چرا لام در كلمه "الليل‌" در قرآن‌هاي به خط عثمان طه افتاده است‌؟

پاسخ:

رسم الخط عثمان طه بر اساس رسم الخط مصاحف عثماني است كه در سده اول هجري نگاشته شده است‌. اين رسم الخط به خاطر ابتدايي بودن خط و يا ناوارد بودن كاتبان‌، نارسايي‌هايي داشته است كه در طول تاريخ براي حفظ مصحف از هر گونه تغيير، همچنان به شكل اوليه باقي مانده و قرآن‌پژوهان اين مسأله را دليلي بر سلامت قرآن از تغيير و تحريف دانسته‌اند.

افزون بر اين‌، رسم الخط برخي واژه‌ها در گذر زمان تغيير كرده و تكامل يافته و در دوران معاصر به گونه‌اي ديگر نگاشته شده است‌؛ براي مثال‌، "اليّل‌" به صورت "اللّيل‌"، "الذان‌"(نسأ،16) به صورت "اللذان‌"، "فأُو"(بقره‌،226) به صورت "فاؤا"، "أبنؤا"(مائده‌،18) به صورت "أبنأ"، "الّتي‌"(نسأ،23) به صورت "الاتي‌" نوشته مي‌شود و بسياري موارد ديگر.

به گفته برخي قرآن‌پژوهان اين گونه نارسايي‌ها در رسم الخط عثماني و نيز اختلاف رسم الخط عثماني و رسم الخط معاصر بالغ بر هزاران مورد است‌. بيشتر دانشمندان مسلمان در حفظ رسم الخط عثماني به دليل حفظ قران از هر گونه تغيير، اصرار مي‌ورزند و در مقابل برخي نيز بازنويسي قرآن را بر اساس رسم‌الخط معاصر بر مبناي قرائت مشهور قرآن‌، پيشنهاد كرده‌اند.( براي آگاهي بيشتر ر.ك‌: علوم قرآني‌، محمدهادي معرفت‌، ص 154ـ169، مؤسسه فرهنگي انتشاراتي التمهيد، چ اول‌، قم‌، 1378 ، آموزش علوم قرآن (ترجمه التمهيد في علوم القرآن‌، محمدهادي معرفت‌، مترجم‌: ابومحمد وكيلي‌، ج 1، ص 449ـ479، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي‌، چ اول‌، قم 1371 ش‌. )

در هر صورت‌، بايد توجه داشت كه اختلاف در رسم الخط و يا نقصان آن هيچ ضرري براي كتاب خدا ندارد؛ چرا كه ملاك تلاوت قرآن نسل در نسل قرائت قرأ بوده و قرائت مشهور آن توسط عموم مردم سينه به سينه به ما منتقل شده است و بر فرض واژه‌اي به شكل نادرستي نوشته شده باشد، قاري آن را به شكل صحيح قرائت مي‌كند و اساساً محور رسم الخط نيست‌، بلكه قرائت مستند و صحيح است‌.