پاسخ:
تنزيل در مقابل تأويل به معناي روشن و تحت اللفظي آيت مي گويند لازمهء تنزيل ، نزول تدريجي و از بلندي به سوي پايين فرود آمدن است ، ولي چون قرآن با همين عبارات ظاهري ، به تدريج نازل شده است ، تنزيل گفته مي شود.
تأويل از گرفته شده و مراد از تأويل ، حقيقت خارجي است كه آيه به آن بر مي گردد؛ يعني برگردانيدن يك جزء آيه به حقيقت معنا. آيات متشابه را به محكمات بر مي گردانيم تا حقيقت روشن شود. در احاديث دارد: حضرت علي با خوارج كه به حسب ظاهر مسلمان بودند، طبق تأويل جنگيد، اما با مشركان مطابق تنزيل . ظاهراً تعبير وتأويل از يك مقوله اند، به معناي عبور دادن يك صورت به واقعيات عيني خارجي كه اتفاق افتاده و يا خواهد افتاد.
حضرت يوسف(ع)در خواب ديد كه يازده ستاره و آفتاب و ماه او را سجده كردند.(1)
وقتي بعد از رسيدن به مقام وزارت ، يازده برادر و پدر و مادرش پيش او رفته و تعظيم كردند، به پدر گفت : تعظيم يازده برادر و شما و مادرم ، تعبير خوابي است كه ديده بودم .
در اين آيه تنزيل ، معناي تحت اللفظي است ؛ يعني سجدهء يازده ستاره و ماه و خورشيد.
لذا در قرآن كريم بعد از حكومت يوسف بر مصر آمده : .(2)
تأويل ، حقيقت و واقعيت خارجي است ؛ يعني خضوع يازده برادر به اتفاق پدر و مادر.
پادشاه زمان حضرت يوسف در خواب مي بيند هفت گاو لاغر و نحيف ، هفت گاو چاق و فربه را خوردند.(3)
حضرت يوسف فرمود: مراد از هفت گاو لاغر، هفت سال قحطي است و منظزر از هفت گاو چاق ، هفت سال پردرآمد و محصول است كه در هفت سال قحطي ، همهء محصولات ذخيره شده تمام مي شود.
روشن است و در اين قصه ، تنزيل ، معناي روشن و تحت اللفظي آيه است ؛ يعني خوردن هفت گاو لاغر توسطهفت گاو چاق ، و تأويل حقيقت خارجي است ؛ يعني هفت سال قحطي و هفت سال پر محصول .(4)
بعضي گفته اند: رساندن كار و هر سخن و يا هر چيزي به هدف و مقصد نهايي را تأويل گويند.
مثلاً اگر كسي به كاري اقدام كند و هدف اصلي او مشخص و روشن نباشد، اما در پايان آن را مشخص كند، اين كار را تأويل گويند. به عنوان نمونه ، حضرت موسي(ع)به خضر پيامبر(ع)اعتراض كرد: چرا كشتي را سوراخ مي كنيد؟ چرا جوان بي گناهي را كشتيد و چرا ديوار خراب شده را تعمير و ترميم كنيم ؟!
حضرت خضر وقتي هدف كارهاي خود را مشخص كرد، حضرت موسي قانع شد و عذر خواهي نمود.