صوم " روزه "
روزه
در دين اسلام همانند سائر اديان گذشته واجب است .
در سوره بقره آيه «183» مى
فرمايد:(1)
يَا
أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ
مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ.
«نوشته
شده بر شما روزه همانگونه كه بر كسانى كه پيش از شما بودند نوشته شده بود، باشد كه
پرهيزكار شويد».
در
مدح مردان و زنان روزه دار در سوره احزاب ، آيه «35» مى فرمايد(2)
إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ
وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْقَانِتِينَ
وَ الْقَانِتَاتِ وَ الصَّادِقِينَ وَ الصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَ
الصَّابِرَاتِ وَ الْخَاشِعِينَ وَ الْخَاشِعَاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِينَ وَ
الْمُتَصَدِّقَاتِ وَ الصَّائِمِينَ وَ الصَّائِمَاتِ وَ الْحَافِظِينَ
فُرُوجَهُمْوَ الْحَافِظَاتِ وَ الذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً وَ الذَّاكِرَاتِ
أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً
«به يقين،
مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ايمان و زنان با ايمان، مردان مطيع
فرمان خدا و زنان مطيع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شكيبا و
زنان صابر و شكيبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاق كننده و زنان
انفاق كننده، مردان روزهدار و زنان روزهدار، مردان پاكدامن و زنان پاكدامن و مردانى
كه بسيار به ياد خدا هستند و زنانى كه بسيار ياد خدا مىكنند، خداوند براى همه آنان
مغفرت و پاداش عظيمى فراهم ساخته است».
روزه
در اسلام اجتناب از ده چيز است كه عمده شهوات جسمانى را در بر مى گيرد و از هنگامى
كه سپيده صبح مى دمد تا شامگاه كه نيمه شرقى آسمان نيلگون گردد ادامه مى يابد.
به
موجب نص قرآن كريم ، روزه در ماه رمضان واجب است .
ماه
رمضان كه از ماه هاى قمرى است بطور متناسب در عرض 36 سال با تمام فصل هاى سال از
بهار و تابستان و پائيز و زمستان منطبق مى گردد.
هر
فرد مسلمان هنگامى كه به سن بلوغ مى رسد ماه رمضان به هر فصلى مصادف باشد تا 36
سال كه روزه بگيرد، به ترتيب در همه فصول سال ماه رمضان را درك كرده و روزه دار خواهد
بود.
روزه
، داراى فوائد است كه از جمله دو فائده زير است :
1
- فائده بهداشتى - استراحت دستگاه گوارش در اثر تعطيل آن .
2
- فائده اجتماعى - آشنا ساختن انسان جسم و جان خود را با گرسنگى و احساس سختى و
مرارتى كه گريبانگير بى نوايان است .
در
نتيجه روزه ، عاطفه و حس ترحم در انسان زنده شده ، و يك نوع احساس همدردى در او
پديد مى آيد، كه او را به كمك كردن به بينوايان و رهانيدن آنها از رنج و گرسنگى وا
مى دارد.
فلسفه
روزه
گذشته
از فوائد بهداشتى و اجتماعى و ساير فوائد روزه ، مهمترين فائده آن كه فلسفه روزه
را تشكيل مى دهد، فائده روانى آن است كه قرآن به آن اشاره نموده و تشريع حكم روزه
را به آن تعليل نموده است .
براى
توضيح فائده روانى روزه و بيان مراد قرآن ، بايد به اين مقدمه توجه داشت :
انسان
طبيعتا خوپذير است ، و طبعا به چيزى كه عادت نموده ميل دارد و مى خواهد بر طبق
عادت خود رفتار نمايد، و در نتيجه عادت به عملى ، از آن لذت مى برد، و تلخى آن در
ذائقه اش ناچيز مى گردد، و به همين جهت رنج و زحمت آن براى وى كمتر، و انجام آن
آسان مى گردد.
ما
اشخاص معتاد به اعمال زشت را عملا مى بينيم با اينكه در نخست از آن متنفر بودند،
ولى بعد از عادت به آن ، تنفر از بين رفته و به سوى آن كشيده مى شوند، تلخى و
بدبوئى افيون مثلا كه براى ديگران منفور است براى معتاد موجب لذت مى گردد.
مثال
ديگر سحرخيزى براى كسى كه به آن عادت كرده آسان و لذت بخش است ، ولى كسى كه عادت
كرده سحرگاهان بخوابد، بستر خواب را ترك كردن براى وى مشكل و مستلزم رنج و مشقت
است ، به همين منوال هر عمل نيك يا بدى را كه انسان به آن عادت نموده حساب كنيم ،
براى وى لذت بخش و ترك آن مستلزم رنج و زحمت است .
دستور
روزه در اسلام براى آن است كه انسان را به كنترل نفس در برابر تمايلات و شهوات
عادت دهد، و تسلط بر نفس را در انسان تقويت نموده و در موارد نامشروع از طغيان آن
جلوگيرى نمايد.
كسى
كه يك ماه متوالى روزه گرفته ، به كنترل نفس در برابر خواهشها و هواهاى نفسانى
عادت مى كند، و رنج آن بر وى كمتر مى گردد. به عبارت ديگر روزه ، انسان را به تقوا
و پرهيزكارى عادت مى دهد.
انسانى
كه تقوا و پرهيزكارى براى او عادت گشت ، تحمل تلخى ، ترك حرام و رنج بازداشتن نفس
را ارتكاب آن بر وى آسان مى گردد، و اين عالى ترين هدف روزه است كه اسلام در روزه
منظور داشته است .
بديهى
است كه تقوا و پرهيزكارى سرچشمه تمام خوشبختي هاى دنيوى و اخروى است .
اين
است كه قرآن مى فرمايد:
كتب
عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون
يعنى
:
«بر
شما روزه نوشته شد همانطورى كه بر گذشتگان نوشته شد تا شايد شما متقى و پرهيزكار
شويد».
پي نوشت ها:
1- سوره بقره ، آيه 183
2- سوره احزاب ، آيه 35