افرادي كه مفسران مانند ابن عباس، مجاهد، حسن، ابن جريح، حبايي، ابن اسحاق، ابوزيد، سدي، حسن بصري، قتاده، عكرمه، سعيد بن جبير، فراء، ضحاك و ربيع چه كساني هستند؟ اگر يك آيه از چند نفر از اينان تفسير شده باشد، تفسير كدام يك بر ديگري اولويت دارد؟

پاسخ:

عبداللَّه بن عباس فرزند عباس بن عبدالمطلب، پسر عموي پيامبر(ص) و علي(ع) بود. وي شاگرد علي(ع) بود واو را حبر الامه و ترجمان القرآن و وارث دو سوم علوم رسول اللَّه (ص) ناميده‏اند. پيامبر(ص) به او دعا كرد و فرمود:

"اللّهمّ فَقِهُه في الدين و علمه التأويل؛ (خدايا! او را در دين فقيه گردان و در تأويل و تفسير قرآن او را عالم گردان".

عبداللَّه بن مسعود يكي ديگر از مفسران بزرگ قرآن است. ابي بن كعب نيز يكي از مفسران بزرگ بود. اين‏ها همه از اصحاب پيامبر بودند.

در بين تابعين ، علي بن ابي طلحه و قيس بن مسلم كوفي و مجاهد بن جبير مكي و قتاده بن دعامه سروسي و سعيد بن جبير و حسن بصري، و اسماعيل بن عبدالرحمن السدي كوفي و عكرمه شاگرد ابن عباس و از مفسران بزرگ بودند.

اولين تفسيري كه در زمان تابعين نوشته شد، از سعيد بن جبير (متوفاي 64) است. او از دانشمندترين تابعين در تفسير بود، بعد از او سدي (متوفاي 127) و مجاهد از مفسران بزرگ بودند و كتاب تفسير نوشته‏اند. عبدالملك بن جريج مكي نيز صاحب تفسير قرآن است.

از بين مفسران مذكور به ترتيب ابن عباس، عبداللَّه بن مسعود، ابي بن كعب، عكرمه و مجاهد معروفترين هستند. التبه بدان معنا نيست كه ديگران در همه مطالب در رتبه پايينتري هستند، بلكه برخي از آنان در بعضي موارد بهتر و در بعضي موارد پايين‏ترند.(1)

پي نوشت‏ها:

1 - مقدمه تفسير مجمع البيان، ج 1.