مستضعف

مستضعف در اينجا به كسى گفته مى شود كه از تشخيص حق قاصر و ناتوان بوده و فاقد هر گونه وسيله تشخيص باشد كه او را به ايمان يا كفر برساند.

اين گروه را اطفال و آن مردان و زنان كه در عقل همانند اطفالند تشكيل مى دهند.

خداى تبارك و تعالى مى فرمايد:

الا المستضعفين من الرجال و النساء و الولدان لا يستطيعون حيلة ولا يهتدون سبيلا فاولئك عسى الله ان يعفو عنهم و كان الله عفوا غفورا(1)

«مستضعفان از مردان و زنان و اطفال كه توان و قدرت چاره جوئى ندارند و راه هدايت را نمى يابند، اميد است كه خدا آنان را عفو كند، خدا عفو كننده و آمرزشگر است ».

در «اصول كافى » باب المستضعف با سه سند كه يكى از آنها على التحقيق صحيح است از زراره نقل مى كند:

قال سئلت ابا جعفر(ع) عن المستضعف فقال : هوالذى لا يستطيع حيلة يدفع بها عنه الكفر و لا يهتدى بها الى سبيل الايمان ، لا يستطيع ان يؤ من ولا يكفر، قال و الصبيان و من كان من الرجال و النساء على مثل قول الصبيان

«زراره مى گويد از حضرت ابى جعفر الباقر(عليه السلام) درباره مستضعف پرسيدم فرمود: آن كسى است كه نمى تواند چاره اى بكند كه به آن كفر را از خود دور سازد و به راه ايمان هدايت يابد، نه مى تواند ايمان آورد و نه كفر ورزد، همچنين كودكان و آن گروه مردان و زنان كه در عقل همانند كودكان هستند»

تبصره :

مستضعف در قرآن كريم به دو معنى استعمال شده :

1 - مستضعف عقيدتى كه گفته شد.

2 - مستضعف حقوقى كه مقابل مستكبر است يعنى كسى كه بر او ستم رفته و به حق او تجاوز شده است كه در آيه ذيل به اين معنى آمده است :

و نريد ان نمن على الذين استضعفوا فى الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثين (2)

«اراده مى كنيم كه منت نهيم بر كسانى كه در روى زمين ضعيف شمرده شده اند (يا به ضعف كشانده شده اند) و آنان را پيشوا سازيم و وارث (زمين) گردانيم ».

كلمه «استضعاف » و مشتقات آن مانند «مستضعف » و «استضعفوا» كه در اين آيه آمده در كتب لغت به ضعيف يافتن و ضعيف شمردن معنى شده است ، ولى طبق قاعده نحوى كه هياءت استفعال براى طلب است ، استضعاف به معنى طلب ضعف و خواستار ضعيف شدن كسى است كه منطبق بر ضعف كشاندن و تجاوز به حق ديگرى مى باشد.

اين آيه به آل محمد(ع) تفسير شده كه با ظهور قائم آل محمد حضرت مهدى (ع) حقوق حقه آنها استرداد خواهد شد.

نكته اى كه چنين تفسير را تاءييد مى كند آنست كه آل محمد (عليه السلام) سر آمد مظلومان جهان هستند، زيرا با اينكه آنها حجت خدا بر خلق و پرچمدار هدايت الهى هستند همواره در طول تاريخ شديدا مورد ستم قرار گرفته و به استضعاف كشيده شده اند.

با ظهور حضرت مهدى (ع) اين استضعاف پايان يافته ، و اداره جامعه بشرى در كف با كفايت او قرار خواهد گرفت ، و بدينگونه او وارث ملك شاهان و ملوك و زمامداران ستمگر تاريخ خواهد شد و حقوق همه مظلومان را به آنان مسترد خواهد نمود.

1- سوره نساء، آيات 98 و 99.

2- سوره قصص ، آيه 5.