پاسخ:
موضوعي كه اشاره كردهايد، بسيار با اهميت است، شايد جهات ذيل دليل وجود آيات متشابه در قرآن باشد:
الف) الفاظ و عباراتي كه در گفتگوهاي انساني به كار ميرود تنها براي نيازمنديهاي روزمره به وجود آمده و به همين دليل به محض اين كه از دايره زندگي محدود مادي بشر خارج شويم و مثلاً سخن درباره آفريدگار كه نامحدود از هر جهت است و يا قيامت و دوزخ و بهشت كه ما قادر به درك عمق آنها نيستيم به ميان ميآيد به روشني ميبينيم كه الفاظ ما براي بيان اين معاني كافي نيست و ناچاريم كلماتي را به كار بريم كه از جهات مختلف نارساييدارد، همين نارساييهاي كلمات سرچشمه قسمت قابل توجهي از متشابهات قرآن است.
براي توضيح بيشتر به اين مثال توجه كنيد. در كتاب اول ابتدائي هيچ نوع متشابهي وجود ندارد (يعني جملات و يا كلماتي كه داراي احتمالات گوناگون معنايي باشند) چرا كه آن اثر صرفا براي آموزش الفبا و كلمات ساده و مفاهيم بسيار ابتدايي توليد شده است. ولي در كتاب ادبيات و يا رياضيات و يا... سال چهارم دبيرستان موارد بسياري به چشم ميخورد كه اولاً فهم آن براي عموم ميسر نيست، ثانيا بايد آن را نيز نزد استاد و معلم آموخت و ثالثا مواردمتشابه فراواني در آن وجود دارد كه با دقت تأمل و مراجعه و گفتگو بايستي به حل آن پرداخت.
حال چنانچه قدمي بالاتر برويم در يك اثر ادبي مانند حافظ و يا مولوي و يا اثر فلسفي مانند اشارات ابن سينا و يا فلسفه هگل و... روبرو شويم مشاهده خواهيم كرد كه اين موارد به شكل مضاعفي افزون شده است و بدون استفاده و شرح و تأمل و دقت نميتوان به عمق آن دست يافت و حتي در مواردي معناي واضحي براي آن نميتوان يافت. اكنون به كتابي ميرسيم كه:
كتاب خداي جهان است و در حقيقت كاتالوگ هستي است،
متكفل بيان و آغاز و انجام جهان و انسان است،
متكفل بيان عوالم هستي و روابط آنهاست،
احكام و مقررات اخلاقي و اجتماعي و... را در خود دارد،
داراي رموز و اسرار فراواني در خود ميباشد.
آيا انتظار ساده و همه كس فهم بودن و نبودن جملات متشابه در آن انتظاري معقول است؟ خلاصه آن كه اگر قرآن آيات متشابه دارد بدان لحاظ است كه پيچيدهترين روابط و عوالم وجود را به كلام كشيده است و چون ذات موضوع پيچيده و بسيار بلند است كلمات در همين حد ميتوانند بيانگر آنها باشند در عين حال هيچ كلام غير قابل فهمي در قرآن نيست و حتي آيات متشابه آن با رجوع به مجلات قابل فهم است البته نه براي همه بلكه براي اهل فنو كساني كه ابزارهاي لازم علمي را براي رسيدن به آن فراهم سازند.