پاسخ:
در رابطه با ستمگري و ناداني كه در اين آيه آمده تفاسير متعددي وجود دارد.
(1) مثلا در مورد جهول بودن يكي از تفاسير آن «جهل ذاتي» است يعني انسان خود بخود و بدون عنايات الهي در جهل و بيخبري است و اگر از هر طريقي علم و دانشي كسب ميكند همه از عنايات و فيوضات رباني و به اصطلاح علم افاضي است. اين ويژگي به هيچ روي قابل تغيير نيست وقتي در مورد پيامبران و امامان (ع) نيز چنين است و تنها خداوند است كه علم مطلق است و علم او ذاتي است نه افاضه شده از ناحيه ديگري.
(2) تفسير ديگر آن «جهل نسبي» است يعني انسان هراندازه دانش بياموزد معرفت كسب كند دانستههاي او در برابر نادانستههايش آن چنان اندك است كه گويي قطرهاي در برابر درياست. اين ويژگي نيز در همه انسان هاي عادي وجود دارد غير از آنان كه به تعبير قرآن «راسخون فيالعلم» اند.
(3) جهل ديگري كه با سياق اين آيه سازگارتر است ناآگاهي نسبت به رسالت الهي انسان و تكليف و لوازم آن ميباشد. و از همينجا است كه «ظلوم» بودن نيز رخ مينمايد. زيرا عدم توجه جدي به وظايفي كه انسان در برابر خالق خويش دارد موجب سرپيچي از فرامين وي و ستم در ابعاد و اشكال مختلف آن ميگردد. اين وضعيتي است كه اكثر مردم جهان گرفتار آنند البته بنه ه طور مطلق بلكه نسبي و نه يكسان بلكه با مراتب مختلف و مسلما اين مسأله درمانپذيراست و يكي از فلسفههاي بعثت انبيا درمان اين بيماري است ليكن همچنان كه خود فرموده است همگان در مسير صلاح خويش برنميآيند (و قليل من عبادي الشكور) نكته ديگر آن كه (ظلوم و جهول) در برابر آن نقطه مقابلي وجود دارد كه عبارت است از عدل و علم، موجودي كه ميتواند«ظلوم» و «جهول» باشد الزاما بايد بتواند «عادل» و «عالم» نيز باشد بنابراين نه تنها اين دو صفت در آيه شريفه مذمتيبراي انسان نيست بلكه به گونهاي ظريف مدح انسان است بنابراين ميتوان آيه را اينگونه تفسير نمود: « ما امانت را به آسمان و زمين عرضه نموديم از تحمل آن ابا كردند ولي انسان آن را پذيرفت زيرا او ميتواند عادل و يا ظالم عالم و ياجاهل باشد.»
اما منظور از امانتي كه در آيه ذكر شده نيز تفاسير متعددي هست:
1. منظور از امانت ولايت الهيه و كمال صفت عبوديت است كه از طريق معرفت و عمل صالح حاصل مي شود.
2. منظور صفت اختيار و آزادي اراده است.
3. منظور عقل است كه ملاك تكليف و مناط ثواب و عقاب است.
4. منظور معرفه الله است.
5. منظور ولايت اهل بيت است.
و جمع اينها به اين است كه امانت الهي همان قابليت تكامل به صورت نامحدود، آميخته با اراده و اختيار و رسيدن به مقام انسان كامل و بنده خاص خدا و پذيرش ولايت الهيه از مسير ولايت اهل بيت كه البته همه مواهب الهي امانت هاي خداوند هستند ولي اين امور از اهميت بالاتري برخوردار است.