زهرا مولائى فر
قرآن، کلام حق، اعجاز حضرت محمد مصطفى صلى الله عليه و آله و سرمايه معنوى مسلمانان است و همان گونه که امام خمينى؛ فرمود: «اگر قرآن نبود، باب معرفة اللّه بسته بود الى الابد.» آري! قرآن، بهترين وسيله شناخت خداوند است. قرآن، سخن آرامش بخش الهى در گستره هستى است. قرآن، منبع تمام دانش هاى بشرى است. کتابى است که انسان را از خاک به افلاک مى رساند و روح آدمى را به عالم قدس و ملکوت مى برد؛ ولى ما از اين وديعه الهى، به شايستگى استفاده نمى کنيم.
شيخ عبدالکريم حائرى يزدى؛، موسسه حوزه علميه قم، مى فرمود:
رسول خدا صلى الله عليه و آله براى ما دو چيز را به وديعه گذاشت: قرآن و اهل بيت:؛ اما اهل تسنن، قرآن را گرفتند و اهل بيت: را رها کردند ما نيز اهل بيت: را گرفتيم و قرآن را رها کرديم.
آرى، قرآن در ميان ما مهجور گشته است، چنان که در قرآن کريم نيز از زبان رسول اکرم صلى الله عليه و آله مى خوانيم:
يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِى اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا.
پروردگارا! قوم من قرآن را کنار گذاشتند و از آن دورى جستند.
روزها، ماه ها و سال ها مى گذرد و عده اى حتى آيه اى از قرآن را قرائت نمى کنند و کاربرد قرآن براى آنها منحصر است در: زينت بخشى سفره عقد، بدرقه مسافر، ورود به خانه جديد، بوسيدن و استخاره کردن، سوگند خوردن و به سر گرفتن قرآن در شب هاى احياء. از سوى ديگر، بعضى افراد مقيد به قرائت قرآن هستند و از اين نظر، با قرآن در ارتباطند، ولى هيچ گاه در صدد درک مفاهيم آيات قرآن برنمى آيند. اينان که هدف اصلى شان کسب ثواب است، پيوسته الفاظ قرآن را به زبان مى آورند، بدون آنکه معناى آنچه را مى خوانند بفهمند. عده اى نيز قر ان را مى خوانند و در فهم معانى آن مى کوشند، ولى در عمل به آيات قرآن، سست و بى توفيقند و در اين ميان، تنها اندکى از انسان ها هستند که مفاهيم و معانى قرآن را درک و همواره آن را تلاوت مى کنند و با عمل به آيه هاى آن، سرنوشت سعادت بارى را براى دنيا و آخرت خود رقم مى زنند.
پيام متن:
1. قرآن کريم با همه عظمتى که دارد، ميان پيروانش مهجور است.
2. هدف اصلى نزول قرآن، سعادت انسان هاست که اين امر، تنها در سايه عمل به آيات آن به دست مى آيد.
عوامل مهجوريت قرآن
1. پيروى از هواى نفس
در برخى از آيات قرآن کريم، پيروى از هواى نفس، در تعارض با هدايت در راه خدا معرفى مى شود، از جمله اين آيه که خداوند خود مى فرمايد:
وَلا تَتَّبِعِ الهَوى فَيُضِلَّکَ عَنْ سَبيلِ اللّه ِ.
و از هواى نفس پيروى نکن که تو را از راه خدا گمراه مى کند.
قرآن، کتابى است که خداوند متعال آن را براى هدايت انسان به راه مستقيم نازل فرموده است. بديهى است که بهره بردن از اين هدايت الهى، در گرو تلاش خود فرد براى ايجاد شرايطى لازم است. يکى از اين شرايط، پيروى نکردن از هواهاى نفسانى است. بنابراين، کسى که پيروى از خواسته هاى نفسانى را مقصود خود قرار مى دهد، ارتباط مؤثرى با قرآن پيدا نخواهد کرد.
پيام متن:
آن گاه که نفس پيروى مى شود، قرآن مهجور مى ماند.
2. جاذبه هاى مادى و دنيوي
جاذبه هاى مادى، همواره سرگرم کننده و مانعى بر سر راه سعادت و تعالى است. بدين ترتيب، شيرينى ذکر و ياد خدا از نظر پنهان مى ماند و آدمى از امور معنوى روى گردان مى شود و جاذبه هاى مادى، عاملى جدى براى مهجوريت قرآن به شمار مى آيند. خداوند متعال در کلام وحى خويش، بارها با هشدار به انسان، مى فرمايد: نَلا تَغُرَّنَّکم الحيوةُ الدُّنيا؛ پس زندگى دنيا شما را فريب ندهد».
البته بسيارى مجذوب جلوه هاى دلفريب، ولى ناپايدار دنيا و ظواهر مادى آن مى شوند و کتاب و سخن خدا را از يادها مى برند. همان گونه که در قرآن کريم نيز بدان اشاره مى شود که:
نَبَذَ فَريقٌ مِنَ الَّذينَ أُوتُوا الْکِتابَ کِتابَ اللّهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ... .
گروهى از کسانى که به آنها کتاب (آسماني) داده شد، کتاب خدا را پشتشان افکندند.
پيام متن:
کسى که مسحور جاذبه هاى مادى است، نمى تواند با قرآن ارتباط درستى برقرار سازد.
3. شيطان
خداوند متعال در قرآن کريم مى فرمايد:
فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ.
هنگامى که قرآن مى خوانى پس، از شيطان رانده شده به خداوند پناه ببر.
از اين آيه درمى يابيم که شيطان، همواره درصدد است انسان را از تلاوت آيه هاى قرآن باز دارد. خداوند نيز به بندگانش هشدار مى دهد که در اين هنگام، به خدا پناه ببريد. البته منظور اين آيه، اين نيست که تنها به گفتن استعاذه بسنده کنيم، بلکه بايد اين ذکر را تبديل به فکر و فکر را تبديل به يک حالت درونى کنيم و به هنگام خواندن هر آيه، به خدا پناه ببريم، از اينکه وسوسه هيا شيطان، حجابى ميان ما و کلام حياتبخش او شود.
پيام متن:
تا زمانى که شيطان از کنار انسان نگريخته است، قرآن همچنان مهجور است.
4. ناشناخته ماندن جايگاه قرآن در زندگي
از عواملى که مردم را به قرآن بى رغبت مى سازد، اين است که ارزش و جايگاه قرآن نزد آنان ناشناخته است و از آثار شگرف آن بى خبرند.
آنها قرآن را تنها در حد کتابى آسمانى و مقدس مى شناسند و در نتيجه، از محتواى متعالى آن ناآگاه و بى بهره اند.
از اين رو، مبلغان موظفند در زمينه معرفى جايگاه قرآن و بازگويى اهميت و آثار آن در زندگى، بيشتر بکوشند. در اين ميان، رسانه هاى جمعى به ويژه صدا و سيما نقش و رسالت بسيار موثرى در اين باره برعهده دارند. از ديگر نهادهاى آگاه سازى افراد جامعه، مدارس و والدين هستند که با راهنمايى دقيق فرزندان خود، مى توانند آنها را با قرآن آشنا و مأنوس سازند.
پيام متن:
شناخت جايگاه قرآن گاهى مهم در راه بهره بردارى از مضامين آسمانى آن است.
5. نقش قرآن در نظام آموزشي
بى ترديد آموزش و پرورش، نقش اساسى در ايجاد شناخت ها، باورها و گرايش ها در افراد دارد. چه بسا اشخاصى با تعليم علوم در محيط آموزشى، نگرشى بر خلاف محيط خانوادگى خود مى يابند که اين امر، گوياى تأثير فراوان مواد درسى و معلمان بر دانش آموزان است.
اگر در نظام آموزشى ما، از دبستان گرفته تا حوزه و دانشگاه، به آموزش قرآن پيش از بعضى دروس مانند رياضى، زبان انگليسى و فقه و اصول بها داه مى شد، مهجوريت نمى ماند و در اجتماع، حضور و نفوذ چشم گيرى مى يافت.
پيام متن:
نظام آموزشى کشور با بها دادن لازم به قرآن، به منظور حاکميت احکام قرآنى در ميان جامعه، گامى موثر برمى دارد.
6. کمبود ترجمه و تفسيرهاى روان و همه فهم
بيشتر ترجمه هاى قرآن به گونه اى است که مخاطب به فهم روشنى از معانى آيات نمى رسد و تنها دسته اى از کلمات در ذهن او نقش مى بندد، در حالى که ارتباطى ميان آنها نمى تواند برقرار کند. در زمينه تفسير قرآن نيز بيشتر کتاب هاى تفسير قرآن، در سطح بالايى از فهم قرآنى نگاشته شده و تنها اهل علم و خبر مى توانند از آن بهره گيرند و عموم افراد از استفاده آنها بى نصيبند. بنابراين، فراگير ساختن قرآن، اهتمام به ترجمه روشن و سليس کلام وحى و نيز ارائه تفسيرهايى که در عين استوارى و استحکام آن، عموم مرم از فهم و درک آن ناتوان باشند، لازم زندگى همه بشر است.
پيام متن:
ترجمه درست و روان قرآن و تفسير همه فهم آن، در معرفى جايگاه حقيقى قرآن، نقش تأثيرگذار و ارزنده اى دارد.
7. کم توجهى به مسابقات و برگزيدگان قرآني
مقام معظم رهبرى؛ در رهنمودى فرمود:
«اگر بخواهيم قرآن در خانه ها، بين بچه ها، بين بزرگ ها، بين زن و مردها رواج پيدا کند، بايستى قهرمانان قرآنى را احترام کنيد».
بدين منظور، مسئولان مملکتى وظيفه دارند در زمينه گسترش و بالا بردن سطح کيفى مسابقات قرآنى، خالصانه بکوشند و ترويج مسائل کمال آفرين قرآن همت گمارند. براى مثال، از برترين هاى قرآنى به شايستگى قدردانى کنند. در اين ميان، صدا و سيما در زمينه اعلام برگزارى اين گونه مسابقات و معرفى قهرمانان و چهره هاى قرآنى و ميان و اهل تلاش و موفقيت آنان، نقشى بسزا دارد.
پيام متن:
بزرگداشت قهرمانان قرآنى، احترام به قرآن و افزايش رغبت مردم به قرآن را سبب مى شود.