كلمه "شي‌ء" در قرآن كريم "شأي‌" نوشته شده و همين طور قرائت مي‌شود. كدام يك صحيح است‌؟

پاسخ:

كلمه "شي‌ء" كه در قرآن كريم بسيار تكرار شده است‌، به معناي چيز است‌، و در قرآن به صورت شي‌ْء، شَي‌ٌْ، و شيئاً آمده است‌. كتابت و تلفّظ آن به همين صورت است‌؛ مگر در سوره كهف آيه 23 كه در قرآن رسم‌الخط عثمان‌طه و رسم الخط پاكستاني‌، كتابت آن با كتابت رسم الخط فارسي تفاوت دارد، ولي تلفظ يكسان است‌، و بنابر آن دو رسم الخط، كتابت آن‌، اين گونه است‌: "وَ لاَ  تَقُولَن‌َّ لِشَاْي‌ْءٍ إِنِّي فَاعِل‌ٌ ذَ َلِكَ غَدًا ؛ و زنهار در مورد چيزي مگوي كه من آن را فردا انجام خواهم داد."

منشأ اين اختلاف به رسم الخط مصحف عثماني بر مي‌گردد. رسم الخط مصحف عثماني در مقايسه با رسم الخط عمومي و متداول اختلاف‌هايي در كتابت دارد و علت اين اختلاف‌ها، عدم آشنايي عرب به فنون خط و روش‌هاي كتابت در آن زمان بوده است‌. كساني كه عثمان براي كتابت مصحف انتخاب كرده بود، افرادي بودندكه نسبت به شيوه كتابت بي اطلاع بودند، از اين رو، از نظر املايي در برخي كلمات قرآن اشتباه‌هايي رخ داد. عدم تصحيح اين اشتباه‌ها در دوره‌هاي پس از عثمان‌، از آن جهت بوده كه در زمان‌هاي متأخّر، ممكن بود دشمنان به عنوان تصحيح قرآن و اصلاح ناهنجاري‌هاي آن‌، قرآن را دست خوش تحريف سازند و كتاب خدا بازيچه دست مغرضان و هواپرستان قرار گيرد. يكي از موارد اشتباه‌هاي املايي‌، كلمه "شَأي‌ْءٍ" در آيه 23 سوره كهف است‌. از آن جا كه برخي اعتقاد دارند كه بايد همان شيوه كتابت رسم الخط عثماني را حفظ نمود، گرچه از نظر رسم الخط امروزي اشتباه محسوب بشود، و آن كلمه "شي‌ء" را به همان صورت رسم الخط مصحف عثماني نوشته‌اند. كساني كه چنين اعتقادي ندارند، به آن صورت ننوشته‌اند.

قرآن رسم الخط عثمان طه طبق رسم الخط مصحف عثماني است‌، لذا كلمه شي‌ء را به صورت شاْي‌ْء نوشته است‌.(ر.ك‌: آيت اللّه معرفت‌، علوم قرآني‌، مؤسسه فرهنگي التمهيد، ص 154ـ169.)