مشورت در كارها
و
امر هم شورى بينهم (1)
(در
وصف مؤمنان) «كارشان را مورد مشورت قرار مى دهند، يا كارشان مشورت با همديگر است
».
توضيح
: شورى در لغت بطورى كه در «مفردات راغب » گفته است به معنى كارى است كه مورد
مشورت قرار گيرد، و به معنى مصدرى يعنى شور و مشورت نيز آمده است به اين جهت آيه
را به دو گونه معنى كرديم.
اصل
شور و مشورت در لغت عرب به معنى بيرون آوردن عسل از كندو است .
به
همين مناسبت در معنى استخراج شهد رأي و نتيجه فكر ديگران استعمال شده است .
در
نهج البلاغه آمده است هر كس با مردان مشورت كند در عقل آنها شركت جسته است (2)
پيامبر
گرامى اسلام با اينكه عاقل ترين مردم ، و مؤيد به وحى الهى بود، به مقتضاى آيه ذيل
به مشورت امر شده است .
مشورت
علاوه بر فائده اى كه ذكر شد، اين فائده را نيز دارد، كه موجب جلب محبت مى شود، و
حاكى از ارزش قائل شدن و ارج نهادن به افكار شخص مورد مشورت است .
و
شاورهم فى الامر فاذا عزمت فتوكل على الله (3)
«در
امور با آنان مشورت كن پس آنگاه كه تصميم گرفتى بر خدا توكل كن»
تفسير:
امر پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) به مشورت با ياران و اصحاب علل گوناگون
دارد كه شايد از جمله آنها تعليم عملى طرز حكومت و پايه گذارى حكومت اسلامى بر
مبناى مشورت و اجتناب از استبداد است .
مراحل
تصميم گيرى
از
اين آيه شريفه استفاده مى شود كه پيش از انجام عمل سه مرحله به ترتيب وجود دارد:
مشورت
، انديشه ، توكل
پس
از مشورت و اطلاع از نظريات ديگران بايد با تفكر و انديشه نظريات و صلاح و فسادى
كه از طرف آنان ارائه شده با جهات ديگر از صلاح و فساد كه به نظر خود انسان مى رسد
در كنار هم مورد بررسى قرار داده و نتيجه گيرى نمود آنگاه كه تصميم بر آن قرار
گرفت به پروردگار توانا كه چيزى از حيطه قدرت او بيرون نيست توكل نمايد، و از او
بخواهد كارى را كه مى خواهد انجام دهد در مسير خير و مصلحت قرار دهد، و به او در
انجام آن يارى و مدد كند.
ناگفته
نماند استخاره نيز كه هنگام اقدام به كارى مستحب است به همين معنى يعنى به معنى
طلب خير از خداوند متعال است .
نه
آنچه معمول است كه با قرآن يا تسبيح استخاره شود اگر چه در برخى از روايات آمده
است كه هنگام تحير مى توان با قرآن و تسبيح استخاره كرد ولى آنچه از روايات صحيحه
وارد شده و مورد تاءييد قاطع علم فقه است استحباب استخاره به معنى دعا و طلب خير
از درگاه خداست .
پي
نوشت ها:
1- سوره
شورى ، آيه 38.
2- نهج البلاغه
كلمات قصار شماره 152.
3- سوره آل
عمران ، آيه 159.