صفحه بعد

فهرست

صفحه قبل

موسى گفت : اين همان است كه ما، در طلبش بوديم و آن تخته سنگ همان نشانى ما است پس بايد بدانجا برگرديم . بى درنگ از همان راه كه رفته بودند برگشتند، و بندهاى از بندگان خدا را كه خدا رحمتى از ناحيه خودش و علمى لدنى به او داده بود بيافتند. موسى خود را بر او عرضه كرد و درخواست نمود تا او را متابعت كند و او چيزى از علم و رشدى كه خدايش ارزانى داشته به وى تعليم دهد. آن مرد عالم گفت : تو نمى توانى با من باشى و آنچه از من و كارهايم مشاهده كنى تحمل نمايى ، چون تاويل و حقيقت معناى كارهايم را نمى دانى ، و چگونه تحمل توانى كرد بر چيزى كه احاطه علمى بدان ندارى ؟ موسى قول داد كه هر چه ديد صبر كند و ان شاء الله در هيچ امرى نافرمانيش نكند. عالم بنا گذاشت كه خواهش او را بپذيرد، و آنگاه گفت پس اگر مرا پيروى كردى بايد كه از من از هيچ چيزى سؤ ال نكنى ، تا خودم در باره آنچه مى كنم آغاز به توضيح و تشريح كنم .
موسى و آن عالم حركت كردند تا بر يك كشتى سوار شدند، كه در آن جمعى ديگر نيز سوار بودند موسى نسبت به كارهاى آن عالم خالى الذهن بود، در چنين حالى عالم كشتى را سوراخ كرد، سوراخى كه با وجود آن كشتى ايمن از غرق نبود، موسى آنچنان تعجب كرد كه عهدى را كه با او بسته بود فراموش نموده زبان به اعتراض گشود و پرسيد چه مى كنى ؟ مى خواهى اهل كشتى را غرق كنى ؟ عجب كار بزرگ و خطرناكى كردى ؟ عالم با خونسردى جواب داد: نگفتم تو صبر با من بودن را ندارى ؟ موسى به خود آمده از در عذرخواهى گفت من آن وعدهاى را كه به تو داده بودم فراموش كردم ، اينك مرا بدانچه از در فراموشى مرتكب شدم مؤ اخذه مفرما، و در باره ام سختگيرى مكن .
سپس از كشتى پياده شده به راه افتادند در بين راه به پسرى برخورد نمودند عالم آن كودك را بكشت . باز هم اختيار از كف موسى برفت و بر او تغير كرد، و از در انكار گفت اين چه كار بود كه كردى ؟ كودك بى گناهى را كه جنايتى مرتكب نشده و خونى نريخته بود بى جهت كشتى ؟ راستى چه كار بدى كردى ! عالم براى بار دوم گفت : نگفتم تو نمى توانى در مصاحبت من خود را كنترل كنى ؟ اين بار ديگر موسى عذرى نداشت كه بياورد، تا با آن عذر از مفارقت عالم جلوگيرى كند و از سوى ديگر هيچ دلش رضا نمى داد كه از وى جدا شود، بناچار اجازه خواست تا به طور موقت با او باشد، به اين معنا كه مادامى كه از او سؤ الى نكرده با او باشد، همينكه سؤ ال سوم را كرد مدت مصاحبتش پايان يافته باشد و درخواست خود را به اين بيان اداء نمود: اگر از اين به بعد از تو سؤ الى كنم ديگر عذرى نداشته باشم .
عالم قبول كرد، و باز به راه خود ادامه دادند تا به قريهاى رسيدند، و چون گرسنگيشان به منتها درجه رسيده بود از اهل قريه طعامى خواستند و آنها از پذيرفتن اين دو ميهمان سر باز زدند. در همين اوان ديوار خرابى را ديدند كه در شرف فرو ريختن بود، به طورى كه مردم از نزديك شدن به آن پرهيز مى كردند، پس آن ديوار را به پا كرد. موسى گفت : اينها كه از ما پذيرائى نكردند، و ما الا ن محتاج به آن دستمزد بوديم .
مرد عالم گفت : اينك فراق من و تو فرا رسيده . تاويل آنچه كردم برايت مى گويم و از تو جدا مى شوم ، اما آن كشتى كه ديدى سوراخش كردم مال عدهاى مسكين بود كه با آن در دريا كار مى كردند و هزينه زندگى خود را به دست مى آوردند و چون پادشاهى از آن سوى دريا كشتيها را غصب مى كرد و براى خود مى گرفت ، من آن را سوراخ كردم تا وقتى او پس از چند لحظه مى رسد كشتى را معيوب ببيند و از گرفتنش صرفنظر كند.
و اما آن پسر كه كشتم خودش كافر و پدر و مادرش مؤ من بودند، اگر او زنده مى ماند با كفر و طغيان خود پدر و مادر را هم منحرف مى كرد، رحمت خدا شامل حال آن دو بود، و به همين جهت مرا دستور داد تا او را بكشم ، تا خدا به جاى او به آن دو فرزند بهترى دهد، فرزندى صالحتر و به خويشان خود مهربانتر و بدين جهت او را كشتم .
و اما ديوارى كه ساختم ، آن ديوار مال دو فرزند يتيم از اهل اين شهر بود و در زير آن گنجى نهفته بود، متعلق به آن دو بود، و چون پدر آن دو، مردى صالح بود به خاطر صلاح پدر رحمت خدا شامل حال آن دو شد، مرا امر فرمود تا ديوار را بسازم به طورى كه تا دوران بلوغ آن دو استوار بماند، و گنج محفوظ باشد تا آن را استخراج كنند، و اگر اين كار را نمى كردم گنج بيرون مى افتاد و مردم آن را مى بردند.
آنگاه گفت : من آنچه كردم از ناحيه خود نكردم ، بلكه به امر خدا بود و تاويلش هم همان بود كه برايت گفتم : اين بگفت و از موسى جدا شد.

2 - شخصيت خضر

بحث روايتى

اختلاف فراوان روايات در جهات و جزئيات اين داستان

روايات ديگرى درباره داستان موسى و خضر عليهماالسلام

رواياتى درباره اينكه خداوند به خاطر اصلاح مردى مؤ من امر فرزندان او را اصلاحمى كند

رواياتى درباره گنج مدفون در زير ديوار درذيل (و اما الجدار فكان لغلامين ...)

سوره كهف ، آيات 83 - 102

و يسلونك عن ذى القرنين قل سأ تلوا عليكم منه ذكرا(83) إ نا مكنا له فى الا رض و ءاتينه من كل شى ء سببا(84) فأ تبع سببا(85) حتى إ ذا بلغ مغرب الشمس وجدها تغرب فى عين حمئة و وجد عندها قوما قلنا يذا القرنين إ ما أ ن تعذب و إ ما أ ن تتخذ فيهم حسنا(86) قال أ ما من ظلم فسوف نعذبه ثم يرد إ لى ربه فيعذبه عذابا نكرا(87) و أ ما من ءامن و عمل صلحا فله جزاء الحسنى و سنقول له من أ مرنا يسرا(88) ثم أ تبع سببا(89) حتى إ ذا بلغ مطلع الشمس وجدها تطلع على قوم لم نجعل لهم من دونها سترا(90) كذلك و قد أ حطنا بما لديه خبرا(91) ثم أ تبع سببا(92) حتى إ ذا بلغ بين السدين وجد من دونهما قوما لا يكادون يفقهون قولا(93) قالوا يذا القرنين إ ن يأ جوج و مأ جوج مفسدون فى الا رض فهل نجعل لك خرجا على أ ن تجعل بيننا و بينهم سدا(94) قال ما مكنى فيه ربى خير فأ عينونى بقوة أ جعل بينكم و بينهم ردما(95) ءاتونى زبر الحديد حتى إ ذا ساوى بين الصدفين قال انفخوا حتى إ ذا جعله نارا قال ءاتونى أ فرغ عليه قطرا(96) فما اسطعوا أ ن يظهروه و ما استطعوا له نقبا(97) قال هذا رحمة من ربى فإ ذا جاء وعد ربى جعله دكاء و كان وعد ربى حقا(98) و تركنا بعضهم يومئذ يموج فى بعض و نفخ فى الصور فجمعنهم جمعا(99) و عرضنا جهنم يومئذ للكفرين عرضا(100) الذين كانت أ عينهم فى غطاء عن ذكرى و كانوا لا يستطيعون سمعا(101) افحسب الذين كفروا أ ن يتخذوا عبادى من دونى اولياء انّا اعتدنا جهنم للْكافرين نزولا (102)

ترجمه آيات

بيان آيات

مربوط به شرح حال و بيان داستان ذوالقرنين

و يسئلونك عن ذى القرنين قل ساتلو عليكم منه ذكرا

انا مكنا له فى الارض و اتيناه من كل شى ء سببا

فاتبع سببا

حتى اذا بلغ مغرب الشمس وجدها تغرب فى عين حمئة و وجد عندها قوما

معناى (عين حمئة ) و بيان موقعيت جغرافيائى آن

قلنا يا ذا القرنين اما ان تعذب و اما ان تتخذ فيهم حسنا

ظالمان را عذاب مى كنيم و مؤ منان صالح العمل را جزاى حسنى است

اما من ظلم فسوف نعذبه ثم يرد الى ربه فيعذبه عذابا نكرا

و اما من امن و عمل صالحا فله جزاء الحسنى ...

ثم اتبع سببا حتى اذا بلغ مطلع الشمس ...

كذلك و قد احطنا بما لديه خبرا

ثم اتبع سببا حتى اذا بلغ بين السدين ...

قالوا يا ذا القرنين ان ياجوج و ماجوج مفسدون ...

ساختن سد به وسيله ذوالقرنين

اتونى زبر الحديد...

بكار بردن قطعه هاى آهن در ساختن سدى محكم توسط ذوالقرنين

فما اسطاعوا ان يظهروه و ما استطاعوا له نقبا.

قال هذا رحمة من ربى فاذا جاء وعد ربى جعله دكاء و كان وعد ربى حقا

و تركنا بعضهم يومئذ يموج فى بعض ...

الذين كانت اعينهم فى غطاء عن ذكرى و كانوا لا يستطيعون سمعا