داستانهاي قرآن در مقام تمثيل است يا واقعي است مثل
قصه حضرت آدم وخوردن ميوه درخت منهيه ؟
پاسخ:
تمثيل به معناي امري غير واقعي كه در عرف اهل ادب بكار مي رود درقرآن نيست
بطوريكه در تفسير نمونه نيز در ذيل كريمه ‹‹نتلوا عليك من نبأ موسي وفرعون بالحق
...›› (1) آمده است تعبير بالحق اشاره به اين است كه آنچه در اينجا آمده( داستان
موسي و فرعون )خالي از هرگونه خرافات وابا طيل واساطير ومطالب غير واقعي است
وتلاوتي است توام با حق وعين واقعيت » (2)
بايد گفت سبب استفاده از تمثيلهاي غير واقعي براي ما انسانها ناتواني و محدوديت
امكانات ماست وحال آنكه خداوند، عالم به تمام هستي است‌و آنچه را واقعيت دارد در
بيان مقصود خود بكار مي گيرد نه امري غير واقعي را . نكته‌اي ديگر كه در بيان حقيقت
تمثيل مي توان گفت اين است كه تمثيل تصوير بعد مثالي پديده ها است ، به بياني
رساتر چهره آنسويي وباطني پديده ها از جمله اعمال ما است . آيه شريفه « مثلهم
كمثل الذي استوقدنارا» (3) شاهدي است بر اين مدعا كه دلالت بر چهره باطني اعمال
منافقين دارد يا به تعبيري تمثل اعمال منافقانه ايست كه صورت مي پذيرد .بنا براين
تمثيل در قرآن به معناي اعتباري وغيرواقعي آن نيست بلكه بيان بعد لطيفتر پديده
هاست كه فاقد آثار طبيعي ومادي است و وقوع خارجي دارد.
حتي بافته هاي ذهن وفكر بشر از آن حيث كه صورتگري مي كند از يك نحوه وجود
برخوردار است مثل تصويري كه بر روي كاغذ حك مي شود نمي توان در اين حال منكر وجود
آن بود واگر تخيلات غير واقعي خوانده مي شود منظور آن است كه آثار پديده هاي مادي
را براي ما ندارند نه آنكه اصلا وجود نداشته باشند زيرا وجود آنها براي ما امري
واضح و محسوس است .
تمثيل درداستان آدم وحوا ( عليهما السلام ) نيز بيان حياتي مثالي است ،
پيش از عالم دنيا كه در سير نزول وجود دارد وهمانطوركه گفته شد «مثال» يكي از
عوالم وجود محسوب مي شود وبهشتي كه آدم وحوا از آن خارج شدند از اين عالم است .
پی نوشت ها:
1- سوره قصص آيه 3،
( ( اي رسول) ما از حكايت موسي و فرعون به حق بر تو بيان مي كنيم )
2- تفسير نمونه -
جلد16-ص 10 .
3- سوره بقره آيه 17
، ( مثل ايشان مثل كسي است كه آتش بيافروزد )