منظور از "عذاب نزديك‌تر" در آيه 21 سوره "سجده‌" چيست‌؟

پاسخ:

"وَ لَنُذِيقَنَّهُم مِّن‌َ الْعَذَاب‌ِ الاْ ?َدْنَي‌َ دُون‌َ الْعَذَاب‌ِ الاْ ?َكْبَرِ لَعَلَّهُم‌ْ يَرْجِعُون‌َ ؛(سجده‌،21) به آنان از عذاب نزديك (عذاب اين دنيا) پيش از عذاب بزرگ (آخرت‌) مي‌چشانيم‌، شايد بازگردند."

به دنبال بحثي كه پيرامون گنه‌كاران و مجازات دردناك آنان در آيه‌هاي پيش گذشت‌، در آيه مورد بحث به يكي از الطاف خفي خداوند در مورد آنان كه همان مجازات‌هاي سبك دنيوي و بيدار كننده است اشاره مي‌كند، تا معلوم شود هرگز نمي‌خواهد بنده‌اي گرفتار عذاب جاويدان شود، به همين دليل از همه وسايل بيدار كننده براي نجات آنان استفاده مي‌كند.

فرستادن پيامبران‌، نزول كتاب‌ها ،مريض شدن‌ها، زلزله‌ها، همه و همه براي بيدار شدن ما است‌. 

و در غير آن صورت خداي ناكرده با عذاب بزرگ آخرت مجازات خواهيم شد.(تفسير نمونه‌، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 17، ص 159، دارالكتب اسلاميه‌.) از نكات ياد شده معلوم مي‌شود كه مراد از عذاب نزديك‌تر عذاب و مصيبت‌هاي دنيوي‌، مانند قحطي‌، مرض‌، جنگ و... است و مراد از عذاب بزرگ‌تر عذاب آخرت است‌.

نكته‌: در آيه‌، عذاب دنيا را با نزديك‌تر و عذاب آخرت را با بزرگ توصيف شده است‌؛ در حالي كه مرسوم است كه مقابل نزديك‌تر، دورتر و در برابر بزرگ‌تر، كوچك‌تر قرار مي‌گيرد. مفسران گفته‌اند: چون مقام‌، مقام تهديد و ترساندن است‌؛ چنان چه عبارت مرسوم ره‌آورد مي‌شد. بلاغت نداشت و تهديد را نمي‌فهماند.(تفسير الميزان‌، علامه طباطبايي‌؛، ترجمه‌: محمد باقر موسوي همداني‌، ج 16، ص 397، دفتر نشر اسلامي‌.)