حمد
در
«مفردات راغب » آمده است حمد، ثنا گفتن به ذكر فضيلتى است كه اختيارى باشد، مدح
ذكر فضيلت است چه اختيارى باشد، چه خارج از اختيار.
شكر
حمدى است كه در برابر اعطاء نعمتى انجام گيرد.
پس
به ترتيب شكر اخص از حمد و حمد اخص از مدح است .
سوره
فاتحة الكتاب كه در ركعت اول و دوم هر نمازى بايد خوانده شود به جمله «الحمدلله »
شروع شده ، يعنى : حمد از آن خداست .
«الف
ولام » در «الحمد» چنانچه در كتب ادبى و تفاسير گفته شده ، الف و لام استغراق است
يعنى : همه حمدها از آن خداست ، يا الف و لام جنس است يعنى : جنس و طبيعت حمد از
آن خداست .
بالاخره
هر دو معنى چنين نتيجه مى دهد كه حمد اختصاص به خدا دارد و همه حمدها از آن اوست .
زيرا
همه خوبى ها و فضيلت ها هر جا و در هر كس كه پيدا شود از خداست ، اوست منبع خيرات
، و جامع همه صفات كماليه ، و بوجود آورنده همه چيز و اعطاء كننده همه كمالات ، و
جز او هيچكس از خود خير و فضيلت ندارد.
قرآن
كريم در آيات زير براى تحقق بخشيدن به حمد خدا امر به تسبيح و تقديس او مى كند،
زيرا تسبيح و تقديس ذات خداوند سبحان از نقائص مصداق حمد و ستايش او به كمال على
الاطلاق است .
فسبح
بحمد ربك (1)
«تسبيح
كن به حمد پروردگارت »
و
سبح بحمده (2)
«تسبيح
كن به حمد او خدا -»
و
سبح بحمد ربك قبل طلوع الشمس و قبل غروبها(3)
«تسبيح
كن به حمد و سپاس پروردگارت ، پيش از طلوع آفتاب ، و پيش از غروب آن ».
و
سبح بحمد ربك قبل طلوع الشمس و قبل الغروب (4)
«تسبيح
كن به سپاس پروردگارت ، پيش از طلوع آفتاب ، و پيش از غروب آن ».
و
سبحوا بحمد ربهم و هم لا يستكبرون (5)
«تسبيح
مى كنند به حمد پروردگارشان و تكبر نمى ورزند».
و
سبح بحمد ربك بالعشى و الابكار(6)
«تسبيح
كن به حمد پروردگارت ، در شامگاه و بامدادان ».
و
سبح بحمد ربك حين تقوم (7)
«تسبيح
كن به سپاس پروردگارت آنگاه كه مى ايستى ».
فسبح
بحمد ربك و استغفره انه كان توابا(8)
«تسبيح
كن به سپاس پروردگارت و از او طلب آمرزش كن همانا او بسيار توبه پذير است ».
و
ان من شى ء الا يسبح بحمده ولكن لا تفقهون تسبيحهم (9)
«نيست
چيزى جز آنكه به سپاس او تسبيح مى كند، ولى شما تسبيح آنها را نمى فهميد».
پي نوشت ها:
1- سوره حجر، آيه 98.
2- سوره فرقان ، آيه 58.
3- سوره طه ، آيه 130.
4- سوره ق ، آيه 39.
5- سوره سجده ، آيه 15.
6- سوره غافر، آيه 55.
7- سوره طور، آيه 48.
8- سوره نصر، آيه 3.
9- سوره اسراء، آيه 44.