عدالت
عدالت
در اصل لغت به معنى مساوات است ، و به معنى مصطلح آن ، مساوات در اداى حقوق مردم
است . قسط نيز به همين معنى است .
فرق
عدالت با احسان كه در آيه ذيل با هم ذكر شده چنانچه در «مفردات راغب » آمده اين
است كه در احسان ، مساوات نيست ، زيرا احسان آن است كه نيكى را به بيشتر از آن و
بدى را به كمتر از آن پاداش دهد.
ولى
تحقيق آن است كه احسان آنگاه كه در مقابل عدالت استعمال مى شود به معنى خوبى كردن
به كسى است بدون داشتن حق ، در مقابل
عدالت
كه تأديه حق است .
قرآن
مى فرمايد:
ان
الله ياءمر بالعدل و الاحسان (1)
«خدا
به عدالت و نيكوكارى امر مى فرمايد».
قل
امر ربى بالقسط(2)
«بگو
پروردگار من به عدالت امر نموده است ».
لقد
ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط(3)
«پيامبران
خود را با دلائل فرستاديم و با آنان كتاب و ميزان سنجش (حق) نازل كرديم تا مردم
عدل را بر پا دارند».
لاينهاكم
الله عن الذين لم يقاتلوكم فى الدين ولم يخرجوكم من دياركم ان تبروهم و تقسطوا
اليهم ان الله يحب المقسطين (4)
«خدا
شما را از اينكه خوبى كنيد و به عدالت رفتار كنيد با كسانى كه در دين با شما قتال
ننموده و شما را از ديار خود اخراج نكرده اند نهى نمى كند خدا عدالت كنندگان را
دوست دارد».
واقسطوا
ان الله يحب المقسطين (5)
«عدالت
نمائيد كه خدا عدالت كنندگان را دوست دارد».
و
يقتلون الذين ياءمرون بالقسط من الناس فبشرهم بعذاب اليم (1019)
«آنان
را كه امر كنندگان به عدالت را مى كشند به عذاب دردناك بشارت ده ».
عدالت
در وزن كردن
و
اوفواالكيل و الميزان بالقسط(1020)
«ترازو
و پيمانه را به عدالت پر كنيد».
و
يا قوم اوفوا المكيال و الميزان بالقسط(1021)
«شعيب
خطاب به قوم خود: «اى قوم من ترازو و پيمانه را به عدالت پر كنيد».
و
اوفواالكيل اذا كلتم وزنوا بالقسطاس المستقيم ذلك خير و احسن تاءويلا(1022)
«پيمانه
را پر كنيد و با ترازوى درست وزن كنيد، كه همان بهتر و عاقبت آن نيكوتر است ».
و
اقيمواالوزن بالقسط ولا تخسرواالميزان (1023)
«هر
چيز را به ترازوى عدل و انصاف بسنجيد و از ترازو كم نكنيد».
عدالت
در حكم
و
ان حكمت فاحكم بيهم بالقسط ان الله يحب المقسطين (1024)
«اگر
حكم كردى ميان آنها به عدالت حكم كن ، خدا عادلان را دوست دارد».
و
قل امنت بما انزل الله من كتاب و امرت لا عدل بينكم (1025)
«بگو:
ايمان آورده ام به آنچه خدا نازل فرموده ، و ماءموريت يافته ام كه ميان شما عدالت
كنم ».
ان
الله ياءمر كم ان تؤ دوا الامانات الى اهلها و اذا حكمتم بين الناس ان تحكموا
بالعدل ان الله نعما يعظكم به ان الله كان سميعا بصيرا(1026)
«خدا
امر مى كند كه امانتها را به صاحبان آن باز گردانيد و هنگامى كه ميان مردم حكم مى كنيد
به عدالت حكم كنيد.
خدا
چه خوب شما را موعظه مى كند كه خدا بينا و شنواست ».
و
ان احكم بينهم بما انزل الله ولا تتبع اهوائهم و احذرهم ان يفتنوك عن بعض ما انزل
الله اليك (1027)
«حكم
كن بر طبق آنچه خدا نازل فرموده ، و از اميال آنها متابعت نكن ، و بترس از اينكه
آنان تو را در برخى از آنچه خدا بر تو نازل فرموده گمراه كنند».
و
من لم يحكم بما انزل الله فاولئك هم الكافرون (1028)
«آنان
كه بر طبق «ما انزل الله » حكم نكنند كافرند».
و
من لم يحكم بما انزل الله فاولئك هم الظالمون (1029)
«آنان
كه بر طبق «ما انزل الله » حكم نكنند ظالمند».
عدالت
در شهادت
يا
ايها الذين امنوا كونوا قوامين لله شهداء بالقسط، ولا يجرمنكم شنان قوم على ان لا
تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوى و اتقواالله ان الله خبير بما تعملون (1030)
«اى
افراد با ايمان ، بر پا دارنده مداوم عدل باشيد و براى خدا شهادت دهيد (اگر چه بر
ضرر خود يا پدر و مادر يا خويشاوندان شما باشد).
دشمنى
گروهى ، شما را به گناه نكشاند كه بر آنان ستم كنيد به عدل عمل كنيد كه آن به تقوا
نزديك تر است ، و خدا به آنچه كنيد مطلع مى باشد».
تفسير:
«قوام »، صيغه مبالغه است يعنى زياد قيام كننده ، قيام براى خدا در مورد خود انسان
با پيروى از احكام خدا و در مورد ديگران با امر به معروف و نهى از منكر و واداشتن
آنها به پيروى آن است .
وليكتب
بينكم كاتب بالعدل ... وليتق الله ربه ولا يبخس منه شيئا(1031)
«ميان
آن دو (وام دهنده و وام گيرنده) نويسنده ، به عدالت بنويسد... و از خدا بترسد و
چيزى از آن نكاهد».
عدالت
در سخن گفتن
و
اذ قلتم فاعدلوا ولو كان ذا قربى (1032)
«هرگاه
سخن گفتيد به عدالت سخن بگوئيد اگر چه در مورد خويشاوندان باشد».
يعنى
: هنگام سخن گفتن ، عدالت را نصب العين خود قرار دهيد، و سخن به ناحق نگوئيد، اگر
چه به ضرر كسى باشد كه با شما خويشاوندى دارد.
عدالت
در اصطلاح ميان متخاصمين
و
ان طائفتان من المؤمنين اقتتلوا فاصلحوا بينهما فان بغت احديهما على الاخرى
فقاتلوا التى تبغى حتى تفى ء الى امر الله ، فان فاءت فاصلحوا بينهما بالعدل و
اقسطوا(1033)
«و
اگر دو طايفه از اهل ايمان با هم به قتال و دشمنى برخيزند، البته شما مؤمنان ، بين
آنها صلح برقرار داريد، و اگر يك قوم بر ديگرى ظلم كرد با آن طايفه ظالم قتال كنيد
تا به فرمان خدا باز آيد (و ترك ظلم كند) پس هرگاه به حكم حق برگشت با حفظ عدالت ،
ميان آنها را صلح دهيد، و هميشه عدالت كنيد».
عدل
الهى
و
نضع الموازين القسط ليوم القيمة فلا تظلم نفس شيئا و ان كان مثقال حبة من خردل
اتينابها و كفى بنا حاسبين (1034)
«ميزانهاى
عدل را در روز قيامت همى نهيم هيچ كس كمترين ستمى نمى بيند و اگر (عمل كسى) به قدر
سنگينى دانه اى باشد آن را مى آوريم و كفايت مى كند كه حسابگر مائيم ».
پي
نوشت ها:
1- سوره نحل ، آيه 90.
2- سوره اعراف ، آيه 29.
3- سوره حديد، آيه 25.
4- سوره ممتحنه ، آيه 8.
5- سوره حجرات ، آيه 9.
6- سوره آل عمران ، آيه 21.
7- سوره انعام ، آيه 152.
8- سوره هود، آيه 85.
9- سوره اسراء، آيه 35.
10- سوره الرحمن ، آيه 9.
11- سوره مائده ، آيه 42.
12- سوره شورى ، آيه 15.
13- سوره نساء، آيه 58.
14- سوره مائده ، آيه 49.
15- سوره مائده ، آيه 44.
16- سوره مائده ، آيه 45.
17- سوره مائده ، آيه 8.
18- سوره بقره ، آيه 282.
19- سوره انعام ، آيه 152.
20- سوره حجرات ، آيه 9.
21- سوره انبياء، آيه 47.