عفو
خذالعفو
و اءمر بالعرف واعرض عن الجاهلين (1)
«عفو
و بخشش پيش گير و به نيكى امر كرده و از جاهلان روگردان باش».
فبما
رحمة من الله لنت لهم ولو كنت فظا غليظ القلب لا نفضوا من حولك فاعف عنهم واستغفر
لهم و شاورهم فى الامر(2)
«به
سبب رحمت خدا بود كه با آنان به نرمى رفتار نمودى ، اگر به درشتى سخن مى گفتى ، و
سخت دل بودى از پيرامون تو پراكنده مى شدند، پس آنان را عفو كرده و بر آنها
استغفار نما، و با آنان در كارها مشورت كن ».
فاعف
عنهم واصفح ان الله يحب المحسنين (3)
«آنها
راعفو كن و از آنان درگذر، خدا نيكوكاران را دوست دارد».
و
لمن صبرو غفر ان ذلك لمن عزم الامور(4)
«هر
كس صبر كرده و (بر مردم) ببخشد، همانا آن از كارهاى پا برجا و محكم است ».
«و
جزاؤ ا سيئة مثلها فمن عفا و اصلح فاجره على الله (5)
«جزاى
بدى ، بدى است (با وجود اين) هر كس عفو و اصلاح كند پاداش او بر خداست ».
ان
تبدوا خيرا او تخفوه اوتعفوا عن سوء فان الله كان عفوا قديرا(6)
«اگر
كار خيرى را آشكار كنيد يا پنهان سازيد يا از بدى عفو كنيد، همانا خدا عفو كننده و
تواناست ».
عفو
در مورد همسر و فرزندان
يا
ايها الذين امنوا ان من ازواجكم و اولادكم عدوا لكم فاحذروهم و ان تعفوا
و
تصفحوا و تغفروا فان الله غفور رحيم (7)
«اى
افراد با ايمان برخى از همسران و فرزندان شما دشمن شما هستند، از آنان بپرهيزيد و
اگر عفو نموده و از لغزش آنان چشم پوشى كنيد و عفو نمائيد به تحقيق خدا آمرزنده و
مهربان است ».
تفسير:
در تفسير اين آيه دو نكته قابل ذكر است :
1
- گاهى زن و فرزند به خاطر منافع خود، و يا تاءمين وسائل هوس ، شخص را به معصيت
وا مى دارند، و اگر آنها را محدود ساخته و سختگيرى كند ممكن است حتى براى بيرون
آمدن از تنگنا و گشوده شدن دستشان نسبت به اموال پدر، مرگ او را آرزو كنند.
پس
زن و فرزند نه تنها ممكن است دين انسان را تهديد كنند بلكه ممكن است دشمن جان او
هم بوده باشند، خداوند تبارك و تعالى ضمن هشدار دادن به خطراتى كه از ناحيه زن و
فرزندان متوجه پدر مى باشد او را دعوت به عفو آنان نموده و با تكرار عفو و پرده
پوشى و آمرزش ، به آن تأكيد مى كند، و در آخر از آمرزش و مهربانى خدا كه هر انسانى
در هر دو جهان سخت به آن نيازمند است ياد كرده ، گويا مى خواهد توجه دهد، كه اگر
چشم اميد به رحم و آمرزش خدا داريد، شما نيز از زن و فرزندان خود كه زير دست شما
بوده و چشم انتظار به شما دارند، گذشت نموده و مهربان باشيد.
2
- از اين آيه مى توان استفاده كرد، كه عفو و اغماض شخص از خطاهاى زن و فرزند خود،
موجب عفو و اغماض خدا از خطاهاى اوست .
برخى
از مفسران گفته اند مفاد آيه مبنى بر آن است كه هر كس كه از ديگران گذشت كند خدا
از او مى گذرد ولى ممكن است كه اين ويژگى از آن گذشت و عفو پدر از افراد خانواده
خود كه سرپرست آنان است باشد.
و
ان تعفوا اقرب للتقوى و لا تنسواالفضل بينكم ان الله بما تعملون بصير(8)
«اگر
عفو كنيد به تقوا و پرهيزكارى نزديكتر است و فضل و احسان در ميان خود را فراموش
نكنيد خدا به آنچه انجام دهيد بيناست ».
تفسير:
در تفسير آمده كه اين آيه در مورد طلاق و جدائى ميان زوجين قبل از عروسى است كه به
علل مختلف گاهى رخ مى دهد اين آيه خطاب به مرد يا به زن هر دو مى باشد.
عفو
در مورد خويشاوندان و غير آنها
ولا
ياءتل اولواالفضل منكم والسعة ان يؤ توا اولى القربى والمساكين والمهاجرين فى سبيل
الله وليعفوا وليصفحوا الا تحبون ان يغفرالله لكم والله غفور رحيم (9)
«صاحبان
ثروت و نعمت درباره خويشاوندان خود و مسكينان و مهاجران راه خدا (از بخشش و انفاق)
كوتاهى نكرده ، (بلكه) عفو و چشم پوشى كنند، آيا دوست نداريد كه خدا شما را عفو
كند، خدا آمرزشگر و مهربان است ».
عفو
در مورد سائلان
قول
معروف و مغفرة خير من صدقة يتبعها اذى (10)
«سخن
نيكو و بخشش ، بهتر از صدقه اى است كه آزارى به دنبال داشته باشد».
عفو
بدون عتاب
و
ان الساعة لاتية فاصفح الصفح الجميل (11)
«روز
قيامت خواهد آمد، به طريق نيكو از مجازات درگذر».
تفسير:
احتمال مى رود منظور آن باشد كه روز مجازات خواهد آمد، در اين جهان از مجازات
كسانى كه به تو بدى مى كنند در گذر و يا منظور آن باشد كه تو ديگران را عفو كن تا
خدا هم روز مجازات از تو در گذرد.
از
اميرالمؤمنين (عليه السلام) روايت شده كه «صفح جميل » عفو بدون عتاب است »(12)
عفو
در مورد كافران
قل
للذين امنوا يغفروا للذين لا يرجون ايام الله ليجزى قوما بما كانوا يكسبون من عمل
صالحا فلنفسه و من اساء فعليها ثم الى ربكم ترجعون(13)
«بگو
آنان را كه ايمان دارند، كسانى را كه روزهاى (بازپسين) خدا را اميد ندارند عفو
كنند تا خدا مردمان را به نيكوكارى پاداش دهد هر كس كار نيكو كند به خود نيكى كرده
، و هر كس بدى كند به خود بدى كرده است سپس به سوى پروردگار خود باز گردانده مى
شويد».
فاعفوا
واصفحوا حتى ياءتى الله بامره (14)
«عفو
كنيد و در گذريد (و مدارا كنيد) تا هنگامى كه فرمان خدا (به جنگ يا صلح) برسد».
عفو
هنگام خشم
و
ما عندالله خير وابقى للذين امنوا و على ربهم يتوكلون والذين يجتنبون كبائر الا ثم
والفواحش و اذا ما غضبوا هم يغفرون (15)
«آنچه
پيش خداست بهتر است براى كسانى كه ايمان آورده و بر پروردگار خود توكل مى كنند و
كسانى كه از گناهان بزرگ و كارهاى زشت اجتناب مى كنند، و هرگاه خشم كنند مى
بخشند».
و
سارعوا الى مغفرة من ربكم و جنة عرضها السموات والارض اعدت للمتقين الذين ينفقون
فى السراء والضراء والكاظمين الغيظ والعافين عن الناس والله يحب المحسنين (16)
«به
سوى آمرزش خداى خود بشتابيد و به سوى بهشتى كه به پهناى زمين و آسمانها براى
پرهيزكاران مهيا گشته است آنانكه در آشكار و نهان انفاق مى كنند و خشم خود را فرو
برده و از مردم گذشت مى كنند. خدا نيكوكاران را دوست دارد».
پي نوشت ها:
1- سوره
اعراف ، آيه 199.
2- سوره آل
عمران ، آيه 159.
3- سوره
مائده ، آيه 13.
4- سوره
شورى ، آيه 43.
5- سوره
شورى ، آيه 40.
6- سوره
نساء، آيه 149.
7- سوره
تغابن ، آيه 14.
8- سوره
بقره ، آيه 237.
9- سوره
نور، آيه 22.
10- سوره
بقره ، آيه 263.
11- سوره
حجر، آيه 85.
12- مجمع
البيان ، ج 3 ص 344.
13- سوره
جاثيه ، آيه 14 و 15.
14- سوره
بقره ، آيه 109.
15- سوره
شورى ، آيه 37 و 36.
16- سوره
آل عمران ، آيه 134 و 133.