معناى «رب المشرقين و رب المغربين» چيست؟

پاسخ:

اين آيه شريفه را دو گونه تفسير كرده‏اند. برخى گفته‏اند كه منظور از دو مشرق و دو مغرب، طلوع و غروب خورشيد و طلوع و غروب ماه است و اين را مناسب با آيه قبل (و الشمس و القمر بحسبان) مي‏دانند.(1)

 اما آنچه كه از تفاسير شيعه و سنى به دست آمده است اين است كه دو مشرق و دو مغرب همان شرق دو فصل تابستان و زمستان و مغرب اين دو فصل است؛ زيرا در اين دو فصل، جايگاه طلوع و غروب خورشيد با هم متفاوت است، از آن كه محور زمين نسبت به سطح مدار آن مايل است و زاويه‏اى در حدود 23 درجه تشكيل مي‏دهد و با همين حال زمين به گرد آفتاب مي‏گردد، طلوع و غروب دائماً متغير به نظر مي‏رسد و از 23 درجه ميل اعظم شمالى (در آغاز تابستان) تا 23 درجه ميل اعظم جنوبى (در آغاز زمستان) در تغيير است.(2)

 اين نظام كه مبدأ پيدايش فصول چهارگانه سال است، در حقيقت تأكيد و تكميلى است براى آنچه در آيات قبل آمده، آن جا كه سخن از حساب سير خورشيد و ماه در ميان است و همچنين سخن از وجود ميزان آفرينش و حركت زمين و ماه و خورشيد مي‏باشد. و نيز اشاره‏اى است به نعمت‏ها و بركاتى كه از اين رهگذر عايد انسان مي‏شود.

 در نتيجه خداوند مي‏فرمايد: خداى شرق و مغرب همان خداى شرق و مغرب در تابستان و مشرق و مغرب در زمستان است، در تفاسير اهل سنت نيز به همين مطلب اشاره شده است.(3)

پى نوشتها
(1).تفسير نمونه، ناصرمكارم شيرازي، ج 23، ص 121،
(2).همان،
(3).ر.ك: جامع البيان، طبري، ج 3، ص 166،