پاسخ:
در آيه 60 سوره واقعه خداوند فرموده است: ما در ميان شما مرگ را مقدر ساختيم و هرگز كسي بر ما پيشي نميگيرد؛ يعني ما هرگز مغلوب نخواهيم شد واگر مرگ را مقدر كردهايم نه به خاطر اين است كه نميتوانيم عمر جاويدان به شما بدهيم.
بعد در آيه مورد سؤال ميفرمايد: بلكه هدف ما اين بوده است تا گروهي را به جاي گروه ديگر و يا به عبارتي عدهاي ديگر را جايگزين شما كنيم و شما را در جهاني كه نميدانيد آفرينش تازهاي بخشيم.
استدلال در دو آيه فوق چنين است: خداوند حكيم كه انسانها را آفريده - و مرتباً گروهي ميميرند و گروه ديگري جانشين آنها ميشوند - هدفي داشته است. اگر اين هدف تنها زندگاني دنيا بود، سزاوار است عمر انسان جاودان باشد نه اين قدر كوتاه و آميخته با هزاران ناملايمات كه به آمدن و رفتنش نميارزد. بنابراين، قانون مرگ گواهي ميدهد اين جا گذرگاه است نه منزلگاه، پل است نه مقصد. اگر مقصد و منزل بود، بايد دوام ميداشت.
برخي امثال را جمع مَثَل به معناي صفت گرفتهاند و آيه را اينگونه معنا كردهاند: ما عاجز نيستيم صفت شما را تبديل كنيم و شما را در صورتي ديگر در روز رستاخيز زنده كنيم؛ يعني به صورتهاي آخرتي. در قيامت برخي از كفار به صورت حيوانات محشور ميشوند و مؤمنان در صورتهايي نيكوتر از چهره دنيوي محشور ميگردند. البته تفسير نخست گوياتر و سازگارتر است1.
ازاينرو، در اين آيات، خداوند با منكران معاد و حشر روز رستاخيز احتجاج ميكند و ميفرمايد: شما كه خلقت اوليه ما را ديدهايد و دريافتيد چگونه از نطفه خلق شديد، چگونه خلقت دوباره خودتان را منكر ميشويد و متذكر نميشويد كسي كه در آغاز شما را خلق فرمود برايش آسانتر است كه دوباره شما را در قالب جديد بيافريند و محشور كند.
در كافي از امام سجاد(ع) چنين نقل شده است: تعجب است از كسي كه منكر خلقت ديگر ميشود در حالي كه خلقت اولي را ديده است.2