الف) چرا در قرآن كريم، از وسوسه هاي شيطان، كم بحث شده است؟

ب) آيا در ميان مردم، غيبت بيشتر رواج دارد يا وسوسه؟

پاسخ:

الف) با توجه به عنايت قرآن كريم به "هدايت بشر"، كه به همين منظور انبيأ الهي را فرستاده و كتب آسماني را نازل فرموده است و به كمك "عقل" از درون، تمام زمينه هاي هدايت را فراهم آورده است؛ بحث از "شيطان" و وسوسه هاي او به عنوان سنبل ضلالت و گمراهي و دور شدن انسان از هدايت، به همان ميزان مورد توجه قرآن است كه بحث از هدايت و رشد و كمال انسانها.

به همين جهت در آيات فراواني بحث از شيطان مطرح شده كه به قسمتي از آن اشاره ميشود:

در مورد خلقت او ميفرمايد: "هنگامي كه به فرشتگان گفتيم: "براي آدم سجده كنيد: "آنها همگي سجده كردند جز ابليس ـ كه از جنّ بود ـ و از فرمان پروردگارش بيرون شد."(كهف،50) در آياتي سخن از سرپيچي او از فرمان الهي به ميان آمده، امري كه باعث لعنت او از سوي خداوند گرديد.(ر.ك: حجر، 35؛ بقره، 34.)

و از آنجا كه شيطان براي اغوا و گمراه كردن بشر، برنامه هاي مختلفي دارد، قرآن به راه هاي وسوسه و اغواي او نيز تصريح فرموده كه از جمله آنها است:

1. زينت دادن كارهاي زشت؛ ميفرمايد: "شيطان اعمالشان را براي آنان آراسته كرده، از اين رو آنان را از راه (خدا) بازداشت در حالي كه بينا بودند." (عنكبوت، 38)

2. آرزوهاي طولاني؛ ميفرمايد: "الشَّيْطَـَنُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلَيَ لَهُم؛(محمد،25) شيطان اعمال زشتشان را در نظرشان زينت داده و آنان را با آرزوهاي طولاني فريفته است."(ر.ك: نسأ، 119.)

3. وعده فقر و تهيدستي؛ (شيطان، شما را (به هنگام انفاق) وعده فقر و تهيدستي ميدهد و به فحشا (و زشتيها) امر ميكند.)(بقره، 268).

4. ايجاد كينه و دشمني؛ ميفرمايد: "شيطان ميخواهد به وسيله شراب و قمار، در ميان شما عداوت و كينه ايجاد كند و شما را از ياد خدا و از نماز باز دارد."(مائده، 91)

5. ايجاد ترس و وحشت؛ ميفرمايد: "اين فقط شيطان است كه پيروان خود را (با سخنان و شايعات بي اساس،) ميترساند. از آنها نترسيد و تنها از من بترسيد اگر ايمان داريد."(آل عمران، 175)

6. خلف وعده؛ شيطان خود در قيامت به پيروان خود ميگويد: "خداوند به شما وعده حق داد و من به شما وعده (باطل) دادم و تخلّف كردم. من بر شما تسلطي نداشتم، جز اينكه دعوتتان كردم و شما دعوت مرا پذيرفتيد".(ابراهيم،22) و از آنجا كه از نظر قرآن كريم، شيطان دشمن آشكار انسان است كه براي ضلالت انسانها قسم خورده است، خداوند در برابر چنين دشمن گمراهكنندهاي، وظايفي را براي انسان مشخص كرده است كه از جمله آنها است: عدم پيروي از گامهاي او (بقره، 208)؛ دشمني و عداوت با او (فاطر، 6)؛ عدم پرستش او (يس، 60)؛ پناه بردن به خداوند متعال، كه ميفرمايد: "و هرگاه وسوسه هايي از شيطان متوجه تو گردد، از خدا پناه بخواه كه او شنونده و داناست." (فصلت، 36) و اين همه بخشي از آيات در مورد حيلهها و راهكارهاي مقابله با آن بود.(براي آگاهي بيشتر رجوع كنيد به: معارف قرآن، آيت الله مصباح يزدي، ج 3ـ1، ص 300، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني؛ / تفسير نمونه، آيهالله مكارم شيرازي و ديگران، ذيل آيات فوق.)

ب) نكته پاياني اينكه: هيچ معصيتي از هيچ كس سر نميزند، مگر آن كه اغوا و وسوسه شيطان در آن نقش دارد و در حقيقت شيطان ريشه هر فسادي است كه برگشت هر معصيتي به اوست در نتيجه همه وبالها به همان ميزان كه به خود گنهكاران متوجه ميشود، به شيطان نيز بر ميگردد و در واقع غيبت نيز يكي از معاصي است كه ريشه آن وسوسه شيطان است.(ر.ك: تفسير الميزان، علامه طباطبائي؛، ج 12، ص 159، انتشارات اسماعيليان.)