سجده

سجده و سجود يعنى سر بر زمين نهادن ، با نهايت درجه تعظيم .

خم كردن قامت و سر به پائين آوردن در برابر كسى ، براى اظهار عظمت او، تعظيم است ، و هر چه بيشتر قامت خميده تر شود بيشتر تعظيم شده تا برسد به حد ركوع كه قامت دو نيم شود.

آن مرتبه تعظيم كه بيشتر از آن متصور نيست آنست كه براى اظهار عظمت آن كس ، سر به زمين نهاده شود.

سر اينكه سجده جز به خدا جائز نيست همين است كه نهايت درجه تعظيم ، از آن خداست ، زيرا هيچ موجودى در عظمت به خدا نمى رسد.

در قرآن كريم امر به سجود و تحريص بر آن و مدح سجده كنندگان و ذم تارك سجود در حدود 37 آيه آمده است .

در برخى از آيات قرآن آمده است كه هر ذى شعورى در آسمان ها و زمين ، به خدا سجده مى كند مانند:

الم تر ان الله يسبح له من فى السموات و من فى الارض (1)

«آيا نمى بينى كه هر ذى شعورى در آسمانها و زمين به خدا تسبيح مى كند؟».

ولله يسجد من فى السموات و الارض طوعا و كرها و ظلالهم بالغدو و الاصال (2)

«هر موجود ذى شعورى كه در آسمانها و زمين است با اختيار يا با اكراه به خدا سجده مى كند. و همچنين سايه آنها در هر بامداد و شامگاهان به خدا سجده مى كنند».

يك نكته ادبى : كلمه «من » به هر موجودى ذى شعور گفته مى شود، و در مقابل آن كلمه «ما» (چنانچه در آيه ديگرى كه ذكر خواهد شد آمده) به هر موجودى اعم از ذى شعور و غير ذى شعور اطلاق مى شود.

سجود تمام موجودات به خدا

والنجم و الشجر يسجدان (3)

«ستاره و درخت ، سجده مى كنند».

الم تر ان الله يسجد له من فى السموات و من فى الارض و الشمس و القمر والنجوم و الجبال و الشجر والدواب و كثير من الناس (4)

«آيا نمى بينى كه خدا را سجده مى كند هر كس كه در آسمانها و زمين است و همچنين خورشيد و ماه و ستارگان و كوهها و درخت و چهار پايان و بسيارى از مردم ؟».

ولله يسجد ما فى السموات والارض (5)

«هر چه در آسمانها و زمين است به خدا سجده مى كند».

توضيح : كلمه «ما» چنانكه قبلا نيز گفته شد به هر موجودى اعم از ذى شعور يا غير ذى شعور اطلاق مى شود، لذا اين آيه دلالت دارد كه سجده به خدا، مخصوص موجودات ذى شعور نيست بلكه همه موجودات ، حتى به موجودات غير ذى شعور، خدا را سجده مى كنند.

مراد از سجده در اينجا نهايت خضوع است .

چگونگى سجود موجودات به خدا شايد همان باشد كه در تسبيح موجودات بيان شد و شايد نيز معنى دقيق تر و ظريف ترى دارد كه ما از آن ناآگاهيم .

البته اين غير از آن سجده است كه منوط به علم است چنانچه در سوره اسراء مى فرمايد:

ان الذين اوتوا العلم من قبله اذا يتلى عليهم يخرون للاذقان سجدا و يقولون سبحان ربنا ان كان وعد ربنا لمفعولا(6)

«آنانكه پيش از (نزول) قرآن به آنها علم داده شده بود هرگاه (قرآن) بر آنها خوانده مى شود به حالت سجده به روى افتاده و مى گويند پروردگار ما منزه است ، وعده پروردگار ما محقق الوقوع است ».

پي نوشت ها:

1- سوره نور، آيه 41

2- سوره رعد، آيه 15

3- سوره الرحمن ، آيه 6

4- سوره حج آيه 18

5- سوره نحل ، آيه 49

6- سوره اسراء، آيات 108 و 107