منظور از اين كه مي‏گويند: بزرگ‏ترين اعجاز قرآن در مقوله اعجاز هنري آن است چيست؟

پاسخ:

گوينده اين سخن براي ما مشخص نيست و طبعاً مقصود گوينده يا گويندگان اين سخن را بايد در كلمات‏شان جستجو كرد.

قرآن مجيد در زمينه‏هاي مختلفي، از اعجاز يا مانندناپذيري برخوردار است و نمي‏توان بزرگ‏ترين اعجاز آن را فقط در مقوله هنري خلاصه كرد، زيرا اعجاز به معناي هر امر خارق‏العاده‏اي است كه غير پيامبران و غير معصومان مانند آن را نمي‏توانند بياورند؛ آن هم كتابي مانند قرآن، كه هزاران معجزه در آن نهفته است، كه به بعضي اشاره مي‏كنيم:

1 - معجزه و اعجاز در بُعد فصاحت و بلاغت.

2 - اعجاز از جهت هماهنگي و عدم اختلاف و نظم و روش ويژه موجود در قرآن.

3 - اعجاز از حيث قانونگذاري و تشريع، كه از مصاديق آن مي‏توان تبديل بت‏پرستي به يكتاپرستي را نام برد.

4 - اعجاز از جهت وجود معارف و اطلاعات حيرت‏انگيز در باب جامعه، تاريخ و حكمت و غيره‏

5 - اعجاز قرآن از حيث خبرهاي غيبي: (خبرهاي پيروزي مسلمانان و پيروزي دين اسلام و وعده حفاظت از تحريف).

6 - اعجاز از جهت علوم جديد كه يا به اشاره و يا تصريحاً در قرآن بيان شده است، همانند كرويت زمين، حركت زمين، نظريه خورشيد مركزي، گرده افشاني گياهان، بيان اسرار آفرينش و...

7 - اعجاز هنري قرآن، كه يكي ديگر از رازهاي جاذبه قرآن مي‏باشد كه جنبه خيال انگيزي و صحنه‏پردازي و به تصوير كشيدن معاني گوناگون را در بردارد. اين هنر چه در بيان صحنه‏هاي طبيعت، تبيين ارزش‏ها و ضد ارزش‏ها، پاكي‏ها و ناپاكي‏ها، قصه‏ها و داستان سرايي‏ها و چه در طرح مثل‏ها و به تصوير كشيدن مراحلي از معاد و قيامت و حساب و كتاب، چنان مؤثر و كارآمد است كه بعضي از آن به سحر و افسون قرآن ياد مي‏كنند.

8 - اعجاز عددي قرآن، كه اين بُعد اختصاص به نظم اعجازگونه رياضي قرآن دارد.

9 - اعجاز از حيث بيان شخصيت پيامبر گرامي اسلام(ص).

حال با توجه به اين اعجازها، نيز با مراجعه به كتب علوم قرآني كه خواهيد داشت، تأييد خواهيد كرد كه به هر بُعد از اعجاز آن بپردازيم، بزرگ‏ترين و بهترين و كامل‏ترين خواهد بود و اين بستگي به انسان دارد كه با چه جنبه‏اي از آن همه اعجاز ارتباط برقرار كند، يعني چه چيزي قابل فهم تر و جالب تر و عميق تر از ابعاد ديگر است. شايد براي يك هنرمند، جنبه زيبايي و هنري قرآن از همه جنبه‏ها عالي تر و با عظمت تر باشد و اين بدان جهت است كه او هنر و زيبايي را بهتر درك مي‏كند، نه آن كه براي همه انسان‏ها جنبه هنر و زيبايي اسلوب و معاني آن، برتر و عالي‏تر باشد.

پي‏نوشت‏ها:

1 - بهاءالدين خرمشاهي، دانشنامه قرآن، ج‏1، ص 258 - 250؛ آية الله محمد تقي مصباح يزدي، قرآن‏شناسي، ص 185 - 168؛ حسيني جوان آراسته درسنامه علوم قرآني، ص 262 - 244، با تلخيص.