آيا قرآني كه به تدريج بر پيامبراكرم‌نازل شد و همه آن يك جا در شب قدر بر آن حضرت نازل گرديد، به همين صورت‌ِ فعلي است يا ترتيب سوره‌ها تغيير كرده است‌؟

پاسخ:

شكي نيست كه كيفيت نزول قرآن با چگونگي ترتيب فعلي آن فرق دارد؛ زيرا اولين آيات نازل شده بر پيامبر(ص) آيات نخستين سوره علق بود و بيشتر سوره‌هاي كوچك كه در پايان قرآن آمده است‌، قبل از هجرت و در مكه نازل شده‌اند. اما اين كه ترتيب فعلي قرآن از چه موقع و به وسيله چه كسي انجام گرفته بين صاحب نظران و محققان‌، اختلاف نظر وجود دارد.

عده‌اي بر اين عقيده‌اند كه قرآن در زمان پيامبراكرم‌و به راهنمايي ايشان تدوين شده و به صورت كتاب درآمده است‌. در مقابل‌، عده‌اي از محققان بر اين باورند كه قرآن‌، پس از درگذشت پيامبراكرم‌مرتب و منظم شد؛ به عبارت ديگر سوره‌هايي كه در زمان حيات پيامبراكرم‌برنوشت افزارهايي تحرير شده بودند، پس از رحلت پيامبر(ص) نظم يافت و به شكل قرآن فعلي به صورت كتاب درآمد. البته حضرت علي‌اوّلين كسي بود كه طي شش روز و يا شش ماه پس از درگذشت پيامبراكرم‌مشغول جمع‌آوري و تدوين قرآن شد و قرآن را همراه با شأن نزولها و تأويلها و براساس ويژگي‌هاي خاصي تنظيم و تدوين كرد.(ر.ك‌: التمهيد في علوم القرآن‌، محمدهادي معرفت‌، ص 292 - 295.) كه اين مصحف امام مطابق با ترتيب نزول بود ولي در اختيار ما نيست‌.