پاسخ:
در اين باره كه آيا قرآن يكباره نازل شده يا به تدريج ، آيات قرآن متفاوت است . برخي آيات بر نزول دفعي قرآن در يك شب و در يك زمان خاص دلالت دارد و برخي ديگر از تدريجي بودن نزول قرآن حكايت مي كند.
از جمله آياتي كه بر دفعي بودن نزول قرآن دلالت مي كند اين آيات است :
- انّا انزلناه في ليله القدر؛(1) ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم ؛
- شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن ؛(2) ماه رمضاني كه قرآن در آن ماه نازل شد؛
- انا انزلناه في ليله مباركه؛(3) قرآن را در شب مبارك نازل كرديم .
اما آياتي كه به نزول تدريحي دلالت مي كند، عبارتند از:
كافران مي گويند: چرا قرآن يك باره نازل نمي شود؛
- و قرآناً فرقناه لتقرأه علي الناس علي مكث ؛ قرآن را تدريجاً و جدا جدا نازل كرديم تا با طمأنينه و آرامش برمردم تلاوت نمايي .
بنابراين ، بعضي آيات بر نزول دفعي قرآن و بعضي ديگر بر نزول تدريجي دلالت دارند، جمع بين اين دو چگونه است ؟ در پاسخ به اين گفته اند:
1 قرآن در شب قدر به يكباره از لوح محفوظ به آسمان دنيا نازل شد و پس از آن به مدت 23سال به تدريج توسط جبرئيل بر قلب مطهر پيامبر(ص)فرود آمد.
2 در شب قدر هر سال آياتي كه در طول آن سال بر پيامبر(ص)نازل مي شده يكباره بر پيامبر(ص)نازل مي شد؛
3 اين كه خداوند مي فرمايد در ماه رمضان و يا در شب قدر قرآن را نازل كرديم ، مراد نزول دفعي نيست ، بلكه آغاز نزول است . آغاز نزول در ماه رمضان و در شب قدر و يا شب مبارك بود؛
4 قرآن يكباره بر فرشتگان نازل شد و آنان قرآن را در بيست قسمت بر جبرييل فرود آوردند و جبرييل هم به مدت بيست سال بر پيامبر(ص)نازل كرد.
اكثر قرآن پژوهان متأخر نظر اوّل را پذيرفته اند و گفته اند: قرآن در ابتدا به صورت اجمالي و دفعي بر قلب پيامبر(ص)نازل شده و سپس به صورت تدريجي . آيهء اوّل سورهء هود هم اين احتمال را تقويت مي كند، مي فرمايد:كتاب احكمت آياته ثم فصلت عن لدُن حكيم خبير؛ قرآن آياتش نخست به طور منسجم و پيوسته و سپس فصل به فصل و قطعه قطعه از سوي حكيمي خبير نازل شده است .(4)