منظور از "ثاني عطفه‌"، در آيه 9 سوره حج چيست ؟

پاسخ:

عبارت "ثاني عطفه‌" كنايه از روگرداندن از روي تكبّر است و در لغت‌، "ثاني‌" به معناي روي گرداندن و "عطف‌" به معناي پيچيدن است‌. خداوند متعال در اين آيه شريف‌، در وصف مجادله كنندگاني كه درباره مبدأ و معاد، به جدال بي پايه و اساس مي‌پردازند، مي‌فرمايد: "آن‌ها با تكبّر و بي اعتنايي (نسبت به سخنان الهي‌) مي‌خواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند، و براي آن‌ها در دنيا رسوايي است‌، و در قيامت عذاب سوزنده به آن‌ها مي‌چشانيم‌." 

شبيه اين واژه‌، واژه "نآبجانبه‌" مي‌باشد كه در سوره اسرأ آمده است ؛ اين واژه نيز كنايه از روي گرداندن از روي تبختر و تكبّر است‌. "نآ" در لغت به معناي دور شدن‌، و "جانب‌" به معناي كنار و پهلو مي‌باشد: "وَ إِذَآ أَنْعَمْنَا عَلَي الاْ ِنسَان‌ِ أَعْرَض‌َ وَ نَئَا بِجَانِبِه‌‌... ؛(اسرأ،83) هنگامي كه به انسان نعمت مي‌بخشيم (از حق‌) روي مي‌گرداند، و متكبّرانه دور مي‌شود." (تفسير نمونه‌، آيه الله مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 14، ص 30 و ج 12، ص 244، نشر دارالكتب الاسلاميه ؛ مفردات الفاظ القرآن‌، راغب اصفهاني‌، ص 178 نشر دارالقلم‌.)