پاسخ:
مقصود در چهار بخش بيان مي‌شود:
1. تفسير آيه و مقصود از برتري روزي بعضي، بر بعض ديگر. 2. عوامل روزي فراوان. 3. عوامل روزي كم. 4. سرنوشت صاحبان روزي فراوان و كم.
1. از آيات قرآن استفاده مي‌شود كه يكي از عوامل وسعت و تنگي روزي، اراده الهي است، خداوند بر اساس حكمت و مصلحت، بعضي مردم را روزي فراوان و برخي را روزي كم مي‌دهد؛(البته بايد توجه داشت كه اراده خداوند در فراواني و كمي روي فرد در (طول) ساير اسباب و عوامل وسعت و تنگي روزي است، نه در (عرض) آنها.) البته نبايد تصوّر كرد كه وسعت روزي، دليل بر محبوبيت خداوند و تنگي آن، دليل بر خشم و غضب او است، زيرا خداوند به وسيله تنگي روزي و گشايش آن بندگان خود را مورد آزمايش قرار مي‌دهد. گاهي ثروت فراوان مايه بلا و عذاب جان صاحبان آنها است و آرامش را از آنها سلب مي‌كند. قرآن در اين‌باره مي‌فرمايد:
"فَلاَ تُعْجِبْكَ أَمْوَ َلُهُم‌ْ وَلآَ أَوْلَـَدُهُم‌ْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّه‌ُ لِيُعَذِّبَهُم بِهَا فِي الْحَيَوَه‌ِ الدُّنْيَا؛(توبه،55) فزوني اموال و اولاد آنها تو را در شگفتي فرو نبرد خدا مي‌خواهد آنها را به وسيله آن در زندگي دنيا عذاب كند."
علاّمه طباطبايي، فرموده‌اند: "ممكن است مراد از فضيلت دادن بعضي از مردم به بعض ديگر در روزي، در آيه سوره نحل، زيادي و كمي در مقدار روزي نباشد، بلكه به اين باشد كه خداوند به يكي روزي مي‌دهد و اجازه داده كه مستقلاً بتواند در مال خود تصرّف كند، مثل آن جا كه فرد عاقل و بالغ و رشيد باشد امّا به فرد ديگري روزي داده، ولي به او اجازه تصرّف در مال نداده، مثل موردي كه فرد سفيه و نادان يا بنده و غير بالغ باشد."(الميزان، علامه طباطبايي؛، ج 12، ص 315، نشر دارالكتب الاسلاميه.)
2. بخش مهمّي از وسعت روزي، به عهده خود انسان است، قرآن در عين حال كه در آياتي، وسعت و تنگي روزي را به خدا نسبت داده، در آياتي نيز بهره انسان از زندگي مادي و معنوي را به اندازه تلاش و كوشش خود فرد مربوط دانسته مي‌فرمايد: "وَ أَن لَّيْس‌َ لِلاْ ?ًِنسَـَن‌ِ إِلآ مَا سَعَي‌َ".
مشيّت الهي بر اين قرار نگرفته كه بي حساب به كسي روزي فراوان و به فردي روزي كم بدهد، بلكه علل و اسبابي دارد؛ از اين رو، نبايد تصوّر كرد كه چون روزي به دست خدا است، بايد دست از تلاش برداشت تا خدا روزي را از آسمان براي ما فرود آورد. از قرآن و روايات استفاده مي‌شود كه اموري در وسعت روزي مؤثّر است: 1. تقوا و پرهيزكاري: قرآن در اين‌باره مي‌فرمايد:
"وَلَوْ أَن‌َّ أَهْل‌َ الْقُرَي‌ََّ ءَامَنُواْ وَاتَّقَوْاْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَـَت‌ٍ مِّن‌َ السَّمَآءِ وَالأَْ رْض؛(اعراف،96) اگر مردمي كه در شهرها و آبادي‌ها زندگي دارند، ايمان بياورند و تقوا پيشه كنند، بركات آسمان و زمين را بر آنها مي‌گشاييم." 2. شكر نعمت: ترديدي نيست كه مال نعمت است؛ اگر شكر نعمت را به جا آوريم، خدا وعده داده كه نعمت را براي شما افزون مي‌كنم.(ابراهيم،7) 3. انفاق: قرآن در اين‌باره مي‌فرمايد: "كساني كه اموال خود را در راه خدا انفاق مي‌كنند، همانند بذري هستند كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشه يكصد دانه باشد و خداوند آن را براي هر كس بخواهد دو يا چند برابر مي‌كند."(بقره،261)
در رواياتي كه از ائمه اطهار: نقل شده، نيز به چند عامل وسعت روزي اشاره شده است، از جمله: صدقه و كمك به مستمندان، حسن خلق و گشاده‌رويي، احسان و نيكي به ديگران، به ويژه خانواده، امانت‌داري، مساوات و برادري با برادران ديني، هميشه با وضو و يا با طهارت بودن.(ر.ك: ميزان الحكمه، محمد محمدي ري شهري، ج 4، ص 117، نشر مكتب الاعلام الاسلامي.) اين‌ها اموري است كه انسان مي‌تواند با انجام آن بر وسعت روزي كمك كند.
3. عوامل تنگي روزي:
الف ـ سعي و كوشش نكردن در جلب روزي ب ـ گناه كردن.
امام باقر(ع) در اين‌باره مي‌فرمايد: بنده مرتكب گناه مي‌شود، در نتيجه روزي او كم مي‌شود. ج ـ كسب حرام: امام صادق(ع) مي‌فرمايد: كسب حرام روزي را نابود مي‌كند. د ـ گاهي انسان در طلب روزي كوشش مي‌كند، در عين حال درها به روي او بسته مي‌شود؛ در اين صورت، بايد بداند در اين امر مصلحتي است؛ چه بسا فراواني روزي، سبب سركشي فرد شود؛ از اين رو، خداوند مصلحت وي را در اين مي‌داند كه به او روزي كم بدهد. قرآن در اين‌باره مي‌فرمايد: "إِن‌َّ الاْ ?ًِنسَـَن‌َ لَيَطْغَي‌ََّ # أَن رَّءَاه‌ُ اسْتَغْنَي‌ََّ ؛(علق،6ـ7) همانا انسان سركشي مي‌كند، وقتي خود را بي‌نياز ببيند."
4. سرنوشت صاحبان مال فراوان و كم در قيامت، به اطاعت آنان از دستورهاي الهي بستگي دارد؛ ثروتمندي كه روزي خود را از راه حلال به دست آورد و حقوقي كه خداوند در مالش مشخص‌ّ فرموده، مانند: خمس زكات و انفاق و دستگيري به مستمندان را به طور كامل ادا نمايد، چنين فردي در قيامت از نعمت‌هاي الهي بهره‌مند خواهد بود؛ در مقابل اگر فقير و مستمند به دستورهاي الهي عمل كند و در برابر فقر، صبر نمايد، اجر او در نزد خدا، فراوان است. در روايات آمده پاداش فقير صابر كه تسليم رضاي خدا باشد، از ثروتمند صالح و نيكوكار بيش‌تر است و زودتر وارد بهشت مي‌شود، ولي اگر فقير در برابر فقر بي‌تابي كند و تسليم رضاي الهي نباشد، سرنوشت بدي دارد.
هم چنين در آيات فراواني، مانند: عنكبوت، 62؛ روم،37؛ سبأ، 36 و... راجع به وسعت و تنگي روزي با تعبير "بسط" و "قدر" مطالبي آمده است.