فرياد زد محمّد صلّى اللَّه عليه و آله كشته شد

وَ ما مُحَمَّدٌ إلاّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أ فَإِنْ ماتَ أوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِى اللَّهُ الشّاكِرينَ (3آل عمران/144) و محمد جز پيامبرى نيست كه پيش از او هم پيامبرانى بودهاند، آيا اگر او بميرد يا كشته شود [از پيروى او و عقيده خود] باز مىگرديد؟ و هر كس كه [از عقيده خود] باز گردد [بداند كه] هرگز به خداوند زيانى نمىرساند، و زودا كه سپاسگزاران را پاداش دهد.

محمّد صلّى اللَّه عليه و آله فقط فرستاده خدا بود و پيش از او فرستادگان ديگرى نيز بودند آيا اگر او بميرد يا كشته شود شما به عقب بر مىگرديد و هر كس به گذشته باز گردد هرگز ضررى به خدا نمىزند و بزودى خداوند شاكران را پاداش خواهد داد.

آيه فوق ناظر به يكى از فرازهاى جنگ احد است لحظاتى كه آتش جنگ ميان مسلمانان و مشركان به شدت شعله مىكشيد ناگهان آوايى بلند شد و كسى فرياد زد محمّد صلّى اللَّه عليه و آله كشته شد ... و اين درست همان لحظهاى بود كه مردى به نام عمروبنقميئه حارثى سنگى به سوى پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله پرتاب كرد و نتيجه اصابت آن پيشانى و دندان آن حضرت شكست و لب پايين وى شكافت و خون صورتش را فرا گرفت. در اين موقع دشمن در صدد بر آمد كه پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله را به قتل برساند كه مصعب بن عمير يكى از پرچمداران ارتش اسلام جلو حملات آنان را گرفت و خود در اين ميان به فوز شهادت نائل آمد. شباهت زياد وى به پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله دشمن را بدين توهم دچار ساخت كه پيامبر در خاك و خون غلطيده است و از اين رو فرياد برآوردند و خبر شهادت حضرت را با صدايى بلند به همه لشكرگاه رسانيدند.

انتشار اين خبر به همان اندازه كه در تقويت و روحيه مشركان موثر واقع شد در صفوف مسلمانان تزلزل و ضعف پديد آورد جمعى كه اكثريت را تشكيل مىدادند به دست و پا افتاده و گريز از ميدان نبرد را به پايدارى و مقاومت ترجيح دادند و به سرعت صحنه نبرد را ترك كردند حتى در انديشه برخى پناه آوردن به اردوى شرك و امان خواستن از سران مشركان به طور جدى مطرح گرديد تنها اقليتى فداكار و پايدار همچون على عليه السّلام و ابودجانه و طلحه و برخى ديگر بودند كه با استقامت و جانفشانى ديگران را نيز به استوارى و ثبات در راه عقيده دعوت كردند. از جمله انس بن نصر به ميان آنان آمد و گفت: اى مردم اگر محمّد صلّى اللَّه عليه و آله كشته شده خداى محمّد صلّى اللَّه عليه و آله كشته نشده است بايستيد و پيكار كنيد و در راه آرمان الهى پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله شربت شهادت بنوشيد و در پى اين سخنان به دشمن حمله كرد و شهيد شد. ديرى نگذشت كه زنده بودن پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله بر همگان روشن شد و برگ برنده دشمن باطل گشت و مسلمانان به سوى پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله بازگشتند.

آيه فوق در چنين زمينهاى نازل گرديد و مسلمانان سست ايمان و زود باور را مورد نكوهش و سرزنش قرار داد.

 1 - واحدى، اسباب نزول 83، طبرسى، مجمع البيان 848/2، علامه طباطبائى، الميزان 37/4، نمونه 115/3.