«يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ».[1]
و خارج كرد از آن دو دريا، لؤلؤ و مرجان را.
از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت است كه منظور از «لؤلؤ و مرجان» امام حسن و حسين ـ عليهما السّلام ـ است.[2]
«... فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى لاَ انْفِصامَ لَها...».[3]
به رشتة محكم و استواري چنگ زده و هرگز گسسته نخواهد شد.
امام باقر ـ عليه السّلام ـ از حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمود: هرگاه مي‌خواهيد به رشتة محكمي چنگ بزنيد، پس به ولايت بگيريد علي و حسن و حسين را.[4]
«يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً».[5]
مي‌گويند: اي كاش ما هم با آنها بوديم و به رستگاري بزرگي مي‌رسيديم.
امام رضا ـ عليه السّلام ـ به «ريّان بن شبيب» فرمود: اي پسر شبيب! اگر دوست داري كه در مكان‌هاي بنا شده در بهشت با پيامبر و خاندانش باشي، پس قاتلان حسين ـ عليه السّلام ـ را لعنت نما، اي پسر شبيب! اگر دوست داري به ثواب كشته‌شدگان در راه حسين برسي پس چون او را ياد كني بگو: «اي كاش با آنان بودم و به پيروزي و كاميابي بزرگي مي‌رسيدم».[6]
«وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى...».[7]
و خداي يكتا را بپرستيد و هيچ چيزي را شريك او نگيريد و احسان كنيد به پدر و مادر و خويشاوندان.
در روايتي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ آمده است كه منظور از «والدين» رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ و علي ـ عليه السّلام ـ است و منظور از «ذي‌القربي» حسن و حسين ـ عليهما السّلام ـ است. [8]
«يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً».[9]
تو اي روح آرام يافته به سوي پروردگارت بازگرد. در حالي كه هم تو از او خشنودي و هم او از تو خشنود است.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود:
سورة فجر را در نمازهاي واجب و مستحب خود بخوانيد، كه آن سورة امام حسين ـ عليه السّلام ـ است.
«ابو اُسامه» كه در مجلس حاضر بود پرسيد: چگونه اين سوره به حسين بن علي اختصاص دارد؟ فرمود: آيا آن سخن را نشنيده‌اي كه خدا فرمود:
«يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ» منظور خداوند از نفس مطمئنّه، حسين بن علي است كه داراي روح آرام يافته‌اي است و هم خدا از او راضي است و هم او از خدا راضي است.[10]
«قُلْنا يا نارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاماً عَلى إِبْراهِيمَ».[11]
ما خطاب كرديم: اي آتش! براي ابراهيم سرد و سالم باش.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ از امام حسين ـ عليه السّلام ـ روايت مي‌كند كه آن حضرت در كربلا، قبل از كشته شدن فرمود:
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ گفت: پسرم! تو روزي به عراق مي‌روي و به شهادت مي‌رسي و جماعتي با تو به شهادت مي‌رسند و سپس آن حضرت، آية مباركة فوق را تلاوت كرد، و فرمود: جنگ براي تو و اصحابت «سرد و سالم» مي‌شود. پس بشارت داد بر آنان كه: به خدا قسم! اگر ما را به قتل برسانند، ما وارد بر پيامبرمان مي‌شويم...[12]
«وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً».[13]
و اهل ايمان را كه عمل آنها نيكوست، به اجر بسيار نكو بشارت دهد.
روايت شده است از ابن عباس كه گفت: رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ بشارت داد علي و جعفر و عقيل و حمزه و فاطمه و حسن و حسين ـ عليهم السّلام ـ را به بهشت؛ چون آنها مصداق الذين يعملون الصالحات» بودند.[14]
«وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها وَ النَّهارِ إِذا جَلاَّها».[15]
قسم به ماه كه پيرو آفتاب تابان است و قسم به روز، هنگامي كه جهاني را روشن مي‌كند.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود:
منظور از آية شريفة فوق امام حسن و امام حسين ـ عليهما السّلام ـ است و منظور از: «وَ النَّهارِ إِذا جَلاَّها» قيام امام زمان ـ عليه السّلام ـ..[16]
«إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ».[17]
بدرستي كه نيكوكاران در بهشت متنعّمند بر تخت‌هاي عزت تكيه زنند و نعمت‌هاي خدا را مي‌نگرند.
از ابن عباس روايت شده است كه اين آيه در حق علي و فاطمه و حسين و حسين ـ عليهم السّلام ـ نازل شده است.[18]
«وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ».[19]
و هنگامي كه از دختران زنان به گور شده باز پرسند به كدامين گناه كشته شده است؟
از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت شده است كه، منظور از دو آية فوق حضرت امام حسين ـ عليه السّلام ـ است و اين دو آيه در حق او نازل شده است.[20]
«يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ».[21]
روزي كه لرزنده بلرزد و از پي آن لرزة ديگري افتد.
از امام صادق ـ عليهم السّلام ـ روايت است كه منظور از «الراجفة» حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ است.[22]
«أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحابَ الْكَهْفِ وَ الرَّقِيمِ كانُوا مِنْ آياتِنا عَجَباً».[23]
«آيا گمان كردي. اصحاب كهف و رقيم از آيات عجيب ما بودند؟»
منهال مي‌گويد: بخدا در دمشق بودم كه ديدم، سر بريدة حسين بالاي نيزه آية فوق را تلاوت نمود و فرمود:
شگفت‌تر از مثل اصحاب كهف، حكايتِ كشته شدن و حمل (و بر نيزه شدن) سر من است.[24]
«رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ».[25]
آن خدايي كه آفرينندة دو مشرق و مغرب است.
در روايتي كه از امام صادق ـ عليه السّلام ـ ، در مورد آية فوق پرسيدند ايشان فرمود: منظور از، «مشرقين» رسول خدا و اميرالمؤمنين ـ عليهما السّلام ـ است و منظور از «مغربين» امام حسن و امام حسين ـ عليهما السّلام ـ است.[26]
«إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً».[27]
خداوند چنين مي‌خواهد كه رجس و هر آلايش را از شما خانوادة نبوت ببرد و شما را از هر عيب پاك و منزه مي‌داند.
روايات بي‌شماري در تفسير اين آية شريفه از معصومين ـ عليهم السّلام ـ وارد شده است كه فرموده‌اند، منظور از «اهل‌البيت» خمسة طيبه هستند.[28]
«وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ».[29]
و اين خدا پرستي را در همة ذرّية خود (محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ) تا قيامت باقي قرار داد تا فرزندانش به خداي يكتا رجوع كنند.
از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل شده است كه فرمود: خداوند امامت را در پشت حسين ـ عليه السّلام ـ قرار داد و نُه امام ديگر از صُلب اويند.[30]
«قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى...».[31]
بگو مزدي براي رسالت نمي‌خواهم مگر دوستي و محبت با خويشاوندانم.
از رسول خدا سؤال كردند منظور از «قربي» در آية فوق چه كساني هستند؟حضرت فرمود: علي و فاطمه، حسن و حسين ـ عليهم السّلام ـ .[32]
«فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً يَتَرَقَّبُ...».[33]
پس (موسي) هراسان از شهر خارج شد در حالي كه چشم به راه بود.
وقتي امام حسين ـ عليه السّلام ـ از مدينه به طرف مكه راهي شد، آية فوق را قرائت مي‌كرد.[34]
«وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ».[35]
و آنانكه ظلم و ستم كردند، بزودي خواهند دانست كه به چه كيفر و دوزخ انتقامي بازگشت مي‌كنند.
در مقاتل معتبري آمده است هنگامي كه سر امام حسين ـ عليه السّلام ـ را جدا نمودند و بر نيزه زدند، آيه فوق را تلاوت مي‌نمود.[36]
«وَ تَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ...».[37]
از ابي الجارور نقل شده است كه امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: منظور از آية فوق، علي و فاطمه و حسن و حسين و اهل‌بيت آنهاست.[38]
«الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ...».[39]
همان‌ها كه از خانه و شهر خود. به ناحق رانده شدند، جز اين‌كه مي‌گفتند: پروردگار ما خداي يكتاست.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ دربارة آية فوق فرمود: اين آيه دربارة علي و جعفر و حمزه نازل شد و در حسين ـ عليه السّلام ـ تحقق يافت. بر همة آنان درود و سلام باد.[40]
«وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَخْشَ اللَّهَ وَ يَتَّقْهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ».[41]
و هر كس خدا و پيامبرش را اطاعت كند و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهيزد، چنين كساني همان پيروزمندان واقعي هستند.
رسول خدا ضمن حديثي مي‌فرمايد: سعادتمند، آنانند كه از دوستان و پيروان حسين ـ عليه السّلام ـ هستند. به خدا سوگند ايشان در روز قيامت پيروز و نيك بختند.[42]
«فَنَظَرَ نَظْرَةً فِي النُّجُومِ فَقالَ إِنِّي سَقِيمٌ».[43]
پس نگاهي به ستارگان افكند و گفت من بيمارم و با شما به مراسم جشن نمي‌آيم.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ دربارة اين آيه فرمود: ابراهيم ـ عليه السّلام ـ بر مصايبي كه بر حسين ـ عليه السّلام ـ فرود مي‌آيد، انديشه نمود و گفت: من از آنچه بر حسين ـ عليه السّلام ـ مي‌آيد، بيدار گشته‌ام.[44]
«لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا».[45]
و پيش از اين هم نامي براي او قرار نداريم.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: منظور از آية فوق «حسين بن علي و يحيي بن زكريا» است كه از قبل، هم نامي نداشت و آسمان فقط بر آن دو، چهل روز گريه كرد.
گفته شد: گريستن آسمان چگونه بود؟ فرمود: به سرخي طلوع و به سرخي، غروب مي‌كرد.[46]
«أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ».[47]
آيا نديدي چگونه خداوند «كلمة طيبه» را به درخت پاكيزه‌اي تشبيه كرد كه ريشة آن (در زمين) ثابت و شاخة آن در آسمان است؟
امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مورد آية فوق فرمود:
ريشة اين درخت، رسول خدا و شاخة آن اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ است و امام حسن و حسين ـ عليهم السّلام ـ ميوة آن به شمار مي‌آيند ك نه تن از فرزندان او نيز شاخه‌هاي كوچك‌تر آنند و شيعيان نيز به منزلة برگ آن هستند.[48]
«وَ فَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ».[49]
و او را در ازاي قرباني بزرگي باز رهانيديم.
از امام رضا ـ عليه السّلام ـ روايت شده است كه فرمود:
منظور از ذبح عظيم در آيه فوق امام حسين ـ عليه السّلام ـ است.[50]
«لا يُسْئَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ».[51]
و او بر هر چه كه مي‌كند سؤال نشود، ولي خلق از كردارشان بازخواست مي‌شوند.
مردي از امام هشتم ـ عليه السّلام ـ پرسيد: به چه خاطر امامت در صُلب امام حسن قرار نگرفت؟ حضرت فرمود: چون خداوند امامت را در صُلب امام حسين ـ عليه السّلام ـ قرار داد، نه در صُلب امام حسن و سپس آية فوق را قرائت نمود.[52]
«كهيعص».[53]
سعد بن عبدالله قمي از امام عصر (عج) در مورد آية فوق سؤال نمود، امام ـ عليه السّلام ـ فرمود: اين حروف از خبرهاي غيبي خداوند است كه به بنده‌اش «زكريا» داد.
«زكريا» هنگامي به كه اسماء خمسه طيّبه اطلاع يافت، هرگاه به نام مبارك امام حسين مي‌رسيد، اشك در چشمانش حلقه مي‌زد. روزي از خداوند علّت اين حال را پرسيد، خداوند داستان كربلا را در قالب اين حروف برايش بيان فرمود.
پس «كاف» يعني كربلا و «ها» يعني هلاكتِ عترت و «يا» يعني يزيد كه قاتل آن حضرت بود و «عين» يعني عطش و تشنگي كه بر آن حضرت مستولي مي‌شود و «صاد» يعني صبر آن حضرت بر بلا.
زكريا وقتي جريان را شنيد، سه روز از مسجدش خارج نشد و مردم را راه نداد و بر حسين ـ عليه السّلام ـ گريست.[54]
«ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ...». [55]
آنگاه شما را بروي آن برگردانيم و بر آنها غلبه دهم...
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: اولين كسي كه در «رجعت» برگردانده مي‌شود، امام حسين ـ عليه السّلام ـ است...[56]
«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبى...».[57]
همانا خدا خلق را فرمان به عدل و احسان مي‌دهد و به بذل و عطاءِ خويشاوندان امر مي‌كند...