دروغ گفتن
فاجتنبوا
الرجس من لاءوثان واجتنبوا قول الزور(1)
«بپرهيزيد
از بتهاى ناپاك و بپرهيزيد از سخن دروغ (باطل ».
حديث
: در مجمع البيان در ذيل اين آيه از ايمن بن جزيم روايت مى كند كه پيامبر اكرم به
خطبه ايستاد و فرمود: اى مردم شهادت دروغ معادل شركت به خدا قرار داده است .
يا
ايها الذين امنوا اتقوا الله و قولوا قولا سديدا(2)
«اى
مردمى كه ايمان آورده ايد از خدا بپرهيزيد و سخن سديد (غير قابل نفوذ) بگوئيد».
تفسير
و توضيح : «سديد» از سد است . سخن سديد يعنى سخنى كه نتوان بر آن راه يافت يعنى
دروغ و باطل نباشد.
ويل
لكل افاك اثيم (3)
«واى
بر هر بسيار دروغگوى گناهكار».
هل
انتبئكم على من تنزل الشياطين تنزل على كل افاك اثيم (4)
«آيا
خبر دهم كه بر چه كسى شياطين نازل مى شوند؟، نازل مى شوند بر هر بسيار دروغگوى
گناهكار».
انما
يفترى الكذب الذين لا يؤ منون بايات الله و اولئك هم الكاذبون (5)
«منحصرا
آنان كه ايمان به آيات خدا ندارند دروغ مى سازند، و دروغگويان آنانند».
شرح
و بيان : حصر در اين آيه چنانچه گفته شده ممكن است حصر اضافى باشد يعنى دروغگو
آنانند نه تو (اى پيامبر) كه بتو نسبت دروغ مى دهند و ممكن است حصر مطلق باشد به
معنى آن كه مؤمن هيچگاه دروغ نمى گويد، و دروغ منحصر به كافران است .
و
من الناس من يقول امنا بالله و باليوم الاخرو ماهم بمؤمنين ... و لهم عذاب اليم
بما كانوا يكذبون (6)
«برخى
از مردم مى گويند ما به خدا و روز قيامت ايمان داريم ، آنان ايمان ندارند و به سبب
دروغى كه مى گويند عذاب دردناكى خواهند داشت ».
فاعقبهم
نفاقا فى قلوبهم الى يوم يلقونه بما اخلفوا الله ما وعدوه و بما كانوا يكذبون (7)
«خدا
در دلهاى آنان تا روز لقاى او نفاق بجاى مى گذارد به سبب مخالفت با وعده اى كه با
خدا كرده بودند، و به سبب آنكه دروغ مى گفتند».
ان
الله لا يهدى من هو كاذب كفار(8)
«به
درستى كه خدا كسى را كه دروغگو و بسيار كفران كننده (به نعمت هاى خدا) باشد هدايت
نمى كند».
يا
ايها الذين امنوا لم تقولون مالا تفعلون كبر مقتا عند الله ان تقولوا ما لا تفعلون
(9)
«اى
مردمى كه ايمان آورده ايد چرا مى گوئيد چيزى را كه نمى كنيد بزرگ است از لحاظ
مبغوضيت پيش خدا كم بگوئيد چيزى را كه نمى كنيد».
توضيح
: از اين آيه شريفه استفاده مى شود كه وعده به دروغ حرام است البته اگر هنگام وعده
تصميم داشت به آن عمل كند سپس بدون اختيار از او سلب قدرت شد مورد مؤاخذه نخواهد
بود.
والذين
لا يشهدون الزور واذا مروا باللغو مروا كراما(10)«(در وصف بندگان خدا) آنانكه در
(مجالس) باطل (غنا و فحش و ناروا) حضور نمى يابند و هرگاه به لغو (كار بيهوده و
ناروا) مى گذرند (از كنار آن) بزرگوارانه مى گذرند (و خود را به آن آلوده نمى كنند».
معنى
ديگر: از برخى از مفسران نقل شده ، كه مراد از جمله لا يشهدون الزور شهادت به دروغ
است .
و
از برخى ديگر نقل شده كه مراد سخن كفر و شرك به خدا است .
و
از برخى ديگر نقل شده كه مراد از زور مجالس فحاشى و غنا و امثال آن است و گفته شده
مراد جشنهاى يهود و نصارى است و منظور از «آيه » نهى از حضور در آنها مى باشد(11)
.
دروغ
بطور كلى حرام و ممنوع است ، ولى در دو صورت تجويز شده است.
1
- براى دفع ضرر از خود و يا يك فرد ديگر هم دين خود.
2
- براى اصلاح و رفع كدورت ما بين دو يا چند نفر مانند اينكه از زبان يكى به ديگرى
سخنى براى رفع كدورت و اصلاح نقل نمايد.
پي
نوشت ها:
1- سوره حج ، آيه 30.
2- سوره احزاب ، آيه 70.
3- سوره جاثيه ، آيه 7.
4- سوره شعراء، آيه 221 و 222.
5- سوره نحل ، آيه 105.
6- سوره بقره ، آيه 8 - 10.
7- سوره توبه ، آيه 77.
8- سوره زمر، آيه 3.
9- سوره صف ، آيه 2 و 3.
10- سوره فرقان ، آيه 72.
11- تفسير مجمع البيان جلد 7 ص
181 تفسير سوره فرقان .