پاسخ:
در آيات پيش صحنه‌اى كه هنگام مرگ و بازپرسى و توبيخ فرشتگان قبض ارواح، درباره افتراگويان و تكذيب كنندگان آيات خدا مي‌باشد، ترسيم شده است. به دنبال آن، در اين آيه شريفه، سخن از صحنه برخورد گروه‌هاى گمراه كننده و گمراه شونده در قيامت است؛ يعنى پس از ورود همه آن‌ها در آتش، برخوردشان با هم مسلك‌هايشان شروع مي‌شود و هر دسته‌اى كه وارد دوزخ مي‌شود، به ديگرى لعن و نفرين مي‌فرستد و او را مسئول بدبختى خود مي‌داند.( تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازى و ديگران، ج 6، ص 166، دارالكتب الاسلاميه. )
2. اين دشمنى، در آيه 64 سوره ص نيز بيان شده است: "إِن‌َّ ذَ َلِكَ لَحَق‌ُّ تَخَاصُم‌ُ أَهْل‌ِ النَّار؛ اين يك واقعيت است، گفت و گوهاى خصمانه دوزخيان." چه در آيه مورد پرسش و چه در اين آيه شريفه، مخاطب، گروهى از كفّار هستند كه پيش از آن‌ها، امت‌هايى از جن و انس، وفات يافته و به آن‌ها گفته مي‌شود در همان جايى وارد شويد كه سبقت گيرندگان شما وارد شده بودند. منظور از گروه اول و دوّم نيز كه در آيه شريفه، به "اولي" و "اُخري" تعبير شده، همين دو گروه متخاصمند كه به حسب رتبه مقامى يا زمانى، يكى در گروه اول و ديگرى در گروه دوّم قرار گرفته‌اند. تقدم رتبه بر حسب مقام، يعنى آن كه سردسته‌ها و رؤساى گمراهى يا ائمه‌ُ كفر مي‌باشند كه پيروان خود را به گمراهى كشانده‌اند. تقدم از نظر رتبه زمانى هم، يعنى پيشينيانى بودند كه متأخران خود را در مسير گمراهى، كمك مي‌كردند، زيرا آنان خود با ورود به ورطه گمراهى، سبب تجرّى اين دسته شده و زمينه ساز گمراهى متأخرين مي‌شدند.( تفسير الميزان، علامه طباطبايى؛، ج 8، ص 113ـ114، دارالكتب الاسلاميه. )
3. هر چند پيشينيان، چه به دليل فرماندهى در امر گرايى و چه به جهت تقدّم زمانى و سبب بودن براى تجرّى متأخران؛ علّت گمراهى پيروان شده و به همين دليل نيز، مورد لعن آن‌ها قرار گرفته‌اند؛ بار مسئوليت انحراف فريب خوردگان را بر دوش كشيده؛ از اين رو، به ظاهر بايد مجازات بيش‌ترى متوجه آنان شود؛ اما قرآن كريم در پاسخ به اين تقاضاى گروه دوّم مي‌گويد: كيفر شما نيز مانند آنان، دو برابر است؛ چرا كه شما به دليل فرمان برى و قبول دعوت آن‌ها، آنان را در سردستگى و گمراهى يارى كرديد و در فرض تأخّر زمانى نيز، با پيوستن به آن‌ها، سبب سياهى لشكر آنان شديد(همان، ص 115. ) و اين خود موجب رونق و ترويج خط گمراهى گرديد.