باتوجه به اين كه در زبان عربي كلمه پس از حرف استثنا منصوب است‌، چرا در دو آيه ذيل منصوب نيست‌؟ 1ـ بقره‌، 26 "...وَ مَا يُضِل‌ُّ بِه‌ِي‌َّ إِلآ الْفَـَسِقِين‌َ " و 2ـ بقره‌، 99 "...وَ مَا يَكْفُرُ بِهَآ إِلآ الْفَـَسِقُون‌َ "

پاسخ:

در زبان عربي كلمه پس از ادات استثنا ـ كه به آن مستثنا مي‌گويند ـ هميشه منصوب نيست‌. چنان چه جمله مثبت باشد و مستثنا منه در جمله ذكر شده باشد، مستثنا منصوب خواهد بود، مانند: جأ القوم الا زيداً

اگر جمله منفي باشد و مستثنا منه ذكر نشده باشد ـ كه در اصطلاح ادبيات عرب به آن استثناي مفرّغ مي‌گويند ـ مستثنا اعراب مستثناي محذوف را مي‌گيرد. دو آيه ياد شده از اين مورد است‌.

در آيه نخست "ما" نافي است و "يضل‌ّ" فعل و فاعل است‌، مستثنا منه محذوف است كه "احداً" بوده است‌. "الفاسقين‌" مستثنا است و منصوب مي‌باشد و نصب آن به يأ و نون است‌. در آيه دوم "مأ" نافيه است‌، "يكفر" فعل است‌، مستثنا منه "احد" محذوف است "الفاسقون‌" اعراب مستثنا منه محذوف را گرفته و مرفوع شده است و رفع آن به واو و نون است‌.(ر.ك‌: اعراب القرآن‌، محيي الدين الدرويش‌، ج 1، ص 77 و 148.)