آثار حفظ قرآن
آثار حفظ قرآن
حفظ قرآن مانند تلاوت آن آثارى ارزنده دارد . برخى از آثار به خاطر
سپردن
آيات عبارت است از :
1 - پاداش
اخروى
چنان كه در بحث ارزش حفظ قرآن گذشت , حافظان در بهشت جايگاهى والا
دارند و
پاداش آنان دو چندان خواهد بود .
2 - هدايت
انسان
تلاوت و انس با قرآن از سفارش هاى مكرر معصومان (ع ) است وحفظ قرآن به
طور طبيعى به انس بـا آيـات الاهى مى انجامد, زيرا حافظقرآن بايد براى
تثبيت محفوظات قرآنى اش دست كم روزى چـنـد بار به قرائت
قرآن بپردازد .
معصومان (ع ) حافظان قرآن را به
تكرار آيات الاهى فراخوانده , ياد آور شده اند همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه - چنانچه مورد ديدار پياپى صاحبش واقع نـشـود .
جايگاهش راترك مى كند,
محفوظات حافظ قرآن نيز- اگر پيوسته مورد مراجعه وتكرار قـرار نـگـيـرد- از خـاطـر زدوده مى شود .
بنابراين ,حافظ ناگزيربا قرآن انس مى گيرد و زمـينه ى هدايت وسعادتش
فراهم مى
آيد .
حضرت على (ع ) مى فرمايد: هيچ كس با قرآن هم نشين نـمـى
شـود مـگـرايـن كـه از كـنـار آن بـا افزايش يا كاهش بر مى
خيزد: افزايش هدايت ياكاهش گمراهى .
نفوذ قرآن در جان ها و پديدآوردن تحول در شخصيت افراد نيزاز آثار
سازنده ى
تلاوت و حفظ قرآن اسـت .
بـسيارى از مردم با تلاوت يا شنيدن آهنگ دلنشين قرآن مسير زندگى خود را تغيير داده , سمت سعادت و كمال رهنمون شدند .
3 - آرامش
روحى
يـاد خـدا تـاثـيـر بـسـزايـى در روان آدمـى دارد و دل ها در پرتو آن
آرام مى
گيرد .
خداوند متعال مى فرمايد: [اءلا بذكر اللّه تطمئن القلوب [.
(79)
آگاه باش , دل ها با ياد خدا آرام مى گيرد . يكى از نام هاى قرآن ذكر
است .
تلاوت و حفظ قرآن نوعى ذكرخداوند است كه انسان در پرتو آن
از هجوم بسيارى از فشارهاىروانى و اضطرابات درونى مصون مى
ماند . درستى اين سخن در عمل نيز بـه اثبات رسيده
است .
قاريان و حافظان قرآن , به ويژه آنان كه درسحرگاهان با
قرآن انس دارند, هـمـگـى اعـتـراف دارند ارتباط با قرآن درپيشگيرى از نگرانى
و هجوم
فشارهاى روانى بهترين و مـؤثـرتـريـن عـامـل بـه شـمـار
مى آيد . اين اثر در پرتو نشاطبخش بودن قرآن پديد مى آيد .
پيامبر اسـلام (ص ) مـى فـرمايد:
مثل قرآن مثل كيسه ى سر بسته ى پر ازمشك است . اگر آن را باز كنى , بوى
مشك فضا را معطر مى سازد و اگربه حال خود رها سازى , سود نمى
بخشد .
قرآن نيز, چنانچه به تلاوتش روى آورى , فضا را
از عطر خود آكنده مى سازد و روان را نشاطمى بخشد, و اگر تلاوت نكنى , در
سينه ات پنهان مى ماند .
4 - نجات
از تنهايى
كـتـاب بـهـتـرين هم نشين تنهايى است و قرآن زيباترين , عميق ترين و با نفوذترين كتاب شمرده مـى شود .
امام سجاد(ع ) مى فرمايد:
اگرهمه ى مردم روى زمين از دنيا بروند, تا وقتى قرآن با من است , از هيچ چيز وحشت ندارم
5 - فهم بهتر قرآن
مـهـم تـريـن و عمده ترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است . حافظ
به سبب تسلط
بر همه ى آيات , ارتباط آن ها را نيك در مى يابد و در
پرتوآن دركى بهترو درست تر از قرآن به دست مى آورد .
هر آيه از قرآن , ضمن داشتن معناى ظاهرى , بطن هاى متعدددارد كه در اثر شناخت بيش تر رواب ط آن بـاسـايـر آيـات قـرآن بـه
عـنـوان
جـزئى از يـك كـل آشكار مى شود .
هرچه انس انسان با آيات مـخـتـلـف قرآن بيش تر باشد, در تفسير قرآن بهتر و دقيق تر گام برمى دارد, براى مثال كسى كه
مى خواهد
درباره ى [دعا] در قرآن تحقيق و جست و جوكند, در نخستين
مرحله به كشف الايات و معجم هاى قرآنى پناه مى برد .
اين كتاب ها اطلاعاتى درباره ى ماده ى دعا و مشتقات ومترادفات آن در دسـتـرس مـحقق مى گذارد, ولى هرگز به آياتى كه بدون به
كارگيرى
مشتقات ومترادفات دعـا مـعـارفـى پـيرامون آن مطرح مى
كند, نمى پردازد . دراين موارد, به خاطر داشتن قرآن بسيار
سـودمـنـداسـت .
حـافظ مى تواند همه ى آياتى كه در لفظ و معنا
با موضوع موردنظر ارتباط دارد, گـردآورد و كـارى فراتر از كشف الايات انجام دهد .
بنابراين , آنچه در حفظ قرآن مهم است درك ارتباط آيات و
سوره هابايكديگر است نه به خاطر سپردن كليات .
هرچه حافظ قرآن بر آيات و ارتباط و بـازيـابى آن
ها مسلطتر باشد, بهتر مى تواند نظر قرآن درباره ى يك موضوع رابه دست آورد .
پس مـفـسـران حـافـظ قـرآن , بـهـتـرو دقيق تر مى توانند
قرآن را تفسير كنند و تفسيرشان از تفسير مفسران غير
حافظ جامع تر و دقيق تر است .
6 - تقويت
حافظه
يكى از امتيازهاى قرآن مجيد آن است كه تلاوت و به خاطرسپردنش سبب تقويت
حافظه
مى شود . در روايـات چنان مى خوانيم كه قرائت قرآن
به افزايش حافظه مى انجامد .
از آن جا كه حفظ ايـن كـتاب آسمانى به تكرار پيوسته ى آن وابسته است ,
مى توان
گفت حفظقرآن مجيد حافظه را فزونى مى بخشد .
فلسفه ى حفظ قرآن
در آغـاز بـعـثـت پيامبر(ص ) براى حفظ قرآن از تحريف و نابودى ,راهى جز به خاطر سپردن آيات الاهى وجود نداشت , ولى اكنون - كه
چاپ ونشر به
پيشرفتى باور نكردنى دست يافته - چرا از حفظ قرآن سخن مى
گوييم ؟ در پـاسـخ به اين پرسش بايد گفت :
كلام الاهى تنها براى جلوگيرى از تحريف و نابودى به خاطر سـپـرده نمى شد تا با پيشرفت صنعت چاپ حفظ بيهوده جلوه كند . اين
امر انگيزه هاى گوناگون داردكه برخى ازآن ها عبارت است از :
1 - جلوگيرى از تحريف
چنان كه گفته شد, در صدر اسلام آيات قرآن به صورت پراكنده وبر پوست و
استخوان
هاى شانه و دنـده هـاى جـانوران , چوب هاى درخت خرما, سنگ
هاى سفيد, كاغذ و پارچه ثبت مى شد , (83) واحـتـمـال نـابودى
يا تحريف كلام الاهى همواره وجود داشت .
در اين موقعيت , پيامبراسلام (ص ) مسلمانان را به حفظ
قرآن سفارش كرد وحتى گروهى را برگزيد تا بدين كار پردازند .
2 - عمل
به قرآن
يـكـى از اهـداف [حـفظ] آيات قرآن , عمل به مضامين آن است .
وقتى انسان كلام وحى را به خاطر
مـى سـپـارد, نـاخود آگاه جانش تاثيرمى پذيرد و او را در مسير عمل به دستورهاى خداوند پيش مـى برد .
پاداش بسيار حافظان قرآن - كه در برخى از روايات به چشم مى خورد- بدين جهت است .
آنـان پـيـوسـتـه آيـات الاهـى راتـكرارمى
كنند و گوشت و پوست خود را با آن مى آميزند .
در اين موقعيت ,احتمال اين كه خداوند
آن ها را سمت كمال و سعادت رهنمون نشود,بعيد مى نمايد . عـمـل بـه آيات الاهى , از ديرباز مورد توجه حافظان و قاريان بوده است .
چنان كه صحابه يى مانند عـثمان و
ابى و عبداللّه بن مسعودگفته اند: چون ده آيه از رسول خدا(ص ) مى آموختيم تا آن ها را بـه طـوركـامـل به خاطر نمى سپرديم و عمل نمى
كرديم , به
فراگيرى آيات ديگرنمى پرداختيم .
3 - بهره مندى از عبادت
در آيـيـن اسـلام , بـه خاطر سپردن آيات قرآن عبادتى مهم به شمارمى رود
و پاداش
دارد .
بيش تر روايـاتـى كه درباره ى ارزش و اهميت حفظ قرآن ذكر
شده است , نگاه ابزارى ندارد و حفظ را تنها بـراى
جـلوگيرى از تحريف عبادت نمى شمارد . در نگاه معصومان (ع )
نفس به خاطر سپردن آيات الاهى عبادت است و پاداش دارد . امام صادق ( ع )
مى فرمايد:
[اللهم فحبب الينا حسن تلاوته
و حفظ آياته
[.
(86)
خداوندا, تلاوت قرآن و حفظ آياتش را براى ما دوست داشتنى فرما .
ايـن دعـا نشان مى دهد كه نفس تلاوت
قرآن و حفظ آن محبوب حضرت است , و امام ششم (ع ) به خاطر سپردن آيات
الاهى را, بى توجه به مسئله ى تحريف , از حضرت احديت در خواست مى كند . مـرحوم طبرسى در كتاب مكارم الاخلاق (87) بابى با عنوان [صلاه حفظ القرآن ] دارد كه نشان مى دهد [حفظ قرآن ]
ذاتا ارزش
منداست و از عبادات شمرده مى شود .
حفظ قرآن و جهاد
حـفـظ
قـرآن آثـار دنيوى و اخروى بسيار دارد و عبادت شمرده مى شود . بى ترديد اين آثار در پرتو عـمل به قرآن و
احكام الاهى نهفته در آن تحقق مى يابد .
در بسيارى ازكشورهاى اسلامى ,
به ويژه آن هـا كـه زير سلطه ى فرهنگ شرق و غرب به سر مى برند, شمار حافظان قرآن
بسيار است .
كتاب الاهـى در اين سرزمين ها كتابى
تشريفاتى شده , تنهابه قرائت نيك ,پخش راديو- تلويزيونى و حفظ آن اهـميت مى دهند .
در برخى از اين كشورها مدارسى
با عنوان [مدارس تحفيظ القرآن ] به صورت گـسـتـرده ديـده مى شود, در حالى كه ارزش
هاى آن ها از غرب ياشرق گرفته شده است .
محمد عبده در تفسيرالمنار
آورده :
يكى ازقوانين بعضى از كشورهاى اسلامى اين است كه
حافظان قرآن از جنگ و جهاد و بخشش اموال در راه خدا معافند . چنين قوانينى با سيره ى حافظان صدر اسلام سازگارنيست . آن هامجاهد بودند و آيات الاهى رادر زندگى به كار
مى بستند.