در آيه 5 سوره قصص منظور از وارثين زمين چيست‌؟

پاسخ:

بيشتر آيات سوره قصص در مورد داستان بني اسرائيل و حضرت موسي‌(ع) و فرعون است‌. آيه 5 قصص مي‌فرمايد: "وَ نُرِيدُ أَن نَّمُن‌َّ عَلَي الَّذِين‌َ اسْتُضْعِفُواْ فِي الاْرْض‌ وَ نَجْعَلَهُم‌ْ أَئمَّه‌ً وَنَجْعَلَهُم‌ُ الْوَ َرِثِين‌َ ؛ ما مي‌خواهيم بر مستضعفان زمين منّت نهيم و آنان را پيشوايان و وارثان روي زمين قرار دهيم‌."

آيه قبل از شكنجه شدن و كشته شدن و به ذلّت كشيده شدن گروهي از بني اسرائيل از سوي فرعون سخن مي‌گويد. اين گروه در زمان فرعون مستضعف بودند. خداوند اراده نمود، اين گروه مستضعف جانشين فرعون و اطرافيان او گردند. بنابراين منظور از وارثان زمين در آيه 5، مستضعفان از بني‌اسرائيل در زمان فرعون هستند كه پس از غرق شدن فرعون و لشگرش در رود نيل‌، حكومت مصر و تخت و تاج به آنان ارث رسيد.

مستضعفان بني‌اسرائيل يكي از مصاديق اين آيه است نه اين كه آيه مختص به آنان باشد؛ زيرا خداوند به صورت يك قانون كلي و در شكل فعل مضارع ـ كه براي بيان استمرار است ـ مي‌فرمايد: ما مي‌خواهيم چنين كنيم‌... پس اين اراده الهي براي همه اعصار و قرون و همه اقوام و جمعيت‌ها است‌. يك مصداق آن مستضعفان بني‌اسرائيل بود، مصداق ديگرش حكومت پيامبر اسلام‌و يارانش پس از ظهور اسلام است‌.

نمونه گسترده‌تر و مصداق كامل آن‌، ظهور حكومت حق و عدالت در سراسر كره زمين به وسيله حضرت مهدي‌غ است‌. بدين جهت‌، در روايات‌، آيه بر حضرت مهدي‌غ تطبيق شده است‌.

پس منظور از وارثين روي زمين‌، مستضعفان ـ كساني كه نيروهاي بالفعل و بالقوه دارند، ولي از سوي ظالمان و جباران سخت در فشار قرار گرفته‌اند ـ هستند كه در هر عصري مصداق خاصي دارد.(ر.ك‌: الميزان‌، علامه طباطبايي‌؛، ج 16، ص 9 و 10، دفتر انتشارات اسلامي ، تفسير نمونه‌، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران‌، ص 8ـ21، دارالكتب الاسلاميه ، مجمع البيان‌، علامه طبرسي‌، ج 5، ص 263، دارمكتبه الحياه‌، بيروت ، تفسير نور الثقلين‌، عبد علي عروسي حويزي‌، ج 5، ص 310ـ312، مؤسسه التاريخ العربي‌، بيروت‌.)