بـراى آشنائى با اصول نويسندگى جلسات نويسندگى استاد آقاى مكارم شيرازى كه از سال هاى 1347 به بعد تشكيل مى يافت شركت مى نمايند تا اينكه به عضويت هيئت تحريره تفسير نمونه نائل
مى گردد و كار تحقيق شروع مى شود و آيات قرآنى بين دوستان جهت نوشتن تقسيم مى گردد.
هـمه روزه در آمده كار تفسير نمونه از حدود سال 1350 شروع و با پشتكار جدى كه ازتمام اوقات
سـال حـتى ماه مبارك رمضان و ايام تعطيلى استفاده مى شد ادامه مى يابد اين كار ارزنده در سال
1366 پايان مى پذيرد.
بعد از انجام تفسير نمونه , به تفسير موضوعى ((پيام قرآن )) دست مى زنند هدف ازاين كار نوشتن
يك دوره اصول عقائد اسلامى از ديدگاه قرآن بود اين كار هم بحمداللّه ادامه مى يابد و هم اكنون
آخرين جلد آن يعنى جلد دهم كه پيرامون حكومت اسلامى است انتشار يافته است .
ايـشـان در سـال 1359 در مدرسه عالى تربيتى و قضائى طلاب قم كه براى تكميل كادر دبيرى و
قـضائى با شرائط خاص تشكيل يافته بود جز كسانى بود كه در همان ابتداى تاسيس , در آن مدرسه
شـركـت جست و در سال 1361 مدرك ليسانس علوم انسانى را ازآن مدرسه دريافت داشت پس از
آن بـا تـايـيـد سـتاد انقلاب فرهنگى و جامعه مدرسين حوزه علميه قم بخش امور دانشگاهها, به
دانشگاه جهت تدريس معارف اسلامى راه يافت كه تاكنون در اغلب دانشكده هاى آن تدريس نموده
است .
7ـ حجة الاسلام والمسلمين محسن قرائتى :.
يـكـى ديـگـر از هـمـكـاران ((تـفـسـيـر نـمونه )) حجة الاسلام والمسلمين آقاى محسن قرائتى كاشانى مى باشند كه با ديگر اعضا در پيدايش تفسيرموفق ((نمونه )) نقش مؤثرى داشته اند.
اسـتـاد مـحـسن قرائتى يكى از چهره هاى موفق و قابل غبطه در امور تبليغى و فعاليتهاى مذهبى
مـى بـاشـنـد وكـمتر كسى در ايران پيدامى شود كه با روحيات و خصوصيات زندگى اين روحانى
شـايـسـته و مخلص آشنائى نداشته باشد اين دانشمند خداجوى , از آن اوان قبل از پيروزى انقلاب
اسـلامـى , بـا ظرافت و لطافت خاصى , بى آنكه حس كينه و انتقام بدخواهان و معاندان اسلام را بر
انـگيزد به تبليغ اسلام و تحبيب مبانى و اصول آن درديدگاه جوانان و نسل معاصر اشتغال داشته
اسـت و دعوت دينى و تبليغات مذهبى راتا درون كارگاهها و داخل سالنهاى سينما و كريدرهاى
مـدارس و دبـيـرستانها و كانون گرم خانواده ها كشانده بود البته و پيروزى انقلاب اسلامى ايران ,
فـرصـت بـسـيـار شايسته ومغتنمى بود كه اين روحانى مخلص و فداكار و عاشق دلباخته هدف ,
عـرصه هاى تبليغى را گسترش دهد و آنرا در سطوح عالى راديو و تلويزيون و مراكز عالى آموزشى
وتـحـقـيقى نيز بكشاند و هر روز برنامه پر جاذبه و پر طرفدارى از قشر جوان را پوشش دهدو اين
يكى از توفيقات ربانى و تاييدات خاص الهى است كه نصيب همه كس نمى گردد((ذالك فضل اللّه
يؤتيه من يشا)).
آثار و تاليفات :.
از جناب آقاى قرائتى كه مسئوليت و نمايندگى ولايت فقيه در امر نهضت سوادآموزى را بر عهده
داشته و دارد آثار فراوان قرآنى , تربيتى , كلامى و اعتقادى بر جامانده است كه يك از آنها همكارى
بـا گـروه تـحقيقى تفسير نمونه و ديگر آثار تبليغى فراوان درمورد نماز و آثار تربيتى آن , قرآن و
وارد ساختن آن به صحنه زندگى از طريق درسهائى كه از راديو پخش و منتشر مى گردد و اخيرا
تفسير مستقل قرآن مجيد به نام تفسير نورمى باشد كه پيام و لب قرآن را از آيات نورانى استخراج و
در اختيار علاقه مندان قرارمى دهد و تاكنون چهار جلد از آن انتشار يافته است .
چـون لـيـسـت كامل آثار و تاليفات ايشان , در اختيار نبود به صورت ارتجال به اين مختصر بسنده
گـرديـد گـمـان نـزديـك به ظن و يقين كامل نزديك به علم دارد كه خواننده گرامى بيش از
نويسنده از زندگى ايشان اطلاع و آگاهى دارد.
8ـ حجة الاسلام و المسلمين محمود عبداللهى :.
يكى ديگر از ياران و همكاران تفسير نمونه , حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محمود عبداللهى متولد 1326 هجرى شمسى مى باشد كه در سال 1341 ش وارد حوزه علميه قم گرديده است .
آملى , وحيد خراسانى , حائرى يزدى و... به كارهاى تحقيقى و تاليفى پرداخته است .
او فـلسفه را از اساتيد عالى قدر مرحومان : شهيد مفتح , و استاد شهيد مرتضى مطهرى فرا گرفته
است .
مـعـارف عـالـيـه اسلامى به تاليف و تصنيف پرداخته است كه از آن ميان مى توان به آثار زير اشاره
نمود:.
1ـ اخلاق براى همه .
مبانى فقهى اقتصاد اسلامى (انتشارات جامعه مدرسين حوزه ى عليقه قم ).
تاليفى ايشان , همكارى و مشاركت در تاليف و((تفسير نمونه )) مى باشد.
ديگر همكاران :.
قـابل ذكر است كه در راه تاليف تفسير نمونه , علاوه بر فضلاى فوق , كه ازروزهاى نخست تا پايان
كـار حضور داشته اند, چند نفر ديگر نيز تا مجلد نهم همكارى داشته اند كه به علت مشاغل علمى و
انـقـلابى فراوان ديگر نتوانسته اند, تا پايان حضورداشته باشند و آنان عبارت از افاضل كرام , آقايان
اسـداللّه ايـمـانـى و داود الهامى مى باشند كه در مجلدات نخستين تا جلد نهم اسامى آنان , نيز در
مطلع تفاسير مى درخشد.
متعال از همگان قبول و مورد عنايت خاص خود قرار دهد.
***.
تفاسير قرآنى شيخ محمد جواد مغنيه .
(مـتـوفـى 1401 ه ق ) .
مؤلف آنها عالم عامل نويسنده پرتلاش , استاد شيخ محمد جواد مغنيه يكى ازپركارترين و جدى ترين مؤلف شيعه , در قرن چهاردهم و اول قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مؤلف بزگوار يكى از فارسان عرصه فقه و قرآن و حديث در عصر اخير بود.
هـمـانـند مبارز مسلحى كه شب و روز در حال آماده باش بوده باشد و سنگربانى نمايدهميشه در
حـال مـبارزه با كجروى ها و انحرافات اعتقادى در حال تلاش و فعاليت بود و كتابهاى متعددى در
عرصه هاى مختلف اعتقادى ,اجتماعى و سياسى منتشر نموده است .
آنها چند اثر او پيرامون قرآن مجيد مى باشد.
از ايـن عـالـم مـبـارز و مـجـاهـد سه نوع تفسير به عرصه ى مطبوعات در آمده است كه عبارتند
از,مفصل , متوسط, مختصر.
1ـ تفسير الكاشف (مفصل ):.
كه به صورت تفسيرى , در چهار مجلد بزرگ وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
2ـ ارشاد القرآن (متوسط):.
اين اثر قرآنى او, غير از تفسير الكاشف و المبين مى باشد كه معروف خوانندگان قرآن پژوه است .
3ـ التفسير المبين (مختصر):.
گـزيـده و مـخـتصرى در حاشيه قرآن مجيد و همراه آن در 830 صفحه وزيرى توسط دار الجواد
لبنان چاپ و انتشار يافته است .
صـورت سـانـدويـچى است خواسته است خوانندگان قرآن مجيد از فيض تفسير وبرخوردارى از
معانى آن بى نصيب نمانند.
چندين بار به صورت هاى مختلف چاپ و انتشار يافته است .
4ـ اسرائليات :.
قـابل ذكر است كه محقق محترم , كتاب ديگرى به نام ((اسرائيليات القرآن )) نيزدارد كه در 746
صفحه وزيرى به چاپ رسيده است ((34)).
كتاب او پيرامون بررسى هاى قرآنى است كه توسط انتشارات دارالطيار لبنان به چاپ رسيده است .
***.
از ژرفاى قرآن حسينى و فولادوند.
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلفان آن آقايان محمد رضا حسينى و محمد مهدى فولادوند از مترجمين وكاوشگران قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
كـتاب فوق بررسى هايى از قرآن كريم مى باشد كه در صد صفحه وزيرى قرارگرفته است و توسط
بنياد قرآن تهران در سال 1360 ه.
.
***.
تفسير ابراهيم عاملى .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالم عامل ابراهيم عاملى معروف به ((موثق )) يكى از اعيان تفسيرى قرن چهاردهم هجرى مى باشد.
اثر فارسى او به صورت تفسير كامل قرآن , در 8 جلد واقع و فراغت از تاليف درسال 1376 ه.
باستان به قطع وزيرى به طبع رسيده است .
روش تفسيرى :.
روش تـفسيرى آن اجتماعى , عرفانى و ادبى است مؤلف محترم نخست چند آيه رابه ترتيب عنوان
سپس لغات مشكل را توضيح داده اختلاف قرائات را ذكر نموده , وسپس آيات را ترجمه مى كند در
ترجمه ى آيات به شان نزول آنها اشاره كرده و تمام مفاهيم آيه را عينا به ترجمه منتقل مى كند.
در قـسـمـت دوم تحت عنوان سخن مفسرين , اقوال مختلف را با نام مفسر و تفسيربه طور اعم از
خـاصـه و عـامـه بـدون هـيـچ گـونـه تـعصب نقل كرده و چكيده آنها را در اختيارخواننده قرار
مى گذارد, چنانچه بعضى از شعرا و عرفا مطلب قابل توجهى داشته باشندبا ذكر مرجع , مى آورد.
در قسمت سوم تحت عنوان ((سخن ما)) آيات را مورد بررسى قرار مى دهد و نتايج مختلف ر اعم از
اخلاقى , تربيتى , اجتماعى عرضه مى دارد.
اين تفسير نخستين تفسير فارسى است كه با اين روش تاليف و تدوين يافته است ((36))
.
***.
شان نزول آيات دكتر مهدى محقق .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى
ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم
شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود
اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
يـكـى ديـگـر از هـمـكـاران ((تـفـسـيـر نـمونه )) حجة الاسلام والمسلمين آقاى محسن قرائتى كاشانى مى باشند كه با ديگر اعضا در پيدايش تفسيرموفق ((نمونه )) نقش مؤثرى داشته اند.
اسـتـاد مـحـسن قرائتى يكى از چهره هاى موفق و قابل غبطه در امور تبليغى و فعاليتهاى مذهبى
مـى بـاشـنـد وكـمتر كسى در ايران پيدامى شود كه با روحيات و خصوصيات زندگى اين روحانى
شـايـسـته و مخلص آشنائى نداشته باشد اين دانشمند خداجوى , از آن اوان قبل از پيروزى انقلاب
اسـلامـى , بـا ظرافت و لطافت خاصى , بى آنكه حس كينه و انتقام بدخواهان و معاندان اسلام را بر
انـگيزد به تبليغ اسلام و تحبيب مبانى و اصول آن درديدگاه جوانان و نسل معاصر اشتغال داشته
اسـت و دعوت دينى و تبليغات مذهبى راتا درون كارگاهها و داخل سالنهاى سينما و كريدرهاى
مـدارس و دبـيـرستانها و كانون گرم خانواده ها كشانده بود البته و پيروزى انقلاب اسلامى ايران ,
فـرصـت بـسـيـار شايسته ومغتنمى بود كه اين روحانى مخلص و فداكار و عاشق دلباخته هدف ,
عـرصه هاى تبليغى را گسترش دهد و آنرا در سطوح عالى راديو و تلويزيون و مراكز عالى آموزشى
وتـحـقـيقى نيز بكشاند و هر روز برنامه پر جاذبه و پر طرفدارى از قشر جوان را پوشش دهدو اين
يكى از توفيقات ربانى و تاييدات خاص الهى است كه نصيب همه كس نمى گردد((ذالك فضل اللّه
يؤتيه من يشا)).
آثار و تاليفات :.
از جناب آقاى قرائتى كه مسئوليت و نمايندگى ولايت فقيه در امر نهضت سوادآموزى را بر عهده
داشته و دارد آثار فراوان قرآنى , تربيتى , كلامى و اعتقادى بر جامانده است كه يك از آنها همكارى
بـا گـروه تـحقيقى تفسير نمونه و ديگر آثار تبليغى فراوان درمورد نماز و آثار تربيتى آن , قرآن و
وارد ساختن آن به صحنه زندگى از طريق درسهائى كه از راديو پخش و منتشر مى گردد و اخيرا
تفسير مستقل قرآن مجيد به نام تفسير نورمى باشد كه پيام و لب قرآن را از آيات نورانى استخراج و
در اختيار علاقه مندان قرارمى دهد و تاكنون چهار جلد از آن انتشار يافته است .
چـون لـيـسـت كامل آثار و تاليفات ايشان , در اختيار نبود به صورت ارتجال به اين مختصر بسنده
گـرديـد گـمـان نـزديـك به ظن و يقين كامل نزديك به علم دارد كه خواننده گرامى بيش از
نويسنده از زندگى ايشان اطلاع و آگاهى دارد.
8ـ حجة الاسلام و المسلمين محمود عبداللهى :.
يكى ديگر از ياران و همكاران تفسير نمونه , حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محمود عبداللهى متولد 1326 هجرى شمسى مى باشد كه در سال 1341 ش وارد حوزه علميه قم گرديده است .
آملى , وحيد خراسانى , حائرى يزدى و... به كارهاى تحقيقى و تاليفى پرداخته است .
او فـلسفه را از اساتيد عالى قدر مرحومان : شهيد مفتح , و استاد شهيد مرتضى مطهرى فرا گرفته
است .
مـعـارف عـالـيـه اسلامى به تاليف و تصنيف پرداخته است كه از آن ميان مى توان به آثار زير اشاره
نمود:.
1ـ اخلاق براى همه .
مبانى فقهى اقتصاد اسلامى (انتشارات جامعه مدرسين حوزه ى عليقه قم ).
تاليفى ايشان , همكارى و مشاركت در تاليف و((تفسير نمونه )) مى باشد.
ديگر همكاران :.
قـابل ذكر است كه در راه تاليف تفسير نمونه , علاوه بر فضلاى فوق , كه ازروزهاى نخست تا پايان
كـار حضور داشته اند, چند نفر ديگر نيز تا مجلد نهم همكارى داشته اند كه به علت مشاغل علمى و
انـقـلابى فراوان ديگر نتوانسته اند, تا پايان حضورداشته باشند و آنان عبارت از افاضل كرام , آقايان
اسـداللّه ايـمـانـى و داود الهامى مى باشند كه در مجلدات نخستين تا جلد نهم اسامى آنان , نيز در
مطلع تفاسير مى درخشد.
متعال از همگان قبول و مورد عنايت خاص خود قرار دهد.
***.
تفاسير قرآنى شيخ محمد جواد مغنيه .
(مـتـوفـى 1401 ه ق ) .
مؤلف آنها عالم عامل نويسنده پرتلاش , استاد شيخ محمد جواد مغنيه يكى ازپركارترين و جدى ترين مؤلف شيعه , در قرن چهاردهم و اول قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مؤلف بزگوار يكى از فارسان عرصه فقه و قرآن و حديث در عصر اخير بود.
هـمـانـند مبارز مسلحى كه شب و روز در حال آماده باش بوده باشد و سنگربانى نمايدهميشه در
حـال مـبارزه با كجروى ها و انحرافات اعتقادى در حال تلاش و فعاليت بود و كتابهاى متعددى در
عرصه هاى مختلف اعتقادى ,اجتماعى و سياسى منتشر نموده است .
آنها چند اثر او پيرامون قرآن مجيد مى باشد.
از ايـن عـالـم مـبـارز و مـجـاهـد سه نوع تفسير به عرصه ى مطبوعات در آمده است كه عبارتند
از,مفصل , متوسط, مختصر.
1ـ تفسير الكاشف (مفصل ):.
كه به صورت تفسيرى , در چهار مجلد بزرگ وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
2ـ ارشاد القرآن (متوسط):.
اين اثر قرآنى او, غير از تفسير الكاشف و المبين مى باشد كه معروف خوانندگان قرآن پژوه است .
3ـ التفسير المبين (مختصر):.
گـزيـده و مـخـتصرى در حاشيه قرآن مجيد و همراه آن در 830 صفحه وزيرى توسط دار الجواد
لبنان چاپ و انتشار يافته است .
صـورت سـانـدويـچى است خواسته است خوانندگان قرآن مجيد از فيض تفسير وبرخوردارى از
معانى آن بى نصيب نمانند.
چندين بار به صورت هاى مختلف چاپ و انتشار يافته است .
4ـ اسرائليات :.
قـابل ذكر است كه محقق محترم , كتاب ديگرى به نام ((اسرائيليات القرآن )) نيزدارد كه در 746
صفحه وزيرى به چاپ رسيده است ((34)).
كتاب او پيرامون بررسى هاى قرآنى است كه توسط انتشارات دارالطيار لبنان به چاپ رسيده است .
***.
از ژرفاى قرآن حسينى و فولادوند.
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلفان آن آقايان محمد رضا حسينى و محمد مهدى فولادوند از مترجمين وكاوشگران قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
كـتاب فوق بررسى هايى از قرآن كريم مى باشد كه در صد صفحه وزيرى قرارگرفته است و توسط
بنياد قرآن تهران در سال 1360 ه.
.
***.
تفسير ابراهيم عاملى .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالم عامل ابراهيم عاملى معروف به ((موثق )) يكى از اعيان تفسيرى قرن چهاردهم هجرى مى باشد.
اثر فارسى او به صورت تفسير كامل قرآن , در 8 جلد واقع و فراغت از تاليف درسال 1376 ه.
باستان به قطع وزيرى به طبع رسيده است .
روش تفسيرى :.
روش تـفسيرى آن اجتماعى , عرفانى و ادبى است مؤلف محترم نخست چند آيه رابه ترتيب عنوان
سپس لغات مشكل را توضيح داده اختلاف قرائات را ذكر نموده , وسپس آيات را ترجمه مى كند در
ترجمه ى آيات به شان نزول آنها اشاره كرده و تمام مفاهيم آيه را عينا به ترجمه منتقل مى كند.
در قـسـمـت دوم تحت عنوان سخن مفسرين , اقوال مختلف را با نام مفسر و تفسيربه طور اعم از
خـاصـه و عـامـه بـدون هـيـچ گـونـه تـعصب نقل كرده و چكيده آنها را در اختيارخواننده قرار
مى گذارد, چنانچه بعضى از شعرا و عرفا مطلب قابل توجهى داشته باشندبا ذكر مرجع , مى آورد.
در قسمت سوم تحت عنوان ((سخن ما)) آيات را مورد بررسى قرار مى دهد و نتايج مختلف ر اعم از
اخلاقى , تربيتى , اجتماعى عرضه مى دارد.
اين تفسير نخستين تفسير فارسى است كه با اين روش تاليف و تدوين يافته است ((36))
.
***.
شان نزول آيات دكتر مهدى محقق .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى
ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم
شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود
اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
يكى ديگر از ياران و همكاران تفسير نمونه , حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محمود عبداللهى متولد 1326 هجرى شمسى مى باشد كه در سال 1341 ش وارد حوزه علميه قم گرديده است .
آملى , وحيد خراسانى , حائرى يزدى و... به كارهاى تحقيقى و تاليفى پرداخته است .
او فـلسفه را از اساتيد عالى قدر مرحومان : شهيد مفتح , و استاد شهيد مرتضى مطهرى فرا گرفته
است .
مـعـارف عـالـيـه اسلامى به تاليف و تصنيف پرداخته است كه از آن ميان مى توان به آثار زير اشاره
نمود:.
1ـ اخلاق براى همه .
مبانى فقهى اقتصاد اسلامى (انتشارات جامعه مدرسين حوزه ى عليقه قم ).
تاليفى ايشان , همكارى و مشاركت در تاليف و((تفسير نمونه )) مى باشد.
ديگر همكاران :.
قـابل ذكر است كه در راه تاليف تفسير نمونه , علاوه بر فضلاى فوق , كه ازروزهاى نخست تا پايان
كـار حضور داشته اند, چند نفر ديگر نيز تا مجلد نهم همكارى داشته اند كه به علت مشاغل علمى و
انـقـلابى فراوان ديگر نتوانسته اند, تا پايان حضورداشته باشند و آنان عبارت از افاضل كرام , آقايان
اسـداللّه ايـمـانـى و داود الهامى مى باشند كه در مجلدات نخستين تا جلد نهم اسامى آنان , نيز در
مطلع تفاسير مى درخشد.
متعال از همگان قبول و مورد عنايت خاص خود قرار دهد.
***.
تفاسير قرآنى شيخ محمد جواد مغنيه .
(مـتـوفـى 1401 ه ق ) .
مؤلف آنها عالم عامل نويسنده پرتلاش , استاد شيخ محمد جواد مغنيه يكى ازپركارترين و جدى ترين مؤلف شيعه , در قرن چهاردهم و اول قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مؤلف بزگوار يكى از فارسان عرصه فقه و قرآن و حديث در عصر اخير بود.
هـمـانـند مبارز مسلحى كه شب و روز در حال آماده باش بوده باشد و سنگربانى نمايدهميشه در
حـال مـبارزه با كجروى ها و انحرافات اعتقادى در حال تلاش و فعاليت بود و كتابهاى متعددى در
عرصه هاى مختلف اعتقادى ,اجتماعى و سياسى منتشر نموده است .
آنها چند اثر او پيرامون قرآن مجيد مى باشد.
از ايـن عـالـم مـبـارز و مـجـاهـد سه نوع تفسير به عرصه ى مطبوعات در آمده است كه عبارتند
از,مفصل , متوسط, مختصر.
1ـ تفسير الكاشف (مفصل ):.
كه به صورت تفسيرى , در چهار مجلد بزرگ وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
2ـ ارشاد القرآن (متوسط):.
اين اثر قرآنى او, غير از تفسير الكاشف و المبين مى باشد كه معروف خوانندگان قرآن پژوه است .
3ـ التفسير المبين (مختصر):.
گـزيـده و مـخـتصرى در حاشيه قرآن مجيد و همراه آن در 830 صفحه وزيرى توسط دار الجواد
لبنان چاپ و انتشار يافته است .
صـورت سـانـدويـچى است خواسته است خوانندگان قرآن مجيد از فيض تفسير وبرخوردارى از
معانى آن بى نصيب نمانند.
چندين بار به صورت هاى مختلف چاپ و انتشار يافته است .
4ـ اسرائليات :.
قـابل ذكر است كه محقق محترم , كتاب ديگرى به نام ((اسرائيليات القرآن )) نيزدارد كه در 746
صفحه وزيرى به چاپ رسيده است ((34)).
كتاب او پيرامون بررسى هاى قرآنى است كه توسط انتشارات دارالطيار لبنان به چاپ رسيده است .
***.
از ژرفاى قرآن حسينى و فولادوند.
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلفان آن آقايان محمد رضا حسينى و محمد مهدى فولادوند از مترجمين وكاوشگران قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
كـتاب فوق بررسى هايى از قرآن كريم مى باشد كه در صد صفحه وزيرى قرارگرفته است و توسط
بنياد قرآن تهران در سال 1360 ه.
.
***.
تفسير ابراهيم عاملى .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالم عامل ابراهيم عاملى معروف به ((موثق )) يكى از اعيان تفسيرى قرن چهاردهم هجرى مى باشد.
اثر فارسى او به صورت تفسير كامل قرآن , در 8 جلد واقع و فراغت از تاليف درسال 1376 ه.
باستان به قطع وزيرى به طبع رسيده است .
روش تفسيرى :.
روش تـفسيرى آن اجتماعى , عرفانى و ادبى است مؤلف محترم نخست چند آيه رابه ترتيب عنوان
سپس لغات مشكل را توضيح داده اختلاف قرائات را ذكر نموده , وسپس آيات را ترجمه مى كند در
ترجمه ى آيات به شان نزول آنها اشاره كرده و تمام مفاهيم آيه را عينا به ترجمه منتقل مى كند.
در قـسـمـت دوم تحت عنوان سخن مفسرين , اقوال مختلف را با نام مفسر و تفسيربه طور اعم از
خـاصـه و عـامـه بـدون هـيـچ گـونـه تـعصب نقل كرده و چكيده آنها را در اختيارخواننده قرار
مى گذارد, چنانچه بعضى از شعرا و عرفا مطلب قابل توجهى داشته باشندبا ذكر مرجع , مى آورد.
در قسمت سوم تحت عنوان ((سخن ما)) آيات را مورد بررسى قرار مى دهد و نتايج مختلف ر اعم از
اخلاقى , تربيتى , اجتماعى عرضه مى دارد.
اين تفسير نخستين تفسير فارسى است كه با اين روش تاليف و تدوين يافته است ((36))
.
***.
شان نزول آيات دكتر مهدى محقق .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى
ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم
شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود
اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
(مـتـوفـى 1401 ه ق ) .
مؤلف آنها عالم عامل نويسنده پرتلاش , استاد شيخ محمد جواد مغنيه يكى ازپركارترين و جدى ترين مؤلف شيعه , در قرن چهاردهم و اول قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مؤلف بزگوار يكى از فارسان عرصه فقه و قرآن و حديث در عصر اخير بود.
هـمـانـند مبارز مسلحى كه شب و روز در حال آماده باش بوده باشد و سنگربانى نمايدهميشه در
حـال مـبارزه با كجروى ها و انحرافات اعتقادى در حال تلاش و فعاليت بود و كتابهاى متعددى در
عرصه هاى مختلف اعتقادى ,اجتماعى و سياسى منتشر نموده است .
آنها چند اثر او پيرامون قرآن مجيد مى باشد.
از ايـن عـالـم مـبـارز و مـجـاهـد سه نوع تفسير به عرصه ى مطبوعات در آمده است كه عبارتند
از,مفصل , متوسط, مختصر.
1ـ تفسير الكاشف (مفصل ):.
كه به صورت تفسيرى , در چهار مجلد بزرگ وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
2ـ ارشاد القرآن (متوسط):.
اين اثر قرآنى او, غير از تفسير الكاشف و المبين مى باشد كه معروف خوانندگان قرآن پژوه است .
3ـ التفسير المبين (مختصر):.
گـزيـده و مـخـتصرى در حاشيه قرآن مجيد و همراه آن در 830 صفحه وزيرى توسط دار الجواد
لبنان چاپ و انتشار يافته است .
صـورت سـانـدويـچى است خواسته است خوانندگان قرآن مجيد از فيض تفسير وبرخوردارى از
معانى آن بى نصيب نمانند.
چندين بار به صورت هاى مختلف چاپ و انتشار يافته است .
4ـ اسرائليات :.
قـابل ذكر است كه محقق محترم , كتاب ديگرى به نام ((اسرائيليات القرآن )) نيزدارد كه در 746
صفحه وزيرى به چاپ رسيده است ((34)).
كتاب او پيرامون بررسى هاى قرآنى است كه توسط انتشارات دارالطيار لبنان به چاپ رسيده است .
***.
از ژرفاى قرآن حسينى و فولادوند.
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلفان آن آقايان محمد رضا حسينى و محمد مهدى فولادوند از مترجمين وكاوشگران قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
كـتاب فوق بررسى هايى از قرآن كريم مى باشد كه در صد صفحه وزيرى قرارگرفته است و توسط
بنياد قرآن تهران در سال 1360 ه.
.
***.
تفسير ابراهيم عاملى .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالم عامل ابراهيم عاملى معروف به ((موثق )) يكى از اعيان تفسيرى قرن چهاردهم هجرى مى باشد.
اثر فارسى او به صورت تفسير كامل قرآن , در 8 جلد واقع و فراغت از تاليف درسال 1376 ه.
باستان به قطع وزيرى به طبع رسيده است .
روش تفسيرى :.
روش تـفسيرى آن اجتماعى , عرفانى و ادبى است مؤلف محترم نخست چند آيه رابه ترتيب عنوان
سپس لغات مشكل را توضيح داده اختلاف قرائات را ذكر نموده , وسپس آيات را ترجمه مى كند در
ترجمه ى آيات به شان نزول آنها اشاره كرده و تمام مفاهيم آيه را عينا به ترجمه منتقل مى كند.
در قـسـمـت دوم تحت عنوان سخن مفسرين , اقوال مختلف را با نام مفسر و تفسيربه طور اعم از
خـاصـه و عـامـه بـدون هـيـچ گـونـه تـعصب نقل كرده و چكيده آنها را در اختيارخواننده قرار
مى گذارد, چنانچه بعضى از شعرا و عرفا مطلب قابل توجهى داشته باشندبا ذكر مرجع , مى آورد.
در قسمت سوم تحت عنوان ((سخن ما)) آيات را مورد بررسى قرار مى دهد و نتايج مختلف ر اعم از
اخلاقى , تربيتى , اجتماعى عرضه مى دارد.
اين تفسير نخستين تفسير فارسى است كه با اين روش تاليف و تدوين يافته است ((36))
.
***.
شان نزول آيات دكتر مهدى محقق .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى
ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم
شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود
اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلفان آن آقايان محمد رضا حسينى و محمد مهدى فولادوند از مترجمين وكاوشگران قرآنى در قرن پانزدهم هجرى مى باشند.
كـتاب فوق بررسى هايى از قرآن كريم مى باشد كه در صد صفحه وزيرى قرارگرفته است و توسط
بنياد قرآن تهران در سال 1360 ه.
.
***.
تفسير ابراهيم عاملى .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالم عامل ابراهيم عاملى معروف به ((موثق )) يكى از اعيان تفسيرى قرن چهاردهم هجرى مى باشد.
اثر فارسى او به صورت تفسير كامل قرآن , در 8 جلد واقع و فراغت از تاليف درسال 1376 ه.
باستان به قطع وزيرى به طبع رسيده است .
روش تفسيرى :.
روش تـفسيرى آن اجتماعى , عرفانى و ادبى است مؤلف محترم نخست چند آيه رابه ترتيب عنوان
سپس لغات مشكل را توضيح داده اختلاف قرائات را ذكر نموده , وسپس آيات را ترجمه مى كند در
ترجمه ى آيات به شان نزول آنها اشاره كرده و تمام مفاهيم آيه را عينا به ترجمه منتقل مى كند.
در قـسـمـت دوم تحت عنوان سخن مفسرين , اقوال مختلف را با نام مفسر و تفسيربه طور اعم از
خـاصـه و عـامـه بـدون هـيـچ گـونـه تـعصب نقل كرده و چكيده آنها را در اختيارخواننده قرار
مى گذارد, چنانچه بعضى از شعرا و عرفا مطلب قابل توجهى داشته باشندبا ذكر مرجع , مى آورد.
در قسمت سوم تحت عنوان ((سخن ما)) آيات را مورد بررسى قرار مى دهد و نتايج مختلف ر اعم از
اخلاقى , تربيتى , اجتماعى عرضه مى دارد.
اين تفسير نخستين تفسير فارسى است كه با اين روش تاليف و تدوين يافته است ((36))
.
***.
شان نزول آيات دكتر مهدى محقق .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى
ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم
شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود
اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالم عامل ابراهيم عاملى معروف به ((موثق )) يكى از اعيان تفسيرى قرن چهاردهم هجرى مى باشد.
اثر فارسى او به صورت تفسير كامل قرآن , در 8 جلد واقع و فراغت از تاليف درسال 1376 ه.
باستان به قطع وزيرى به طبع رسيده است .
روش تفسيرى :.
روش تـفسيرى آن اجتماعى , عرفانى و ادبى است مؤلف محترم نخست چند آيه رابه ترتيب عنوان
سپس لغات مشكل را توضيح داده اختلاف قرائات را ذكر نموده , وسپس آيات را ترجمه مى كند در
ترجمه ى آيات به شان نزول آنها اشاره كرده و تمام مفاهيم آيه را عينا به ترجمه منتقل مى كند.
در قـسـمـت دوم تحت عنوان سخن مفسرين , اقوال مختلف را با نام مفسر و تفسيربه طور اعم از
خـاصـه و عـامـه بـدون هـيـچ گـونـه تـعصب نقل كرده و چكيده آنها را در اختيارخواننده قرار
مى گذارد, چنانچه بعضى از شعرا و عرفا مطلب قابل توجهى داشته باشندبا ذكر مرجع , مى آورد.
در قسمت سوم تحت عنوان ((سخن ما)) آيات را مورد بررسى قرار مى دهد و نتايج مختلف ر اعم از
اخلاقى , تربيتى , اجتماعى عرضه مى دارد.
اين تفسير نخستين تفسير فارسى است كه با اين روش تاليف و تدوين يافته است ((36))
.
***.
شان نزول آيات دكتر مهدى محقق .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى
ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم
شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود
اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
***.
شان نزول آيات دكتر مهدى محقق .
(چـاپ 1401 هـ ق ) .
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى
ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم
شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود
اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـؤلف و گردآورنده آنها محقق عاليقدر و پوياگر توانمند جناب آقاى دكتر مـهـدى مـحـقـق از فـضلاى نامى كشور مى باشد كه تحقيقات و پژوهشهاى او, عرصه ى وسيعى ازمعارف اسلامى را فراگرفته است اين كتاب به مناسبت هزارمين سال وفات شيخ الطائفه مرحوم شيخ طوسى (ره ) تنظيم و تحرير شده است كه از سوى دانشگاه فردوسى مشهدبرگزار شده بود اين كتاب چند بار به چاپ رسيده است چاپ دوم آن سال 1359 ش .
سوى انتشارات اسلامى تهران در 1026 صفحه تهيه و تنظيم شده است .
ايشان در اين باره مى نويسد:.
1- بينات در شان نزول آيات باهرات :.
((نمونه بينات در شان نزول آيات , در سال 1349 ه.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على ,
مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى
تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم
سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه
صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به
اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات
عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
طوسى در دانشگاه مشهد از اين جانب به عمل آمده بود تاليف گرديد اينجانب محمدباقربن على , مـحـقـق متولد در بيستم اسفندماه 1298, تحصيلات ابتدائى , در رشت انجام گرديد سپس براى تـحـصـيل علوم دينى و اسلامى به حوزه علميه قم رفتم سپس به تهران براى ادامه تحصيل آمدم سـطـوح را در حوزه علميه قم و تهران به اتمام رسانيدم وخارج را هم در مدرسه هروى و مدرسه صـدر در تـهـران گذراندم و در ضمن به دانشكده علوم معقول و منقول (الهيات ) وارد شدم و به اتـمـام رسـانـيدم نخست ليسانسيه و سپس دوره دكترا در علوم منقول اجازاتى هم از طرف آيات عظام : سيد محسن حكيم وشهاب الدين مرعشى نجفى , براى حقير صادر گرديده است .
2ـ اسما و صفات الهى درقرآن :.
يكى ديگر از آثار قرآنى او اسما و صفات الهى در قرآن مجيد مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات
اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن
آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
قرآنى در دو جلد قطور در 1645 صفحه وزيرى به صورت نفيس به زبان فارسى از سوى انتشارات اسلامى تهران به چاپ رسيده است .
((عن المفضل قال سالت ابالحسن (ع ) عن شيئى من الصفة , فقال لا تجاوزوا عما فى القرآن .
مـفـضـل گويد: ((از امام هادى (ع ) در مورد صفات خدا, سوال نمودم , فرمود از آنچه كه در قرآن آمده است تجاوز نكنيد ((37)).
3- ترجمه كنز العرفان فاضل مقداد:.
كـنـز الـعـرفـان فاضل مقداد پيرامون آيات حكمى و فقهى قرآن مجيد مى باشد وتاكنون شروح و تعليقات متعددى بر آن نوشته شده است و خوشبختانه امروز ازكتاب هاى درسى مراكز دانشگاهى
مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معمول و مصطلح روز مى باشد.
4ـ المحقق لمؤلفه المحقق :.
اين تفسير نيز پيرامون آيات قرآن كريم مى باشد كه تاكنون دو جلد آن به چاپ رسيده است .
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ).
5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2).
10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2).
11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
آثار و تاليفات :.
1ـ حقوق مدنى زوجين ـ در فقه .
2ـ ترجمه ناسخ و منسوخ ابن متوج بحرانى به فارسى .
3ـ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن كه پنج جلد آن , تاكنون چاپ شده است .
4ـ قرآن و امام حسين (ع ). 5ـ خواب و بيدارى و خواب ديدن از نظر علمى و دينى .
6ـ كيفيت تدريس تعليمات دينى در مدارس ابتدائى براى دانشسراى عالى .
7ـ قصاص در قرآن .
رسالات مختلف براى دانشگاهها به شرح زير:.
8ـ رساله علوم قرآن .
9ـ رساله مبانى فلسفه (1), (2). 10ـ رساله تاريخ فقه و فقها (1), (2). 11ـ رساله ترجمه قرآن آيا جايزاست يا نه ؟ براى دوره دكتراى علوم قرآن و حديث .
12 ـ رساله مقدمه تفسير قرآن كريم ((38))
.
***.
تفسير سوره ى الواقعه شيخ حسن صالحى .
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
(م .
1401 ه ق ) .
مؤلف آن عالم جليل شيخ حسن بن شيخ ميرزا على نقى برغانى صالحى ازمشاهير آل برغان و يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل پانزدهم هجرى مى باشد.
تـفسير او با بهره گيرى از روايات و احاديث و با اقتباس از تفسير بحر العرفان و كنزالعرفان جدش
مرحوم شيخ محمد صالح برغانى پيرامون سوره ى واقعه مى باشد.
محترم درآخر اين تفسير به تفسير آيه 55 ـ 54 سوره القمر ((ان المتقين فى جنات و نهر,فى مقعد
صـدق عـنـد مـلـيـك مقتدر)) مبادرت كرده و به طور مبسوط با شيوه ى حكمى وعرفانى جسم
برزخى را اثبات كرده است .
وقفى ملا محمد صالح برغانى حائرى در كربلا محفوظ است ((39))
.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
***.
رسالات تفسير شهيد دستغيب .
(شهادت 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را
تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مؤلف عاليقدر آنها شهيد آيت اللّه سيدعبدالحسين دستغيب شيرازى يكى از شـهـداى مـحـراب و يـكـى از اعـيان تفسيرى شيعه در اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
از مرحوم شهيد دستغيب تفاسيرى تك نگاشته متعددى به جا مانده است كه اسامى برخى از آنها را تحت شماره هاى مستقل ذيلا مى آوريم :.
1ـ تفسير فاتحة الكتاب :.
كتاب فوق درسهاى آيت اللّه شهيد سيد عبدالحسين دستغيب پيرامون تفسيرسوره مباركه فاتحه به زبان فارسى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264
صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـقـدمه و تنظيم سيد محمد هاشم دستغيب در سال 1362 از سوى انتشارات كاوه تهران در 264 صحفه چاپ و منتشر شده است .
2ـ تفسير سوره واقعه :.
ايـن كـتـاب مـتـن بـيـانات و سخنرانى هاى ايشان در جلسات وعظ و اندرز پيرامون سوره شريفه ((واقـعـه )) مـى باشد كه در 25 هزار نسخه از سوى انتشارات صبا در سال1361 ـ (1402) در 312
صفحه چاپ و انتشار يافته است .
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
3ـ تفسير معارفى از قرآن ياتفسير سوره حديد:.
ايـن كتاب نيز هم در سال 1361 (1402) در تيراژ يكصد هزار نسخه از سوى انتشارات فقيه در 560 صفحه چاپ و انتشار يافته است .
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
4ـ قلب قرآن :.
اين كتاب پيرامون سوره شريفه ((يس )) كه به زبان فارسى تنظيم گرديده است .
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
كتاب نيز در تيرماه 1361 ه.
دستغيب , در 285 صفحه صفحه با قطع وزيرى چاپ و انتشار يافته است .
5ـ قيامت و قرآن :.
ايـن كـتـاب نـيـز از مـجموعه سلسله درسهاى آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه ((طور)) مى باشد كه در سال 1375 ه.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
و طى مراحل تصحيح و تنظيم از سوى انتشارات مسجد جامع شيراز چاپ و منتشر شده است .
6ـ معراج :.
ايـن كـتاب نيز متن بيانات آن مرحوم پيرامون تفسير سوره ((النجم )) مى باشد كه به زبان فارسى ايـراد و از سـوى انـتشارات كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز تنظيم وتصحيح , و به چاپ رسيده
است .
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
چاپ چهارم اين كتاب در سال 1354 ه.
صفحه منتشر شده است .
7ـ تفسير سوره مجادله :.
ايـن كتاب خلاصه درس هاى آن شهيد عالى قدر پيرامون سوره مباركه مجادله مى باشد كه پس از پياده شدن از نوار با تصحيح و تنظيم توسط سيد محمد هاشم دستغيب در 1362 ه.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
شده است .
8ـ آدابى از قرآن يا تفسيرحجرات :.
سـلـسـله درسهايى از آن شهيد عاليقدر پيرامون سوره مباركه حجرات مى باشد كه باز با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب چاپ و انتشار يافته است .
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
9ـ بهشت جاودان :.
ايـن كـتـاب نيز از آن شهيد عالى قدر پيرامون تفسير سوره مباركه ((الرحمان )) و به زبان فارسى نـگـارش يـافـتـه اسـت و با مقدمه و تصحيح سيد محمد هاشم دستغيب از سوى بخش انتشاراتى
كتابخانه مسجد جامع عتيق شيراز در سال 1360 ه.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق
و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند
تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره
شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها
در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده
است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
چاپ رسيده است .
روش تفسيرى :.
سبك تفسيرى ايشان يك روش اثرى , تربيتى و اخلاقى است نوعا به آيات كريمه از ديدگاه اخلاق و تـربـيـت مـى نگرد ايشان مجموع قرآن را تفسير نكرده اند ولى تعدادى ازسوره هاى شريفه مانند تـفـسـيـر سوره يس و نجم كه در سال 1360 ق در 245 صفحه وحقائقى از قرآن در تفسير سوره شريفه قمر و تفسير سوره شريفه حديد 560 صفحه ,ترجمه و تفسير و تبيين نموده اند كه نوعا بارها در تـيـراژهاى وسيع چاپ و انتشار يافته است و ناشر اصلى آنها كتابخانه مسجد عقيق شيراز بوده است ((40))
.
مـرحـوم شـهـيد دستغيب پس از ذكر ايات به تفصيل هر آيه با بيانى ساده و قابل درك براى عموم
پـرداخته و از اين جهت از آيات قرآنى , روايات , قصص و حكايات به گونه ى فراوانى استفاده كرده
است و در بسيارى از موارد به مطالب فرعى و حاشيه اى نيزپرداخته شده است .
و بـلاغى و قرائات چندان توجهى نشده است و در نقل آرا و روايات نيز سند و منبعى ارائه نگرديده
است .
از مرحوم آيت اللّه دستغيب جزوه هاى تفسيرى ديگرى نيز چاپ وانتشار يافته است كه دسترسى ما
به همين موارد ذكر شده فوق بود كه گذشت .
شهادت :.
مـرحـوم دسـتغيب در (بيستم آذر 1360 به ش ) مطابق 1402 ه ق در مسير اقامه ى نماز جمعه به
دست منافقين به ملا اعلى پيوست .
***.
من وحى القرآن علامه سيد فضل اللّه .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف عاليقدر آن استاد علامه آية اللّه سيدمحمد حسين فضل اللّه لبنانى , اديب و شاعر يكى از مفسران عاليقدر شيعه در قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
بيوگرافى اجمالى :.
وى در سـال 1354 در نـجـف اشـرف چـشـم به دنيا گشود پدر وى آية اللّه عبدالرؤف فضل اللّه از
علماى بزرگى بود كه نزديك سى سال در نجف اقامت داشت .
تـحـصـيـلات عـلمى خود را در نجف آغاز كرد و در نزد علمايى همچون آية اللّه حاج شيخ مجتبى
لنكرانى , آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى تحصيلات خود را به اتمام رسانيد.
1385 ه.
اللّه )) شيعيان لبنان را بر عليه رژيم صهيونيستى به عهده گرفت و مبارزات را شروع كرددر عين
حـال قـلم از دست به زمين نگذاشت و آثارى پديد آورد, كه تعدادى از آثارعلمى وى به ترتيب زير
مى باشند:.
1ـ تفسير من وحى القرآن .
تفسير من وحى القرآن سلسله درس هاى اين عالم مجاهد و مبارز مى باشد كه تاكنون بيست و پنج
جلد آن از سوى دارالزهرا بيروت منتشر شده است .
حـركـت تفسيرى نوين و به روشى تازه و به سبك تفسير ((فى ظلال القرآن ))قطب را آغازنموده
است , با اين تفاوت كه نمايانگر نظر اهل بيت (ع ) و پيروان آنان مى باشد.
تـحـريـر و نـشر اين تفسير همچنان دامه دارد نگارنده را اين توفيق حاصل شد كه چند جلد از اين
تـفـسـيـر مبارك را چندى پيش بنا به توصيه ى دار التوحيد تهران , ترجمه ودر اختيار آن مؤسسه
فرهنگى قرار دهد.
عصرى است بيشتربه جنبه هاى اجتماعى و مسائل سياسى اسلام مى پردازد ((41))
.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات
بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و
دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده
اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار
يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه
العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند
ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى
مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و
لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و
پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن
كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن
نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و
معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران
بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد
مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و
اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود
بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ
اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از
مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد
گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان ,
مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و
بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار
التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـن تـفـسير در بيروت توسط دارالزهرا للطبامة و النشر به قطع رقعى به چاپ رسيده و مجلدات بعدى آن همچنان ادامه دارد.
((تفسير من وحى القرآن )) يكى از تفاسير مفيد و ارزشمند عصرى است كه از سال1399 ه.
ادامه دارد.
روش كـار مفسر بر آن بوده است دروس و مطالبى را كه با استفاده از قرآن كريم به جمع طلاب و دانشجويان دانش پژوه القا, سپس به صورت درس , درس تحرير و سپس به ترتيب تاليف داده شده اسـت كه توسط انتشارات دارالزهرا بيروت به صورت جزوه هاى 200 صفحه اى رقعى چاپ و انتشار يافته است .
چند خصوصيت ويژه در آن تفسير وجود دارد كه آن را به صورت تفسير عصرى درآورده است :.
اولا: نـويـسـنده ى آن يك شخصيت علمى و فقهى از فارغ التحصيلان حوزه ى درسى پربار آية اللّه العظمى سيد ابوالقاسم خوئى مجتهد نحرير معاصرمى باشد.
مـنـابـع و مـراجـع و زواياى علمى باز مى باشد و نوع آيات قرآن هم با احكام فقهى واصولى پيوند ناگسستنى دارد.
ثـانـيـا: نـويـسنده دانشمند آن به علت قرار گرفتن در لبنان به عنوان امام جمعه و خطيب نامى مـسـجـد رضوى بيروت در كوران حوادث و رخدادهاى سياسى ـاجتماعى ـ فرهنگى قرار دارد و لـبنان در شرايطى كه از چند دهه ى پيش در آن قرار گرفته است دروازه فرهنگى شرق و غرب و پل ارتباطى فرهنگهاى مختلف و مختلط جهان مى باشد.
خارج پخش و منتشر مى گردد و هر روز تعداد كثيرى از افكار و انديشه هاى مختلف ومتضاد به آن كـشور وارد و از آن خارج مى گردد و به جاى ((عروس شرق بودن )) كه قبلااستعمارگران به آن نام ناميده بودند امروز لبنان كانون فرهنگ و ادب و مركز ثقافت ونشر دانش بشرى به ويژه علوم و معارف اسلامى است .
ثـالـثـا: لـبنان به علت موقعيت خاص سياسى و اجتماعى كه دارد و حضورافرادى مانند متفكران بـزرگ اسـلامى در گذشته نزديك امثال : سيد عبدالحسين شرف الدين صاحب المراجعات , سيد مـحـسـن جـبـل عاملى صاحب ((اعيان الشيعه )) و امام موسى صدر متفكر و انديشمند سياسى و اجتماعى , و جنگ و بحرانها و تنشهاى مختلف مذهبى مسيحيت دروزى گرى , تسنن و تشيع خود بـه خـود افـراد را مـى سـازد وپخته مى كند بخصوص فردى كه در مقام رهبرى و قيادت فكرى ـ اجتماعى ـ سياسى مردم قرار گرفته باشد.
سياسى تازه بين اقوام و مليت هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى پيوندد و افراد را به دفاع از مكتب و عقيدت خويش فرا مى طلبد.
تـفـسـير ((من وحى القرآن )) در چنين محيط و در چنين بستر اجتماعى , ثقافى و عقيدتى متولد گـرديـده اسـت و طـبعا محتوى و در برگيرنده تمام نيازها و خواسته هايى خواهد بودكه زمان , مـكـان , شـرايـط, افـراد و جـامـعـه از آن انـتظار و توقع را دارد و واقعيت امر هم اينچنين است و بررسى هاى تفسيرى هم همين واقعيت را نشان مى دهد.
نـاتـوان چـهـار جـز, از اين تفسير را چند سال پيش به زبان فارسى ترجمه نمود و در اختيار((دار التوحيد)) تهران قرار داد كه در فصل خود خواهد آمد.
مى شود نمى تواند ادعاى بى دليل گردد.
2ـ الحوار فى القرآن .
3ـ اسلوب الدعوه فى القرآن الكريم .
آثار و تاليفات :.
1ـ مجموعه سه ديوان شعر.
2ـ خطوات على طريق الاسلام .
3ـ الاسلام و منطق القوه .
6ـ الدين والاخلاق والقانون .
7ـ مفاهيم اسلاميه عامه كه تا كنون ده جلد آن منتشر شد.
***.
قصص قرآن سيد هاشم رسولى محلاتى .
(چاپ 1402 ه ق ) .
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى
فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مؤلف آن حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدهاشم رسولى محلاتى يكى از اعلام تفسيرى و تاريخى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
اثـر قـرآنـى او مـجموعه ى داستان ها و قصص قرآن را از آدم تا خاتم (ص ) در ده جلد بزرگ وزيرى فراهم آورده است كه جلد اول آن در 704صفحه از سوى انتشارات علميه اسلاميه به سال1361 ه.
***.
تفسير فى ظلال الانفال شمس الدين .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند
و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى
با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از
آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده
است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـؤلـف مـحـتـرم آن عـالـم فـاضـل شيخ محمد جعفر شمس الدين يكى از نويسندگان و پژوهشگران معارف قرآنى در قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تفسير او پيرامون سوره مباركه ((انفال )) مى باشد.
خمس اموال نازل شده است .
در پيشگفتار آن آمده است : ((سوره انفال يكى از مهمترين سوره هاى قرآن مجيدمى باشد.
روزگارى كه مسلمانان قسمت عمده اى از موانعى را كه پيش پاى آنان قرار داشت برداشته بودند و زمـينه مساعدى پيش آمده بود كه انسانيت را از آن ناروايى ها وناگوارى ها كه در تاريخ طولانى با آن روبرو بود, آزاد سازند.
جديدى )) را از اساليب دعوت را پايه گذارى مى نمايد كه معركه ى بدر فاتح پيروزمند آن بود.
دشمنانشان بود باز مى گشايد و قواعدى را پايه گذارى مى نمايد كه بر مسلمانان الزام مى نمود از آنها پيروى نمايند.
پاره اى از موضوعات مربوط به جنگ تفهيم و تقرير شده است .
سـوره انـفـال در 75 آيه از آيات نورانى خود كه در مدينه بر قلب پيغمبر اكرم (ص )نازل گرديده است بيانگر قسمت عمده اى از احكام جهاد و جنگ مى باشد ((42))
.
روش تفسيرى :.
تـفـسـير شريف فوق كه با قلم روز تنظيم گرديده است نخست به تبيين واژه ها وآنگاه به اسباب
نزول و سپس به معناى آيات مى پردازد.
آثار و تاليفات :.
مـؤلـف محترم را جز تفسير فوق تاليفات ديگرى نيز وجود دارد كه عناوين برخى از آنها در جدول
خاص خود به ترتيب زير معرفى گرديده است :.
1ـ الوصيه و احكامها طبق آرا مذاهب هفتگانه .
2ـ دراسات فى العقيدة الاسلاميه .
3ـ نسائنا كيف يتمعن الزهرا (ع ).
4ـ الاسلام و المر و حق التقرير.
5ـ آية الخمس فى القرآن .
6ـ الصلاة الاسلاميه .
اين تفسير در 218 صفحه وزيرى از سوى انتشارات دار التعارف للمطبوعات بيروت در سال فوق به
چاپ رسيده است .
***.
اخلاق و انسان از ديدگاه قرآن دكتر مظلومى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف مـحترم آن يكى از كاوشگران و پيشكسوتان تحقيقات قرآنى و يكى از اعيان تفسرى قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
تاليف او پيرامون اخلاق در قرآن مى باشد كه توسط كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان تهران
به سال 1361 و 1362 ه.
است .
چند جلد دارد كه نوعا مورد استفاده بوده است ((43))
.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
***.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن دكتر خسروى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم
دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد
مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن
در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به
تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت
بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و
طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ
افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـؤلـف آن آقـاى دكـتـر سيد غلامرضا خسروى حسينى يكى از اعيان قرآنى قرن چهارده و قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
ايـشـان كـتـاب مـفردات راغب اصفهانى را ترجمه و در پنجمين سال انقلاب اسلامى ايران تقديم دوستداران قرآن مجيد نموده است اين كتاب در دو جلد در حدود 788صفحه مى باشد.
او در سرآغاز كتاب مى نويسد:.
((ديل كارنگى )) در كتاب ((آئين سخنورى )) با گشودن قرآن و مشاهده اين آيه كه مى فرمايد:.
((لاريـب فـيـه هـدى لـلـمتقين )) شك و ترديدى در آن نيست كه هدايتگر پرهيزكاران مى باشد مـى گويد به اين حقيقت متوجه مى شويم كه آخرين و كاملترين شرط سخنورى ونفوذ و تاثير آن در ديگران همين است كه قرآن بيان كرده است يعنى تو اگر بهترين گوينده و نويسنده باشى و به تـاثـيـر سـخـن خويش اينچنين مؤمن نباشى كه بگوئى : بدون ترديدهدايت كننده است زحماتت بيهوده است و هدر.
قـرآن كـتـابـى است كه عمل به آن زنجيرهاى اسارت بار تكاثر, تفاخر, استكبار ستم پيشگى , بت و طاغوت پرستى شهوات و هواى نفسانى را پاره مى كند و بار آنرا از دوش آدمى بر ميدارد.
قـرآن پـيروى از ـ بولهبها- قارونها ـ و ناباوران به ((اللّه )) و ناباوران به معاد و جهان جزا و پاداش ـ افزون طلبان ـ فساد انگيزان ـ نگهبانان جهل و خشونت ... را مردودمى شمارد.
***.
التفسير المنير محمد الكرمى ابن طه هويزى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن
نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع
آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـؤلـف آن اسـتـاد مـحمد كرمى يكى از اعيان ادبى و فقهى و تفسيرى قرن چهاردهم واوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
معظم له فرد فوق العاده عالم و اديب مى باشد.
رشته ى ادبيات عرب تلمذ نموده است .
كه در 8 جلد تنظيم يافته است .
روش تفسيرى :.
مؤلف پس از مقدمه اى كوتاه در آغاز تفسير به تبيين آيات قرآن پرداخته است .
ابتدا به شرح لغات قابل توجه اهتمام توجه نموده و آنگاه به تحليل از آيه و رفع شبهات مى پردازد.
اندكى اشارتى مى نمايد و بر مشرب فقه شيعه به مسائل فقهى و گاهى روايات باب نيزدارد.
بيشترين سعى وى , در محدوده آيه و تحليل معانى آن مى باشد.
مفسر در چهارچوب آيه است كه در فهرست كتاب منعكس گرديده است .
چه بر نثرى جذاب و توانمند استوار نيست اما در تبيين پيام آيه و ارتباط آيات با يكديگرو تحليل آن نسبتا موفق است .
ايـن تـفـسـير در سال 1402 ق در قم توسط مطبعه علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع آراسته شده است ((44))
.
از ايـن عـالـم بزرگ , آثار و تاليفات متعددى پيرامون مسائل مختلف اسلامى از آن ميان شرح نهج
البلاغه و منطق و... به چاپ رسيده است .
# # #.
تفسير سوره يوسف صالحى نجف آبادى .
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
(چـاپ 1402 هـ ق ) .
مـؤلـف آن , دانـشـمند محترم و محقق توانمند آقاى نعمت اللّه صالحى نجف آبادى يكى از نويسندگان و محققين حوزه علميه قم در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم
هجرى مى باشد.
نام تفسير او ((جمال انسانيت )) يا ((تفسير سوره يوسف )) مى باشد كه پيرامون سوره شريفه فوق به
علت عبرت انگيزى و داستانى بودن آن پرداخته است .
در خـصـوص سوره مباركه يوسف كتابها و آثار فراوانى به وجود آمده است چون كاوشگران معارف
قرآنى گمشده هاى خود را در اين سوره شريفه جستجو نموده اند.
ايـنـرو تـاكنون دهها كتاب و تفسير پيرامون اين سوره شريفه به نظم و نثر به رشته تاليف درآمده
است كه كتاب فوق يكى از آنها است .
مـزيـتـى كـه اين كتاب دارد شيوائى قلم , و تسلط مؤلف بر منابع و ماخذ فراوان مى باشد از اين رو
نسخه اى را كه در اختيار داريم چاپ نهم آن , در 340 صفحه رقعى است كه در سال 1360 ش .
يافته است .
در ايـن كـتاب نكته هاى عبرت آموز سوره , به دقت مورد توجه و نگرش دقيق قرارگرفته است هر
چند مؤلف محترم تا حدودى به پيمودن راههاى شاذ و نادر شهرت دارد.
و ايـن نـوشـته هم عارى از آن شيوه و خلاف عرف رايج , نمى تواند باشد و اين خود نوعى جرقه در
عالم انديشه و تفكر مى باشد كه ديگران را به فكر و تامل وامى دارد.
روش تفسيرى :.
مـؤلـف مـحـترم نخست چند آيه از سوره را بازگو سپس ترجمه فارسى دقيق و ادبى آيات را ذكر
نموده آن گاه با توضيحى داستان واره , به ذكر مطالب بيان شده از سوى آيات مى پردازد.
((شـب اسـت و پرده ى سياه ظلمت چهره درخشان روز را پوشانده و روز با همه روشنى در اعماق
دل شـب فـرو رفته و خانه ى پيرمرد روشن ضميرى , كه خانه ى اميدمردم كنعان است , مثل همه
چيزهاى ديگر در سكوت وتاريكى مطلق , غرق شده است .
اما خانه دل كودك نورسيده اى كه عزيز دل پدر سالخورده است , روشن و نورانى است و روح با صفا
و روان بى آلايش وى , در عالم خواب , غرق درخشندگى و تابندگى گشته است .
گـرچه خواننده خود را در افق يك داستان كه با قلم شيوايى نگارش يافته است ,احساس مى كند,
ولـى ايـن داسـتـان , تفسير دقيقى است كه پا به پاى آيات قرآنى پيش رفته است و موارد مجمل و
مبهم و نيز موارد بريدگى داستان را در قرآن از متن روايات صحيح شيعى , استفاده كرده است .
تـفسير مى كند, سبكى را كه در اين تفسير برگزيده است , عشق و علاقه ى هر خواننده اى رابه آن
مى افزايد.
مـؤلـف در پـاورقـى هاى كتاب , آرا و اقوال مفسران و نيز روايات را نقل و بررسى كرده چنانكه در
زمـيـنه سفارش يعقوب به يوسف , در پنهان داشتن راز خواب از برادران ,روايتى را از بحار به شرح
زير آورده است :.
((بحار, جلد 12 طبع جديد از على بن ابراهيم و از پدرش از عمرو بن شمر از جابرجعفى از حضرت
ابى جعفردر ضمن حديثى در صفحه 218 نقل مى كند كه :.
((و كان يعقوب يحبه و يؤثره على اولاده .
يعنى يعقوب يوسف را دوست مى داشت و او را براولاد ديگرش , ترجيح مى داد.
سپس مفسر در مقام رد اين روايت بر آمده مى نويسد:.
((عـمـرو بـن شـمـر كه در سند حديث واقع شده است , نجاشى در رجال درباره وى مى گويد: او
بـسـيار راوى بى اعتبارى است و احاديثى را در كتاب هاى جابر (جعفى ) ازپيش خود افزوده است
كار او هر مورد ترديد و شبهات مى باشد ((45)).
آنگاه به گونه اى تفصيلى و با دلايل متين و قانع كننده , اين روايت را رد كرده است .
نقل مطالبى از تورات :.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
وى در پاورقى كتاب , مطالبى را از تورات فارسى كه درباره داستان حضرت يوسف آمده است ذكر كرده و با دلايل , آن را رد مى كند, از جمله :.
((در تـورات , سفر تكوين , فصل 37, آيه 3, مى گويد: و اسرائيل يوسف را از تمامى پسرانش , بيشتر
دوست مى داشت .
آن گاه به شرح تفصيلى زير, اين گفته تورات را رد مى كند:.
((اگـر مـقـصـود از اين جمله تورات اين باشد كه يعقوب عملا يوسف را بر سايربرادرانش ترجيح
مى داد و حسد آنان را تحريك مى كرد, اين قابل قبول نيست .
يعقوب خردمند كه به يوسف سفارش مى كند كه خواب خود را با برادرانت مگو كه مباداحسد آنان
تحريك شود, آيا ممكن است كه خود عالم بى عمل باشد.
يوسف را بر پسران ترجيح دهد و حسد آنان را تحريك نمايد.
همچنانكه بيان شد, روايتى را كه فراتر از ظاهر پيام قرآن , سخن گفته است , چه ازطريق شيعه و
چـه از طـريـق سنى و همچنين گفته هاى مفسران را گرچه مفسرى مشهور وبلند آوازه باشند
نمى توان پذيرفت ((46))
.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
***.
الجمان الحسان فى احكام القرآن اصفهانى .
(چـاپ 1403 هـ ق ) .
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.
مـؤلـف عـالـيـقدر آن سيدمحمود موسوى ده سرخى اصفهانى يكى از اعلام اواخرقرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.