّقِين». ئه گه ر له سه ر «رَيْبَ» راوه ستين، «فِيه» ده بىٌ به دواى خوٌى په يوه ند بدريٌت و، ئه گه ر له سه ر «فيه» راوه ستين، له سه ر «لاَ رَيْبَ» ناكرىٌ راوه ستين.

تىٌ بى نى:

حه زره تى موحه ممه دr له كاتى قورئان خويٌندن دا، له كوٌتايى هه ر ئايه تيٌك رادهوه ستا، ئه مه به ناوى به لٌگه يهك له به رچاو گيراوهو، هه رچهن له سه ر كوٌتايى ئايه ته كه نيشانه ى (لا) داندرابيٌت، ده كرىٌ راوه ستين و، له سه ره تاى ئايه تى ديكه ده ست پىٌبكه ينهوه.

ته كبير

ته كبير له زاراوه ى خويٌندنهوه ى قورئان دا بريتيه له گوٌتنى «اللَّهُ اكبر» له كاتى خويٌندنهوه ى قورئان دا.

به پيٌى روايه تى «حفص» له «عاصم»، له سووره تى «اَلضُّحى» تا سووره تى «اَلنَّاس»، واتا ئاخرين سووره تى قورئان، ده كرىٌ له سه ره تا يان كوٌتايى سوورهت، ته كبير بلٌيٌين; به لاٌم ته كبير گوٌتن له سه ره تاى ئهم سووره تانه باوتره.

ده گيٌرنهوه له دواى ماوه يهك كه وه حى نه هات و، پيٌغه مبه ر rله مه زوٌر ناراحهت و دلٌته نگ ببوو، جبرائيل ديسان هات و سووره تى «اَلضُّحى»ى هيٌنا، كاتيٌك كه جبرائيل خويٌندنهوه ى سووره تى تهواو كرد، پيٌغه مبه ر له خوٌشيان ته كبيرى گوٌت و، دوايى ده ستى به خويٌندنهوه ى سووره ته كه كرد، بوٌيه سوننه ته له سووره تى «الضُّحى» تا كوٌتايى قورئان ته كبير بگوٌترىٌ. هه لٌبهت هه نديٌك، ته كبير به سه ره تاى سوورهت ده زانن و، هه نديٌكيش، به كوٌتايى سوورهت ده زانن.

ده سته ى يه كهم ده لٌيٌن چوٌن پيٌغه مبه ر ته كبيرى گوٌت و، دوايى سووره تى «الضُّحى»ى خويٌندهوه، بوٌيه ته كبير پيٌوه سته به سه ره تاى سوورهت.

ده سته ى دووهم ده لٌيٌن چوٌن له دواى خويٌندنهوه ى سووره تى «اَلضُّحى» له لايهن جبرائيل، پيٌغه مبه رr ته كبيرى گوٌتوه، كهوايه

ته كبير هى كوٌتايى سووره ته.

ده بىٌ بلٌيٌين سه ره راى ته كبير ده كرىٌ ته هليل «لاَ اِله اِلاَّ اللَّه» و هه روه ها ته حميد «لِلَّهِ الْحَمْدُ»يش بلٌيٌين و، له كاتى خويٌندنى زيكره كانى سه رهوه پيٌكهوه بهم شيٌوه يه ده بىٌ بيٌت: «لاَ اِله اِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ اَكْبَرُ و لِلَّهِ الْحَمْدُ». هه لٌبهت ده كرىٌ ته نيا «ته هليل و ته كبير» بگوٌترىٌ و، يان ته نيا «ته كبير و ته حميد» بگوٌترىٌ.

خويٌندنهوه ى هه ندىٌ وشه ى قورئان به پيٌى روايه تى «حفص» له «عاصم»

يَبْصُطُ «بقرة» و بَصْطَةً «اعراف»

«صاد» له هه ر دوو وشه به «سين» ده خويٌندريٌتهوه «يَبْسُطُ - بَسْطَةً»

خويٌندنهوه ى به «صاد»يش دروسته، به لاٌم به «سين» باوتره.

اَلْمُصَيْطِرُونَ «طور» و بِمُصَيْطِرْ «غاشية»

هه ردوو وشه به «سين»يش ده خويٌندريٌنهوه «اَلْمُسَيْطِرُون - بِمُسَيْطِر»، به لاٌم لايه نى «ص» به هيٌزتر و لايه نى «سين» كزتره.

مَجْريها «هود»

ئه لف له دواى «ر» ئيماله ى گهوره ده بيٌت، واتا ئه لف به رهو ياى مه ددى ده كشرىٌ.

ارْكَبْ مَعَنا «هود»

هه روه ها كه له ئيدغام گوٌترا، «با» له «ميم» ئيدغام ده بيٌت (كه

لايه نى به هيٌزى ئه مه يه)، به لاٌم ئيزهاريش دروسته.

لاَ تَأْمَنَّا «يوسف»

نونى شه دده دار به «ئيشمام» ده خويٌندريٌتهوه (واتا له كاتى گوٌتنى نونى شه دده دار، ليٌوه كان حالٌه تى بوٌر «ضمه» به خوٌوه ده گرن)، چونكه ئهم وشه يه له بنه مادا «لاَتَأْمَنُنَا» بووه.

فَمَا اتينى «نمل»

له كاتى راوه ستان به دوو شيٌوه يه، راوه ستانى ساكين كردن «اتينى» و، راوه ستانى كوژاندنهوه «اتين».

فيِهِ «فرقان»

له «فِيهِ مُهَاناً»، «ه»ى جىٌ ناو ئيشباع ده بيٌت «فيهى مُهاناً».

ضَعْف (دوو جار له سووره تى «روم») - ضَعْفاً (سووره تى «روم»).

«ضاد» به بوٌريش خويٌندراوه.

هه لٌبهت ده بىٌ بزانين كه خويٌندنهوه ى «ضاد» به بوٌر لهم وشه يه دا، «حفص» له «عاصم» په يرهوى نه كردووه، به لٌكو خوٌى بهم شيٌوه يه ى خويٌندووهو، له «عاصم» ته نيا به سه رى «ضاد» هاتووه.

يَرْضَهُ لَكُمْ «زمر»

«ه»ى جىٌ ناو به بىٌ ئيشباع ده خويٌندرىٌ.

بِئْسَ الاِسْمُ «حجرات»

به ژيٌرى لام «الاِسم» و كوژاندنهوه ى هه مزه ى دوايى

خويٌندراوه تهوه (بِئْسَ لِسْمُ). هوٌيه كه شى لابردنى دوو ساكين له كن يه كه، كه به كوژاندنهوه ى هه مزه ى په يوه ندى «اسم» دوو ساكين له كن يهك كوٌ ده بنهوه، له به ر ئه مه بوٌ لابردنى دوو ساكين له كن يهك، بزويٌنى ژيٌر به «لام» ده دريٌت.

له كاتى راوه ستان له سه ر «بئس» و ده ست پيٌكردن به «الاسم» به دوو شيٌوه «اَلِسْمُ» و «لِسْمُ» ده خويٌندرىٌ.

ءَاَعْجَمىٌّ (فصلت)

هه مزه ى دووهم له نيٌوان هه مزه و ئه لفى مه ددى ده خويٌندرىٌ.

سَلاَسِلَ «دهر»

«لام»ى كوٌتايى وشه له كاتى په يوه ند به سه ر ده خويٌندرىٌ، به لاٌم له كاتى راوه ستان به دوو شيٌوه «سَلاَسِلْ» و، ئه لفى مه ددى «سَلاَسِلاَ» ده خويٌندرىٌ.

* * *

ئايه ته كانى سوژده

له كاتى خويٌندن يان بيستنى ئهم ئه يه تانه ى خوارهوه سوننه ته سوژده ببردريٌت:

1 - سووره تى «الاعراف»، ئايه تى 206.

2 - سووره تى «الرعد»، ئايه تى 15.

3 - سووره تى «النحل»، ئايه تى 49.

4 - سووره تى «الاسراء»، ئايه تى 107.

5 - سووره تى «مريم»، ئايه تى 58.

6 - سووره تى «الحج»، ئايه تى 18 و ئايه تى 77.

7 - سووره تى «الفرقان»، ئايه تى 60.

8 - سووره تى «النمل»، ئايه تى 25.

9 - سووره تى «السجده»، ئايه تى 15.

10 - سووره تى «ص»، ئايه تى 24.(1)

11 - سووره تى «فصلت»، ئايه تى 37.

12 - سووره تى «النجم»، ئايه تى 62.

13 - سووره تى «الانشقاق»، ئايه تى 21.

14 - سووره تى «العلق»، ئايه تى 19.


1- له سووره تى «ص» سوژده ى سپاسه، بوٌيه له كاتى خويٌندن يان بيستنى له نويٌژ دا وه كوو ئايه ته كانى ديكه ى سوژده، دروست نيه سوژده ى سوننهت به جىٌبهيٌندرىٌ.