نتيجه‌اي كه از قرآن كريم گرفته مي شود
چيست و چه چيزي را در آن مي خواهد جمع بندي كند؟
پاسخ:
قرآن كريم، كتاب هدايت انسان‌ها تا قيامت است. از تك تك آيه‌ها و سوره‌هاي
قرآن مي‌توان نتيجه‌اي گرفت. اگر قرآن را به صورت دقيق مطالعه نماييم و در آن
تفكّر و تدبّر كنيم به اين نتيجه مي‌رسيم كه قرآن، در تمام ابعاد معجزه است و بشر
نمي‌تواند چنين كتابي بياورد و اين كتاب براي راه‌نمايي بشر نازل شده است.
در اين كتاب جاودان، مطالب فراواني هست و هر چه بشر در آن تدبّر نمايد و
بينديشد، به عمق درياي بي‌پايان آن نمي‌رسد و شگفتي‌هاي آن پايان نمي‌يابد.
جمع‌بندي مطالب قرآن را در عبارتي خلاصه، اين‌گونه مي‌توان بيان كرد: اي
بشر، تو خودت آفريده خودت نيستي. آفريده‌اي دارد كه او آفريده نشده است. او خداي
توست كه همه صفات كمال را دارد.
اي انسان، تو براي دنيا آفريده نشده‌اي و مرگ پايان زندگي نيست. پس از
مرگ، جهان برزخ و قيامت و بهشت و جهنم را در پيش روي داري. براي رسيدن به بهشت و
رهايي از جهنم، نيازمند راهنما هستي؛ از اين رو، خداوند پيامبران و كتاب‌هاي
آسماني را براي هدايت تو فرستاد. پيامبر اسلام آخرين رسول الهي است و قرآن كريم
آخرين كتاب آسماني مي‌باشد. راه هدايت، در پيروي از رسول خاتم و قرآن است.
به بيان ديگر مي‌توان گفت، خلاصه و جمع‌بندي تمام مطالب قرآن در سوره حمد
است؛ زيرا تمام مطالب قرآن به توحيد، نبوت، معاد و هدايت انساها برمي‌گردد كه در
سوره حمد بيان شده است.
به بيان سوم مي‌توان گفت، تمام مطالب قرآن بيانگر توحيد است.(ر.ك:
تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 1، ص 40 و ج 2، ص 210، دفتر انتشارات اسلامي،
قم. )
امام خميني؛ در تفسير سوره شريف "حمد" مي‌فرمايد: اين سوره
شريفه مشتمل است بر عمده مقاصد الهيّه در قرآن شريف؛ زيرا كه اصل مقاصد قرآن كريم
تكميل معرفه‌الله و تحصيل توحيد است؛ پس جميع مقاصد كتاب الهي و قرآن كريم برگشت
به مقصد واحد مي‌كند و آن حقيقت توحيد است كه هدف نهايي و مقصد همه انبياي عظام:
است و حقايق توحيد نيز در آيه مباركه "بسم‌الله"... نهفته شده است؛ لذا
اين آيه شريفه، اعظم آيات الهيه و مشتمل بر تمام مقاصد كتاب الهي است و چون
"بأ" ظهور توحيد و نقطه زير آن سرّ آن است، پس تمام كتاب قرآن كريم
ظهوراً و سراً در "بأ" موجود است و انسان كامل يعني وجود مبارك رسول
اكرم‌كه همان نقطه سرّ توحيد است و در عالم، آيه و نشانه‌اي بزرگتر از آن وجود
مبارك نيست؛ چنان‌كه در حديث وارد است.(تفسير صافي، ج 5، ص 273، ذيل آيه شريفه
"عن النبأ العظيم".) هر چه در تفسير اين آيه سخن گفته شود اندك است؛
چرا كه معروف است: "اميرالمؤمنين علي‌از سر شب تا صبح براي "ابن‌عباس"
از تفسير "بسم‌الله" سخن مي‌گفت، صبح شد در حالي كه از تفسير
"بأ" آن فراتر نرفته بود".(ر.ك: تفسير نمونه، آيه‌الله مكارم
شيرازي و ديگران، ج 1، ص 16، دارالكتب الاسلاميه.) در فضيلت اين سوره مباركه سه
روايت را نقل مي‌كنيم:
1ـ از امام صادق‌از
"بسم‌الله..." سؤال شد؛ فرمودند: "البأ بهأالله، والسين سنأالله، و
الميم ملك الله،...؛ "بأ" نشانه عظمت و كمال خداوند متعال است و
"سين" نشانه بلندي و رفعت مقام خداوندي است و "ميم" نشانه
فرمانروايي خداوند متعال است و..."(بحارالانوار، باب فضائل سوره فاتحه، ج
89، ح 12، ص 231، داراحيأالتراث بيروت.)
2ـ ابن‌عباس از
حضرت رسول‌چنين نقل كرده است: "براي هر چيز اساسي است و اساس قرآن
"فاتحه" است و اساس "فاتحه" "بسم‌الله الرحمن‌الرحيم"
است."
3ـ پيامبر اكرم‌به
جابربن‌عبدالله انصاري فرمود: "اي جابر! آيا برترين سوره‌اي كه خدا در كتابش
نازل فرموده به تو بياموزم؟ جابر عرض كرد: آري، پدر و مادرم فداي تو باد! اي
رسول خدا! آن را به من بياموز. پس رسول اكرم‌سوره "حمد" (ام‌الكتاب) را
به او تعليم داد و فرمود: اي جابر! آيا آگاهت سازم از اين سوره؟ عرض كرد: چرا،
پدر و مادرم فداي تو باد! يا رسول الله! از آن مرا با خبر ساز. فرمود: آن شفاي هر
دردي است جز مرگ".(تفسير عياشي، ج 1، ص 34، "تفسير سوره حمد"،
حديث 9 ، تفسير البرهان، ج 1، ص 42 ، تفسير مجمع‌البيان، ج 1، ص 17و18 ، براي
آگاهي بيشتر ر.ك: تفسير سوره حمد، امام‌خميني؛، ص 84ـ89، مؤسسه تنظيم و نشر آثار
امام‌خميني.)