پاسخ:
تفسير راهنما اثر آقاي اكبر هاشمي رفسنجاني و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن است. آقاي هاشمي، در سالهاي مبارزه و زندان، تدوين فرهنگي از موضوعات گسترده را لازم ميبيند و بر اين اساس، كار تدوين كليد قرآن را با فيش برداري موضوعات آن به انجام ميرساند؛ براي نمونه او از آيه «فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ وَ...» موضوعات زير را برداشت كرده است: انبيا، تبليغ، بشارت، انذار، پاداش، كيفر و.... ايشان در زندان حدود 22 دفتر دويست برگي از اين فيشها فشرده آماده كرد. پس از زندان، تصميم گرفت موضوعات را بر اساس حروف الفبا تنظيم و به ترتيب منطقي ذيل عنواني كلي قرار دهد؛ ولي مسؤوليتهاي سنگين فرصت چنين كاري به وي نداد.
بنابراين، تكميل اين طرح عظيم را به جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن حوزه علميه قم واگذار كرد. اين گروه، براي اين مجموعه از فيشهاي تفسيري، تحقيق مجدد و استناد به منابع و روايات را لازم ميبيند و آن را به انجام ميرساند. هدف آقاي هاشمي از تدوين و تنظيم اين برداشتهاي قرآني، تهيه كليد مفاهيم و معارف قرآني بود. البته وقتي كار در اختيار مركز فرهنگ و معارف قرآن قرار گرفت، آنان به گستردگي فرايند تحقيق در معارف قرآني افزودند و جز اين هدف، اهداف ديگري نيز در نظر گرفتند. در مجموع چهار هدف اصلي شكل گرفت: 1. تفسير تربيتي قرآن: ارائه برداشتها و فيشهاي قرآني به ترتيب سورهها (از سوره حمد تا پايان) است. ذيل آيه هر چه از آن استفاده ميشود به ترتيب منطقي و دسته بندي آورده شد. اين كار با نام تفسير اهنما انجام گرفت و با مقدمه جناب آقاي رفسنجاني، توسط دفتر تبليغات اسلامي منتشر شد. تفسير راهنما، مجموعهاي بيست جلدي است كه
تا كنون 16 جلد آن انتشار يافته است:
الف) در اين تفسير، سعي بر آن بوده هر موضوع و مفهوم كه از آيات شريفه قرآن استفاده ميشود، به صورت مستقل ذكر گردد. از اين رو، به تناسب هر آيه چندين برداشت در ذيل آن قرار گرفته و در مواردي نيز نحوه استفاده از آيه تبيين شده است.
ب) در اين تفسير، آن دشته از روايات كه جنبه تفسيري دارد و محقق را در فهنم مقصود آيه ياري ميكند، آمده است. البته در گزينش روايات به معيارهايي نظير متن، سند و خصوصيات ديگر توجه شده است. اين روايات در پايان هر آيه ذكر گرديده تا خواننده هنگام مراجعه به آيه، به روايات آن نيز دسترسي داشته باشد.
ج) اين تفسير از روشي بديع در ارائه مفاهيم و موضوعات قرآن استفاده كرده است. ارائه تفسير قرآن به اين سبك، در تدريس و تفهيم مطالب قرآني، موفقيتهاي فراواني در پي خواهد داشت.
در اين تفسير، دو نوع فهرست وجود دارد: فهرست پاياني هر آيه و فهرست پاياني جلد. در پايان هر آيه، عناوين موجود در آيه و برداشتها به صورت عنوانهاي اصلي و فرعي طبقه بندي شده است. مراجعه كننده ميتواند با مراجعه به فهرست پاياني هر آيه كه مانند شناسنامه آيه است، نماي كلي موضوعات و مفاهيم را به دست آورده، چشم اندازي از آيه در اختيار داشته باشد؛ مثلاً از آيه «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ» شانزده برداشت صورت گرفته كه در ذيل عناوين كلي و فرعي استمداد از خدا، اسلام (اهميت دين)، دعا
(آثار، آداب، اهميت) و... فهرست بندي شده است.
در پايان هر جلد نيز مجموعه نمايههاي آن به شكل الفبايي ـ موضوعي رده بندي شده تا مراجعه كننده بتواند به راحتي موضوعاتي اصلي و فرعي مورد نياز خود را بيابد و به آن مراجعه كند.
2. فرهنگ موضوعي قرآن (كليد قرآن): اين قسمت به فهرست موضوعي الفبايي عناوين و مطالب جمع آوري شده ميپردازد. قسمت نخست آن، به صورت كامپيوتري، با عنوان «تبيان 3» منتشر گرديده و كار چاپ آن با انتشار جلد اول (فرهنگ قرآن) شروع شده است.
3. تهيه بانگ اطلاعات معارف قرآن كريم: در اين مجموعه، كليه منابع، مآخذ و مدارك معارف قرآني شناسايي و گردآوري ميشود و محتواي آنها بر اساس نظمي منطقي طبقه بندي ميگردد.
4. تفسير موضوعي قرآن: نهاييترين و اساسيترين هدف اين مجموعه تهيه تفسير موضوعي، پس از گرد آوري برداشتها و دستهبندي موضوعاتي و آماده شدن بانك اطلاعات قرآن كريم، است.