آيه منسوخ چگونه مي‌تواند به عنوان جزئي از قرآن وسيلة هدايت قرار گيرد و در زندگي بشر به كار برده شود؟

پاسخ:

بيشتر مفسران قائل به نسخ در قرآن مي‌باشند؛ امّا در نوع نسخ (نسخ تلاوت نه حكم‌؛ نسخ تلاوت نه حكم‌، نسخ حكم نه تلاوت‌) اختلاف نظر دارند. علماي شيعه‌، فقط نسخ حكم را پذيرفته‌اند؛ ولي نسخ تلاوت را قبول ندارند در تعداد آيات منسوخ نيز اختلاف است بيشتر آنها حداكثر فقط هشت مورد را كه بر نسخشان دليل قطعي و اجماع وجود دارد پذيرفته‌اند. آياتي كه نسخ شدند عبارتند از: 1. آيه نجوا؛ (مجادله‌، 12) 2. عدد مقاتلين‌؛ (انفال‌، 65) 3. آيه امتاع‌؛ (بقره‌، 240) 4. آيه جزاي فحشا؛ (نسأ، 15) 5. آيه توارث به ايمان‌؛ (انفال‌، 72) 6. آيات صفح و عفو؛ (جاثيه‌، 14) 7. آيات معاهده‌؛ (نسأ، 89) 8. آيات تدريجي بودن تشريع قتال‌.(. التمهيد، آية‌الله معرفت‌، ج 2، فصل ناسخ و منسوخ‌، انتشارات جامعه مدرسين‌.)

آيات قرآن كريم تنها براي يك هدف نازل نشده است‌، كه با رسيدن به همان يك هدف‌، آيه حذف شده و ديگر از بين برود، بلكه آيات قرآن كريم براي اهداف متنوع و متعددي نازل شده است كه يكي از آن اهداف حكم تشريعي آيات است‌، كه گاهي حكم تشريعي آيه‌اي طبق مصلحت الهي نسخ مي‌شود و روشن است كه با نسخ شدن يك هدف (حكم تشريعي‌) اهداف ديگر از بين نمي‌رود. زيرا اهميت قرآن‌، تنها در جنبة تشريعات آن نيست بلكه جنبه‌هاي ديگر قرآن چون‌: اعجاز بياني و... نيز از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و بايد هميشه ثابت و استوار باقي بماند.

افزون بر اين‌، نفس وجود آيات ناسخ و منسوخ در قرآن‌، سير تدريجي و مراحل تشريع احكام را نشان مي‌دهد و اين خود يك ارزش تاريخي ـ ديني دارد و مراحل تكامل شريعت را مي‌رساند.(برگرفته‌: علوم قرآني‌، آيت‌الله معرفت‌، ص 269، مؤسسة انتشاراتي التمهيد.)

گفتني است مباحث گسترده و مفيدي درباره نسخ بيان شده است‌. در صورت تمايل مي‌توانيد به كتابي كه ذيلاً آمده است مراجعه كنيد.(همان‌، ص 248ـ268.)