حضرت مريم، مادر عيسى مسيح از چهرههاى بارز قرآن است كه نامش 34 بار در خلال آيات و سور مختلف ياد شده و داستان عبرتآموزش طى سى آيه در سورهاى كه به نام خوداوست و ديگر سورهها بيان شده است. در بيشتر موارد از او بهعنوان مادر عيسى ياد شده و آنحضرت يكى از چهار بانوى بزرگ و گرانقدر اديان ابراهيمى به شمار مىرود.
از جمله ستايشهاى قرآن درباره او مفاد آيات زير است:
وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتِى أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا وَصَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَكُتُبِهِ وَكانَتْ مِنَ القانِتِينَ؛(1)
و مريم دخت عمران را، همان كسى كه خود را پاكدامن نگاه داشت و در او از روح خود دميديم و سخنان پروردگار خود و كتابهاى او را تصديق كرد و از فرمانبرداران بود.
وَإِذْ قالَتِ المَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفاكِ عَلى نِساءِ العالَمِينَ؛(2)
و ياد كن هنگامى را كه فرشتگان گفتند: اى مريم، خداوند تو را برگزيده و پاك ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است.
وَاذكُرْ فِى الكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيّاً؛(3)
و در اين كتاب از مريم ياد كن، آنگاه كه از كسان خود، در مكانى شرقى به كنارى شتافت.
وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْناهُما إِلى رَبْوَةٍ؛(4)
و پسر مريم و مادرش را نشانهاى گردانيديم و آن دو را در سرزمين بلندى جاى داديم....
قرآن، همان گونه كه از ميان مردان اسوه عفت را در چهره يوسف صديق معرفى نموده، ازميان زنان نيز اسوه كامل عفاف را نمايانده است تا حجت الهى بر همگان تمام گردد. آياتقرآنى بيش از هر صفت، مريم عذرا را به عفت ستوده است، چه، براى زن، بهترين راه عملى دعوت و ترويج ايمان و اخلاق، پاكدامنى و حفظ عفاف است؛
وَمَرْيَمَ ابْنَةَ عِمْرانَ الَّتِى أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا؛(5)
وَالَّتِى أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيها مِنْ رُوحِنا؛(6)
و از سوى ديگر او را به صدق گفتار و رفتار ستوده و در مرتبه عالى اهل صدق يعنى صدّيقين قرار داده است؛
وَصَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَكُتُبِهِ وَكانَتْ مِنَ القانِتِينَ؛(7)
و سخنان پروردگارش و كتابهاى او را تصديق كرد و از طاعت پيشگان فرمانبرداربود.
و اُمُّهُ صِدِّيقَةٌ ...؛(8)
و مادرش زنى بسيار راستگو بود.
بنابراين، احسان، عفاف، صدق و قنوت، شاخصههاى حضرت مريم را تشكيل مىدهند كه با عنايت به برجستهترين آنها، او را اسوه عفت و صدق معرفى نمودهايم.
از ويژگىهاى حضرت مريم عبادت پيوسته و صيام و صلات بى وقفه بوده است، كه قرآن و روايات به آن مكرر اشاره مىكنند؛
وَكانَتْ مِنَ القانِتِينَ؛(9)
و از فرمانبرداران و طاعتپيشگان بود.
يامَرْيَمُ اقْنُتِى لِرَبِّكِ وَاسْجُدِى وَارْكَعِى مَعَ الرّاكِعِينَ؛(10)
اى مريم، فرمانبردار پروردگار خود باش و سجده كن و با ركوع كنندگان ركوعنما.
او بدين منظور محلى را بهعنوان محراب براى عبادت و راز و نياز اختصاص دادهبود كه گهگاه زكريا براى رسيدگى در آن مكان او را ملاقات مىكرد؛
كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيّا المِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً؛(11)
زكريا هر بار كه در محراب بر او وارد مىشد، نزد او نوعى خوراكى مىيافت.
از نشانههاى صداقت مريم، ايمان و تصديق به كلمات و آيات الهى است كه اين تصريح قرآنى نشانه ويژگى برجسته تصديق او به آيات الهى مىباشد؛ وَصَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَكُتُبِهِ(وكلمات پروردگار و كتب او را تصديق كرد.) بعضى از مفسران، كلمات را چنينتفسير كردهاند:
منظور از كلمات، كتب و صحفى است كه بر ادريس و ديگر پيامبران نازل شده بود و چون كوتاه و مختصر بود، كلمات خوانده مىشد و منظور از كتب، كتباربعه انبياى بزرگ است و ياهر آنچه از كلام خدا بر انبيا و ملائكه نازل شدهاست.(12)
وقتى بنا به مشيت الهى با القاى كلمه و روح الهى حامل عيسى گرديد، قومش به او تهمت ناپاكى زدند، اما او كه تسليم اوامر و قضاى الهى بود، به هيچ روى در ايمانش تزلزلى ايجاد نكرد و سكوت را برگزيد و تنها به طفل خود اشاره كرد، تا آنكه خود عيسى در گهواره لب به سخن گشود و اعجاز الهى را آشكار ساخت؛
قالُوا يا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئاً فَرِيّاً؛(13)
گفتند: اى مريم، به راستى كار بسيار ناپسندى مرتكب شدهاى.
يا أُخْتَ هرُونَ ما كانَ أَبُوكِ امْرَاَ سَوْءٍ وَما كانَتْ أُمُّكِ بَغِيّاً؛(14)
اى خواهر هارون، پدرت مرد بدى نبود و مادرت نيز بد كاره نبود.
- او در پاسخ اين شبههها و اعتراضها چنين كرد:
فَأَشارَتْ إِلَيْهِ قالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كانَ فِى الْمَهْدِ صَبِيّاً * قالَ إِنِّى عَبْدُاللَّهِ...؛(15)
مريم به سوى عيسى اشاره كرد. گفتند: چگونه با كسى كه در گهواره كودك است سخن بگوييم؟ كودك گفت: من بنده خدايم.
همچنين در هنگام وضع حمل خود كه در تنهايى و بى كسى بهسر مىبرد، تنها دل به حمايت الهى خوش داشت كه البته پشتيبان او بود و حتى خوردنى و خرماى تازه از آسمان براى او ارسال مىشد؛ در آيات 24 تا 26 مريم چنين مىخوانيم:
پس، از زير پاى او، فرشته وى را ندا داد كه: غم مدار، پروردگارت زير پاى تو چشمه آبى پديد آورده است وتنه درخت خرما را به طرف خود بگير و بتكان، برتو خرماى تازه مىريزد. و بخور و بنوش و ديده روشن دار.
| رديف | شيوهها | محل اجرا | نوعبيان | وسايل وابزارها | زمينهها(عواملموجبه ) | هدف | ميزانپذيرش |
| 1 | عبادت و قنوت دائم | شهر ناصره، بيت المقدس | عملى | نماز | ايمان كامل به خدا | قرب به خدا و تبليغ عملى توحيد | خوب |
| 2 | تصديق كامل كلمات الهى | همه جا | گفتارى | نماز | شرك و انحراف در بنىاسرائيلت | ترويج توحيد | خوب |
| 3 | تبعيت كامل از مشيت الهىو تحمل سختىها | همه جا | عملى | نماز | مصيبت ها عامل رشد است | تبليغ غيرمستقيم توحيد | خوب |