مسلمانان صدر اسلام تمام گفتهها و اعمال و كردار رسول اكرم(ص) را در دهها جلد كتابتدوين نموده و گرد آوردهاند، كه آنها را كتب حديث و يا سنّت نبوى مىنامند. به علاوهاگر بخواهيم درباره زندگى پيامبر اسلام حضرت محمد(ص) سخن بگوييم، بايد به قرآنمراجعه كنيم، چه اينكه قرآن يكى از منابع اصلى زندگى پيامبر و اصول و تعاليمى استكه خداوند آنها را بدو وحى فرموده است و بيان اين اصول و تجزيه و تحليل و شرح وتفصيل آنها، نياز به ژرف نگرى طولانى دارد كه در خور چندين كتاب است. به همين دليلاز آغاز تأليف اين كتاب، قصد نداشتم به زندگى پيامبر اكرم(ص) بپردازم، بلكه تصميمگرفتم آن را به صورت كتابى مستقل در آورم، ولى با اصراردوستان بر اين شدم كهفشردهاى از زندگى آن حضرت را به نگارش در آورم و براى پرهيز از حجم زياد كتاب،اين مبحث را به نحو اختصار بيان كرده و از عنوان بسيارى از حوادث ورخدادهاىزندگى آن بزرگوار خوددارى كردهام. گرچه خودم از اين گونه نوشتار خرسندنيستم؛ زيرا با اين بحث فشرده نمىتوانم آنچه را در خور مقام برجسته آن حضرت است بيان كنم، به هرحال قبلاً هم درباره دستورات و تعاليم آن حضرت مطالبى را به گ
ونهاى خلاصه در كتاب خود <روح الدين الاسلامى» آوردهام كه مىتوان آن را تتمه همين بحث فشرده دانست.
فضيلت و برترى رسول خدا(ص) بر مسلمانان و بشر با هيچ چيز قابل مقايسه نيست، بههمين دليل خداوند به مسلمانان دستور داده است كه مقام و منزلت پيامبرش را حفظ نموده و بهرهمندى از هدايت آن حضرت و فداكارىهايى را كه براى سعادتمند كردن بشر در راه تبليغ رسالت پروردگار خويش انجام داد، به فراموشى نسپارند:
<إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلىَ النَّبِىِّ ياأَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيماً».
صلات، در لغت به معنى دعا و تبرّك جستن است، بنابراين صلوات مسلمانان بر پيامبر(ص)، يعنى دعايشان در حقّ او و صلوات فرشتگان، طلب مغفرت براى آن حضرت و صلوات خداوند بهمعناى رحمت و مدح و ستايش است كه خداوند پيامبر خود را نزد فرشتگان مىستايد.
بدين ترتيب هرگاه مسلمانى بگويد: <اللهم صلّ على محمد» معنايش اين است كه خداوندا، او را در دنيا به واسطه شهرت، عظمت ببخش و آيين او را يارى فرما، عملِ به دين او را پايدارنما و در آخرت او را شفيع امتش گردان و او را پاداش و ثواب فراوان عنايت كُن وفضيلت و برترى او را بر اولين و آخرين پديدار ساز و وى را بر كليه مقرّبان درگاهت مقدم بدار.
معنايى كه به ذهن خوانندگان امروزى - كه از راز و رمز معانى زبان عربى و اسلام اطلاعى ندارند - مىآيد اين است كه تصور مىكنند صلواتى كه خداوند بر پيامبر مىفرستد، مانند همان صلات به معناى نماز بوده كه داراى ركوع و سجود است، در صورتى كه چنين عقيدهاى، بىاطلاعى محض از اسلام است. حضرت محمد(ص) فرستاده خدا و بندهاى از بندگان اوست و خداوند به ما دستور داده است تا بر او صلوات و درود بفرستيم؛ يعنى به پاس احترام آن حضرت و تهذيب مسلمانها، در حقّ او دعا كنيم، چه اينكه صلوات و درود، فضايل اخلاقى آن حضرت را يادآورى كرده تا مسلمانها بدين وسيله در كليه امور نيك و پسنديدهاى كه بدانها آموخته، وى را سپاس گويند.
من در جاهايى كه درباره وجود مقدس رسول اكرم(ص) سخن گفتهام، صدها بار اسم شريف او را ياد آور شدهام، ولى به جهت اختصار، مقيّد نبودهام كه حتماً صلوات را بعد از هر نام ذكر كنم و با اين كار سعى كردم كه ذهن خواننده را فقط متوجه اصل زندگى و مقام و منزلت آن حضرت نمايم.
بنابراين، صلوات فرستادن بر محمد(ص) هر كجا كه نام وى برده شود، به طور قطع واجب نيست و علماى اسلام درباره صلوات بر پيامبر(ص) احكام و دستورات متعددى را ذكر كردهاند. برخى گفتهاند: صلوات بر پيامبر مستحب است، و دسته ديگرى اظهار داشتهاند كه صلوات في الجمله واجب است و حدّ و اندازه خاصى ندارد، ولى حداقل آن در عمل به تكليف يك بار است و نيز گفته شده، صلوات عمل واجب اسلامى است كه به عدد و زمان خاصى مقيّد نيست. و گفتهاند صلوات در ركعت پايانى نماز، پس از تشهد و بعد از سلام واجب است.(1)
در پايان عرضه مىدارم: بار خدايا، به تعداد آفريدههايت و نيز از جانب ما بر محمد(ص) درود فرست و بهترين پاداشها را بدو ارزانى فرما.