پاسخ:
ترديدي نيست كه هدف از نزول همه آيات قرآن، تربيت و تزكيه انسان‌ها بوده و هيچ آيه‌اي از آيات قرآن نيست كه مستقيم يا غير مستقيم، با تزكيه و تهذيب نفس انسان ارتباطي نداشته باشد. در آيات 190ـ194 سوره آل‌عمران، مجموعه‌اي از معارف ديني، آميخته با لحن لطيف مناجات و نيايش بيان شده در روايتي آمده است: ازعايشه پرسيدند: شگفت‌انگيزترين چيزي كه در عمرت از پيامبر اسلام6 ديدي چه بود؟ گفت: همه كارهاي پيامبر شگفت‌انگيز بود، ولي از همه عجيب‌تر اين كه شبي پيامبر در منزل بود، هنوز آرام نگرفته بود، از جا برخاست و لباس پوشيد و وضو گرفت و به نماز ايستاد و به قدري گريه كرد كه جلوي لباسش تر شد، سپس سر به سجده نهاد و چندان گريست كه زمين از اشك چشم اوتر شد و تا صبح منقلب بود، صبح كه بلال آمد پيامبر را گريان ديد و سبب آن را پرسيد، فرمود: ديشب آيات تكان دهنده‌اي بر من نازل شده، سپس شروع به خواندن پنج آيه از سوره نمود، آنگاه فرمود: واي بر كسي كه اين آيات را قرائت كند و در آن تفكر ننمايد.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 3، ص 250، نشر دارالكتب الاسلاميه، به نقل از تفسير ابوالفتح رازي، ذيل همين آيات؛ تفسير روح البيان، البرسوي، ج 2، ص 145، نشر داراحيأ التراث.)
خداوند در اين آيات انسان را از راه تفكر در امر آفرينش، به خداشناسي دعوت مي‌فرمايد. در آيه دوم، نخست به ذكر اشاره شده و سپس به فكر. نظر در آيات آسمان‌ها و زمين سبب مي‌شود كه انسان هميشه به ياد خدا باشد و در هيچ حالي او را فراموش نكند و اين نظر و توجّه انسان را به تفكّر درباره آفرينش آسمان‌ها و زمين وادار مي‌نمايد: اين آيات، خلاصه‌اي از آيات گذشته است كه حال مؤمنان و مشركان از اهل كتاب را بيان فرمود. در اين جا، حال مؤمنان از اسلام را يادآور مي‌شود كه هميشه به ياد خدا بوده، در آيات او تفكّر مي‌نمايند و از خداوند آمرزش و بهشت را طلب مي‌كنند.(تفسيرالميزان، علامه طباطبايي، ج 4، ص 91 و 92، نشر دارالكتب الاسلاميه.) نكته مهمّي كه در اين آيات مورد توجّه قرار گرفته، تفكّر و ياد خداست.
امام رضا7 مي‌فرمايد: "عبادت منحصر در نماز و روزه نيست، همانا يكي از عبادات كامل، تفكر در امر الهي است."(اصول كافي، ثقه الاسلام كليني، ج 2، ص 55، كتاب الايمان و الكفر، باب التفكر، نشر دارالكتب الاسلاميه.)
پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: "فكر يك ساعت بهتر است از عبادت يك شب"؛ در روايت ديگر آمده: "از عبادت يك سال" و در روايت ديگر "از عبادت شصت سال" بهتر است اختلاف به جهت مراتب فكر و درجات تفكّر كنندگان است.(تفسير صافي، فيض كاشاني، ج 1، ص 409، نشر موسسه اعلمي للمطبوعات.)
بعضي مفسّران اهل سنت، شأن نزولي براي آيات بيان كرده‌اند: قريش به رسول خدا(ص) عرض كردند: از خدا بخواه كه كوه صفا و مروه را براي ما طلا كند، اينان با توجّه به معجزه‌هاي موسي و عيسي(ع) كه يكي عصا مي‌انداخت و به صورت مار مي‌شد و ديگري مرض‌هاي سخت را درمان مي‌كرد، اين تقاضا را نمودند؛ خداوند اين آيات را نازل نمود...(تفسير بحرالمحيط، ابن حيّان اندلسي، ج 3، ص 468، المنار، محمد رشيد رضا، ج 4، ص 297، نشر دارالمعرفه بيروت.) هدف قريش، معرفت به خدا از راه خارق عادات و آوردن آيات بود و خداوند از راه تفكّر در آفرينش آن‌ها را به خداشناسي دعوت فرمود.